Deze samenvatting bevat informatie van de slides, maar voornamelijk mijn uitgebreide notities van de lessen. Het is een zeer complete, goed gestructureerde samenvatting die veel context biedt en de uitleg van de professor goed representeert.
17/20 behaald met de samenvatting
INLEIDENDE INFORMATIE
Prof: Koen Lemmens
Koen.lemmens@kuleuven.be
Je mag reminder sturen als hij niet op tijd antwoordt
Colleges worden opgenomen en achteraf op Toledo gepost in de Mediagalerij
Afwisselend 2u of 4u per week les.
Donderdag les van 11 tot half 1 (zonder pauze)
Studiemateriaal:
- PowerPoint slides
- Lesnotities
- Handboek mediarecht ter ondersteuning van de lessen
o Het boek is geschreven voor juristen en zeer omvangrijk
Examen:
Schriftelijk examen gesloten boek
3 delen
- Eerste vraag die peilt naar je kennis over de begrippen
- Tweede vraag die peilt naar je capaciteit om een probleem uit het mediarecht te duiden
o Bv. uittreksel over persbericht, krantenartikel
waarover gaat dit? Hoe kunnen we dit begrijpen?
- Derde vraag is een case waarin je gevraagd wordt een probleem op te lossen en hoe je dit
zou aanpakken
Weinig belang gehecht aan de techniciteit van het recht en het proces gehecht, basiskennis uit de les
die wordt aangestipt is voldoende.
Veel aandacht voor de inhoud van het mediarecht
- Wat zijn de grenzen van vrijemeningsuiting?
- Wat kan uitgezonden worden en wat niet?
- Etc.
1
,Colleges opgebouwd uit drie grote delen:
- Eerste fase: vrijheid van meningsuiting en de persvrijheid, bescherming ervan en de grenzen
ervan
o Voor alle media: pers, televisie, TikTok, etc.
- Tweede fase: Regeling voor de audiovisuele media in Vlaanderen
o Beinvloed door het recht van de Europese Unie
- Derde fase: deontologische regels
o Zelf regulering, raad van Journalistiek, jury voor ethische praktijken (reclame), ethiek,
etc.
Basisbegrippen uit het klassieke recht worden opnieuw opgefrist in de lessen
19 D E EEUW - NU
Concept mediarecht bestond nog niet. Toen sprak men van persrecht. Dit was de wetgeving over de
communicatiemiddelen die toen van toepassing waren: de drukpers (en verwante zaken).
Later breekt radio en tv door. Er zijn omroepmonopolies. Vanaf 1830 tot 1985 gebeurde er vrij
weinig, sinds 1985 zien we een enorme evolutie: de technologische evolutie aan de ene kant en een
politieke/ ideologische evolutie aan de andere kant. Voor de technologische evolutie bestond er
alleen de krant en radio (en tv). De oorspronkelijke rechtstak is door de evoluties veel uitgebreider
geworden (economische recht, ICT-recht, Europees recht, administratief recht…).
Sedert enkele decennia is er een nadrukkelijkere tussenkomst van de overheid aanwijsbaar met
betrekking tot de organisatie van de massamedia en de uitoefening van de vrijheid van expressie en
informatie, een ontwikkeling die zich vooral situeert in de sector van de audiovisuele media. Door de
overheid worden maatregelen genomen en is wetgeving afgekondigd die gericht is op een globaal en
samenhangend mediabeleid. De toenemende omvang en complexiteit van de regels en voorschriften
met een directe of indirecte weerslag op de massamedia is manifest.
DE AFBAKENING VAN HET DOMEIN
Er wordt een vrij algemene definitie van mediarecht gehanteerd
= Geheel van rechtsregels met betrekking tot de communicatievrijheid en massacommunicatie
middelen
Het mediarecht omvat:
1. De rechtsregels die het grondrecht van de expressie- en de communicatievrijheid
waarborgen
o Regels die gaan over het grondrecht, bv. grondrecht op expressie en
communicatievrijheid
2
, 2. De regulering die verbodsbepalingen of beperkingen oplegt aan de expressie-en
communicatievrijheid vanwege de media-inhoud
o Regels die beperkingen opleggen hieraan vanwege de inhoud
o Mag je alles zeggen?
3. Regulering met betrekking tot de organisatie en de exploitatie van de media als
communicator/zender
o Regels m.b.t. de organisatie en de exploitatie van de media als communicator en
zender
o Bv. je wil een YouTube kanaal starten, waar moet je aan voldoen?
4. Regulering met betrekking tot de organisatie en de exploitatie van de middelen en de
kanalen waarmee de media-inhoud wordt verspreid.”
o Regels m.b.t. de transmissie en de middelen hiertoe
o Minder diep op ingegaan in dit vak
Rechtsregels moeten we onderscheiden van beroepsregels (journalistieke deontologie, opgesteld
door het beroep zelf). Rechtsregels zijn algemeen geldend en richten zich dus tot iedereen. Ze
functioneren top-down. De niet-naleving en de miskenning wordt gesanctioneerd door de Staat.
Beroepsregels zijn regels die je afspreekt als beroepsgroep, het zijn geen rechtsregels, de niet-
naleving kan dus ook niet leiden tot juridische sancties van de staat. Waarom dan nog afspraken
maken als je toch niet in de problemen kan komen? Wie gaat er dan nog regels maken?
Belangrijke aspecten:
- Rechtsregels ( <-> deontologie)
- Evolutie (van persrecht naar mediarecht): van overheidsinmenging naar regulering
- Technische evolutie, despecialisatie van netwerken, afbouw overheid monopolies…
complexe combinatie van diverse rechtstakken.
Onze focus: evenwicht tussen vrijheid van meningsuiting en grenzen ter bescherming van andere
legitieme rechten en belangen.
EERSTE BELANGRIJKE NUANCE : DEONTOLOGIE
We gaan het voornamelijk hebben over rechtsregels, wat iets anders is dan de deontologie over deze
rechtsregels
Rechtsregels zijn die regels die top-down zijn gemaakt en door de wetgeving wordt uitgevaardigd
- Van toepassing op een groep mensen
- Miskenning van de regels leidt tot een sanctie door de staat
- Max Weber: de staat heeft het monopolie op het (legitieme) geweld (en op belastingen
heffen)
o Bv. de maffia, zijn deze dan ook een staat?
o Alléén de staat heeft het monopolie op geweld, geen enkele andere organisatie
3
, o Verbod op eigenrichting
Dit staat los van de deontologische regels/de ethiek, want dit zijn de regels die een groep zélf
vastlegt en bepaalt.
De overheid laat een bepaalde ruimte = persvrijheid
Het is de beroepsgroep zelf die van onderuit (bottom-up) een aantal regels en aanbevelingen
en suggesties maakt over hoe zij als beroepsgroep denken dat de journalistiek zou moeten
volgen om ethisch te werken
Miskenning van die regels kan niet gesanctioneerd worden door de staat
Ze bepalen zelf hun sancties en leggen deze zelf op
o Spanningsveld tussen vrijheid van de journalist en de regels die ze moeten volgen
Deontologie = beroepsgroep zelf
Bijvoorbeeld: als er slechts 10 zitplaatsen zijn en er zijn 15 journalisten, wie mag er dan plaats nemen
op de persconferentie? De staat heeft hier geen inspraak in, dit wordt bepaald door de
beroepsgroep
Bijvoorbeeld: Journalistiek bronnengeheim: fundamentele journalistieke regel
Bv. lekkage, als je je bronnen vrijgeeft (zeker over belangrijke of intieme informatie) dan beschadig je
het imago en de privacy van je bron, met mogelijk zelfs geweld tot gevolg
Idee dat journalisten niet te vertrouwen zijn
Soms zijn er wel contradicties
Bijvoorbeeld informatie die gegeven wordt aan de media maar niet aan de politie, waardoor zij een
belangrijke bron mislopen door het bronnengeheim.
Kruisbestuiving:
Europees hof voor de rechten van de mens zegt vaak dat het naleven van de regels van de
journalistieke deontologie toch belangrijk is (recht geeft opinie over deontologie)
Journalisten moeten echter ook de gewone wetten naleven
- Burgerlijke aansprakelijkheid (1382BW)
o Als je schade aanricht moet je die vergoeden
o Toegepast: is een normaal voorzichtig en redelijk journalist niet een journalist die de
deontologische regels naleeft?
o Belangrijk in de rechtspraak
o Als er een klacht wordt ingediend bij het bureau van de deontologische regels en dit
bureau doet een uitspraak dan wordt er steeds vermeld dat deze regels de
rechtspraak niet bindt.
o Als journalistieke wereld zelf zegt dat de journalist zich incorrect gedragen heeft, dan
kan dit als argument worden aangehaald in een rechtszaak ten nadele van de
beschuldigde.
Dus: ze zijn gescheiden maar ook weer niet helemaal
4
Voordelen van het kopen van samenvattingen bij Stuvia op een rij:
Verzekerd van kwaliteit door reviews
Stuvia-klanten hebben meer dan 700.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet je zeker dat je de beste documenten koopt!
Snel en makkelijk kopen
Je betaalt supersnel en eenmalig met iDeal, creditcard of Stuvia-tegoed voor de samenvatting. Zonder lidmaatschap.
Focus op de essentie
Samenvattingen worden geschreven voor en door anderen. Daarom zijn de samenvattingen altijd betrouwbaar en actueel. Zo kom je snel tot de kern!
Veelgestelde vragen
Wat krijg ik als ik dit document koop?
Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.
Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?
Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.
Van wie koop ik deze samenvatting?
Stuvia is een marktplaats, je koop dit document dus niet van ons, maar van verkoper FloorVbck. Stuvia faciliteert de betaling aan de verkoper.
Zit ik meteen vast aan een abonnement?
Nee, je koopt alleen deze samenvatting voor €11,59. Je zit daarna nergens aan vast.
