Hoofdstuk 1
Klassieke demografie
Demografie is de studie van de menselijke bevolking. Het doel is om modellen te bouwen
die de demografie voorspellen en beschrijven.
Klassieke demografie betreft de:
● grootte van een bevolking in een bepaald gebied
● Verdeling van de bevolking in een bepaald gebied
● De samenstelling van de bevolking
● De verandering van de bevolking
Ontwikkelde landen hebben bevolkingspiramides die lijken op een bijenkorf,
ontwikkelingslanden hebben bevolkingspiramides die lijken op een piramide
Landen waarin het kindersterftecijfer hoog is, hebben vaak een hoog vruchtbaarheidscijfer.
Sociale demografie
Sociale demografie gebruikt concepten uit de klassieke demografie om wat te zeggen over
de cultuur, economie, samenleving en de mogelijkheden van een land. Onderling
beïnvloeden factoren elkaar, de etniciteit of het bestuur van een land kan invloed uitoefenen
op de samenstelling van de bevolking. De gevolgen van een ongelijke man/vrouw
verhouding volgen vaak bekende patronen als het om sociale en culturele oorzaken gaat.
Belang van demografisch perspectief
De variabelen van een bevolking hebben invloed op en worden beïnvloed door de 5
maatschappelijk instituten: economie, opleiding, familie, religie en de staat.
Gezondheid en sterftecijfer
Ontwikkelingen in de persoonlijke en algemene zorg hebben gezorgd voor
bevolkingsexplosies. Het heeft er oa gezorgd dat het sterftecijfer is gaan dalen.
Economische en technische ontwikkelingen hebben bijgedragen aan het verbeteren van de
gezondheid en het dalen van de sterftecijfers.
Economische ontwikkeling is te danken aan een gezonde bevolking, welvaart ondersteund
vervolgens weer de ontwikkelingen van nieuwe technologieën die bijdragen aan een goede
gezondheid. Voorbeelden hiervan zijn:
● de Groene Revolutie (grote vorderingen in de landbouw)
● Verbeterde immuniteit
● openbare hygiëne
,Allen hebben zij gezorgd voor het verbeteren van de persoonlijke en publieke gezondheid en
het dalen van de sterftecijfers en stijgen van de levensduur.
Op micro niveau (familie of individueel niveau) is economische welvaart essentieel. In de Vs
hebben mensen met een middelbare school opleiding een hoger sterftecijfer dan degenen
met een bachelor. Het verband tussen welvaart en gezondheid wordt bepaalde door factoren
waarbij men wel ( levensstijl) en geen (toegang tot gezondheidszorg) invloed op heeft.
Het stijgen van de levensduur oefent financiele druk uit op families, groepen en landen. De
vraag is wie de zorg gaat betalen. Een mogelijkheid ligt in de demografie: het aanmoedigen
van immigratie. Die zijn jonger en economisch gemotiveerd.
Vruchtbaarheidscijfer
Het vruchtbaarheidscijfer wordt beïnvloed door het kinder- en normale sterftecijfer. Het
bestrijden van de dood is de basis van een dalende vruchtbaarheidscijfer.
De afgelopen 50 jaar hebben ontwikkelingslanden het sterftecijfer laten dalen, zonder dat zij
economisch welvaart hebben ervaren. Dit komt doordat zij gezondheidstechnieken over
hebben kunnen nemen van welvarende landen (vaccinatieprogramma’s,
rioleringstechnieken, betere landbouwtechnieken)
Dalende vruchtbaarheidscijfers heeft veel invloed op de genderrollen. Vrouwen worden
bevrijd van hun verplichtingen. Andersom werkt het hetzelfde: toenemen van welvaart
bevordert de gezondheid en verlaagt het kindersterftecijfer waardoor vrouwen minder
kinderen hoeven te krijgen. Als vrouwen meer gaan werken, gaan ze zich ook opleiden en
ontwikkelen waardoor de behoefte om veel kinderen te krijgen daalt. Dit kan vervolgens voor
een verandering van de lokale en nationale cultuur zorgen.
De impact van cultuur is groter geworden dankzij bredere beschikbaarheid van onderwijs en
media. Beide moedigen individualisme aan.
Migratie
Migranten kunnen veel invloed hebben op toekomst van de bevolking waar naar/van zij
migreren.
De bevolkingsimplosie (een vruchtbaarheidscijfer dat onder de 2,1 valt en kritiek wordt vanaf
1,6) treft landen zoals Japan en ander Europese landen. Het deel van de bevolking dat
werkt, zorgt voor degenen die niet kunnen werken. Maar wanneer het vruchtbaarheidscijfer
daalt en mensen steeds ouder worden, zullen er niet genoeg werkenden zijn die de
bevolking kunnen ondersteunen. Een oplossing hiervoor is een gezonde stroom migranten:
zij zijn jong en in staat om te werken.
,Druk van bevolking op de omgeving
Het toenemen van de wereldbevolking oefent druk uit op de omgeving en de wil om in vrede
met elkaar te leven. De effecten van overbevolking zijn nu niet alleen lokaal te voelen, maar
ook wereldwijd. De toenemende behoeften van de bevolking tasten de omgeving aan, de
ecologische voetafdruk van de bevolking stijgt naarmate steeds meer landen welvarender
worden.
Demografische theorieën
Demografische transitietheorie
De explosie van de wereldbevolking kan verklaard worden door de demografische
transitietheorie. Heel veel vroeger was de bevolking klein doordat er hoge sterftecijfer waren.
Rond 1800 had men de 1 miljard bereikt. Dit kwam doordat er voldoende voedsel was
(dankzij verbeterde landbouwtechnieken) en men hun schoon en vies water ging scheiden.
Deze processen gingen door en gingen gepaard met industrialisatie en urbanisatie. Men
bereikte in 1930 de 2 miljard. Technologieën gingen zich verspreiden, ontwikkelingslanden
importeerden de dood verkleinende technologieën (vaccinatie, landbouwtechnieken,
hygiëne).
Toen het sterftecijfer daalde, was er een culturele storing in normen en waarden betreffende
de grootte van een familie. Het aantal kinderen steeg boven het vervangingscijfer. De
demografische transitie ligt tussen maatschappijen waarin men hoge sterfte- en
geboortecijfers heeft en maatschappijen waarin men lage sterfte- en geboortecijfers heeft.
De overgang vindt niet voor elk land op hetzelfde moment plaats. Het hangt af van de
cultuur, de politiek, migratie en de geschiedenis. De theorie is ruw en biedt vooral een
perspectief, dan een precieze datum. De kracht van de theorie is dat het correct is in het
zien van een transitie die zal plaatsvinden in elke maatschappij die zich aan het ontwikkelen
is.
Malthusianisme/Neo-Malthusianisme
Malthus (1798) zag dat de mens door materiële zaken gemotiveerd wordt om in aantal toe te
nemen. Meer mensen zorgen voor meer markten wat zorgt voor meer handel. Voor een boer
zorgt meer kinderen voor meer hulp op het land en dus meer welvaart. Onze motivatie wordt
verder vergroot door onze wil om ons te vermenigvuldigen. Het gevolg hiervan is dat de
grootte van de bevolking de neiging heeft om de voedselbronnen op te maken. Het gevolg
hiervan is een hoog sterftecijfer door oorlog of hongersnoden. Malthus noemde deze
gevolgen positieve checks die de bevolking en grondstoffen in stand houden. Hij stelde
dan de mens ook beschikt over preventieve checks. Dit waren immorele dingen zoals het
doden van kinderen, prostitutie en voorbehoedsmiddelen. Hij noemde ook morele dingen
zoals het uitstellen van het huwelijk of algehele onthouding.
Zijn ideeën over de onkunde van de mens om zichzelf in stand te houden zijn verworpen. Dit
kwam doordat hij de algemene acceptatie van voorbehoedsmiddelen onderschatte. Verder
wist hij niet van technologieën om de landbouwopbrengst te verhogen. Ten slotte zag hij niet
, in welk verband er is tussen de hoeveelheid welvaart en de grootte van een gezin (rijke
gezinnen gebruiken juist de welvaart voor zichzelf ipv meer kinderen te nemen). Zijn idee dat
de bevolking en het aantal grondstoffen in balans moet blijven is benoemenswaardig.
Malthus’s ideeën hebben bij moderne wetenschappers invloed gehad. Zij stellen dat de groei
van de bevolking en de menselijke neiging voor overconsumptie de oorzaak is van:
● Het ontwikkelen van technologie (technologie motiveert om een bevolking effectiever
te voeden, kleden, vervoeren).
● Politieke verandering (de groei van de bevolking gaat sneller dan economische groei
wat leidt tot werkloosheid wat vervolgens weer politieke strijd aanmoedigt).
● Omgevingsschade (ontbossing en vervuiling)
● Vernietiging van lokale economieën die gebaseerd zijn op het lokale/natuurlijke
grondstoffen).
● Armoede
Deze wetenschappers, de zogenaamde Neomalthusianen, klinken pessimistisch maar
zorgen alsnog voor creatieve en haalbare economische en politieke oplossingen voor de
vele problemen die dankzij overbevolking veroorzaakt worden.
De houdbaarheid van de oplossingen hangt af van in hoeverre zij voor economische
ontwikkeling kunnen zorgen. Deze wordt normaliter namelijk beïnvloed door de groei van de
bevolking: een grote bevolking zorgt voor een grotere markt wat vervolgens voor meer
banen en welvaart zorgt.
De oplossing kennen twee uitgangspunten:
1. de groei van de bevolking is overwelmend voor ontwikkelingslanden, het beperken
van de groei zal zorgen voor een hogere standaard van leven
2. Verschillende landen hebben verschillende soorten oplossingen nodig die hun
bevolkingsgroei managen.
De huidige oplossingen kennen verschillende vormen:
● Family planning
Verkleinen van de vruchtbaarheid (door meer anti-conceptie, meer onderwijs voor
vrouwen, andere wetgeving, vergroten van publieke zorg)
● De overstap maken naar energie die duurzaam is
● Vergroten van internationaal sociaal recht door het aanmoedigen van minder
economische exploitatieve relaties tussen ontwikkelde- en ontwikkelingslanden.
Welvaart en grondstoffen dienen vooral door de lokale bevolking beheerst te worden.
● Vergroten van intranationaal sociaal recht.
De distributie en opbrengsten van lokale grondstoffen dienen over de gehele
bevolking verspreid te worden. Dus ook vrouwen en etnische minderheden.
Conflict theorie
Neomalthusianen leggen extra nadruk op een bepaald concept van de preventieve checks:
de sleutel voor het behouden van de bevolkingsgrootte/grondstof balans was de
aanmoediging van private- en staatsbedrijven betreffende het gebruik van
voorbehoedsmiddelen. Dit gebruik was vooral bedoeld voor de aller armsten. Men stelde dat
de onvrede bij hen kwam doordat zij veel kinderen hadden. Dit zou vervolgens voor onvrede