Colleges Mens en maatschappij
College 1: Preventie en determinanten van gezondheid
De verschillende determinanten van gezondheid zijn: persoonsgebonden, leefstijl en sociale-
en fysieke omgeving.
Definitie van de `who = gezondheid is ‘A dynamic state of complete physical, social and
mental wellbeing and not merely the absence of disease or infirmity.’
Componenten zijn:
- Medisch
- Biologisch
- Psychologisch
- Sociaal
Eigenlijk is de grens tussen ziekte en gezondheid niet zwart-wit, ziekte is daarom een
continuüm.
Stadia van gezondheid:
- Ziek
- Ongezond
- Neutraal
- Gezond
- Optimaal gezond
Positieve gezondheid is de benadering binnen de gezondheidszorg die niet ziekte, maar
betekenisvol leven centraal stelt.
Volgens Machteld Huber is gezondheid een dynamische aanpassing en eigen regie.
De ervaring van gezondheid bij mensen is ook belangrijk. Het gaat om wat voor cijfer
mensen hun leven eigen gezondheid geven. Ongeveer 80% ervaart gezondheid als (zeer)
goed. Deze indicator weergeeft de kwaliteit van leven in een brede zin.
Determinanten zijn factoren die gezondheid van mensen beïnvloeden.
- Endogene gezondheidsvariant = Ook wel persoonsgebonden determinanten.
Fysiologische en psychische factoren hebben invloed op de gezondheid. Deze kan je
opdelen in genetische factoren en verworven eigenschappen. Voorbeelden zijn:
overgewicht en obesitas, hoge bloeddruk, afwijking in immuunsysteem, psychische
ongezondheid en veroudering. Met veroudering ontstaan er steeds meer gebreken in
de gezondheid. De mondgezondheid wordt namelijk steeds slechter.
- Leefstijl en gezond gedrag = eigen gedrag en omgeving. Dit zijn allerlei soorten
gedragingen die een positieve of negatieve invloed kunnen hebben op gezondheid.
Motivatie is de basis van deze determinant. Voorbeelden zijn sporten, gezond eten,
alcoholgebruik en sociale contacten. Verandering op individueel niveau
ondersteunen met aanpassingen in fysieke en maatschappelijke omgeving, zoals
sportveldjes en wandelroutes. Veel gebitsproblemen zijn het gevolg van ongezond
gedrag. Orale pathologie: voedingsgedrag, mondhygiëne, roken/alcohol, angst voor
de mondhygiënist.
- Exogene gezondheidsvariant = fysieke omgeving: bodem, water, lucht, klimaat en
organismen die de gezondheid van iemand kunnen beïnvloeden.
o Fysische factoren: fijnstof, verkeersgeluid, straling, inrichting van de
omgeving
, o Chemische factoren: dioxinen, pcb’s, smog en stank
o Biotische factoren: Levende organismen en resten daarvan, micro-
organismen in water, huisstofmijt, schimmel, virussen en bacteriën.
Invloed van maatschappij op gezondheid: werk (psychische belasting, werkdruk, fysieke
houding), school (verantwoordelijkheid bevorderen en beschermen gezondheid: slechte
schoolresultaten, schoolverzuim, schoolverlaten) sociale relaties en omgeving
(eenzaamheid, sociale steun --> psychische en lichamelijke gezondheid). Lager
opgeleiden hebben vaker een combinatie van ongunstige leefstijlfactoren, weten minder
goed de weg in de zorg en hebben minder goede gezondheidsvaardigheden. Hoger
opgeleiden leven gemiddeld 7 jaar langer en leven 18 jaar in betere gezondheid à SES.
- Medische zorg en preventie = een goed zorgstelsel draagt bij aan de instandhouding
van een goede gezondheid van de maatschappij.
o Positieve effecten --> daling van sterfte, grotere kwaliteit van leven,
vroegtijdige zorg en verbeterde behandeling en preventie
o Negatieve effecten --> resistentie tegen antibiotica, ziekenhuisinfectie en
bijwerkingen van medicijnen.
Deze factoren hangen allen samen, de ene determinant beïnvloed de andere determinant.
Health concept van Lalonde: in het model staan alle determinanten, wat nieuw was was dat
er niet werd gefocust op ziekte, maar op het verbeteren van gezondheid. Net zoals het
model van positieve gezondheid wordt er naar meerdere factoren gekeken om de
gezondheid te verbeteren.
Preventie is het voorkomen van gezondheidsproblemen en behouden van gezondheid en
kwaliteit van leven door verandering in levensstijl en gezond gedrag. Preventie gaat om het
totaal van maatregelen die zowel binnen de zorg als buiten de zorg (omgeving zoals
sportveldjes) vallen.
- Collectief universeel = Primaire preventie --> maatregelen die gericht zijn op de
algemene populatie
- Collectief selectief = Secundaire preventie --> het in beeld brengen van mensen met
een mogelijk specifieke aandoening, uitnodiging voor bevolkingsonderzoeken. Deze
mensen hebben een verhoogd risico.
- Individueel geïndiceerd en zorg gerelateerd = Tertiaire preventie --> individueel en
gericht op mensen die ziekte hebben. Mensen hebben al een diagnose en je probeert
te voorkomen dat de complicaties erger worden.
College 2: Preventie en zelfmanagement
Als zorgvervelener ondersteun je de patiënt om de zelfmanagement te bevorderen.
Preventie is het voorkomen van gezondheidsproblemen. Hier kunnen verschillende
methoden voor worden getroffen zoals primaire, secundaire en – tertiaire preventie.
Preventie is zinvol wanneer er veel gebruik wordt gemaakt van de endogene en- exogene
determinanten. Hierin moet gekeken worden of deze determinanten veranderbaar en
beïnvloedbaar zijn. Doelgroepen die moeilijk bereikbaar zijn hebben het vaak het meeste
nodig, zoals laagopgeleiden.
