1.1 Schaarste dwingt tot kiezen
Op alle niveaus in de samenleving wordt de spanning gevoeld tussen onbegrensde behoeften aan
de ene kant en de beperkte middelen aan de andere kant. Deze spanning tussen behoeften en
middelen heet schaarste. Omdat de behoeften onbegrensd zijn den de middelen die in de
behoeften kunnen voorzien beperkt, moeten steeds opnieuw keuzen worden gemaakt.
1.2 Kiezen als je niet weet wat de ander doet
in het dagelijks leven komt het nogal eens voor dat twee partijen tegenover elkaar staan in een
situatie waarin ze allebei een keuze moeten maken. De keuze van de een heeft invloed op de keuze
van de ander. Ze weten allebei dat het resultaat mede afhangt van wat de ander beslist, maar ze
weten niet van elkaar wat ze gaan doen. In deze strategische situatie hebben beide partijen te
maken met onvolledige informatie. Een voorbeeld is het dilemma van de twee gevangen (prisoners’
dilemma). Zie blz. 4. De dominante strategie is de strategie die de een gebruikt, ongeacht wat de
ander doet.
In de (economische) praktijk komen we als gevolg van onvolledige informatie tal van strategische
situaties tegen.
1.3 De economische wetenschap
De economische wetenschap bestudeert hoe mensen keuzeproblemen aanpakken. Ze analyseert
het omgaan van mensen met schaarse, op verschillende manieren bruikbare middelen, waarmee ze
hun doelstellingen willen bereiken. deze definitie bevat de volgende elementen:
- het analyseren van menselijke handelen;
- het bestaan van doelstellingen;
- de wens deze te bereiken;
- de schaarste van de beschikbare middelen;
- de verschillende (alternatieve) gebruiksmogelijkheden van de middelen.
De doelstellingen van mensen kunnen verschillen. Consumenten zullen ernaar streven hun
persoonlijke behoeften zo goed mogelijk te bevredigen. De mate waarin zij daarin slagen noemen
we welvaart. De welvaart is groter naarmate consumenten er beter in slagen de spanning tussen
behoeften en middelen (schaarste) te verkleinen. Welvaart is een subjectief begrip.
De beschikbare middelen zijn schaars in die zin dat het gebruik ervan in de ene richting betekent
dat van aanwending in een andere richting (de alternatieve aanwending) moet worden afgezien. De
kosten van het opgeofferde alternatieve worden opportunity costs genoemd.
Economie houdt zich bezig met het realiseren van doelstellingen waarbij gekozen moet worden uit
schaarse, alternatief aanwendbare middelen. Welvaart is een ruimer begrip dan de hoeveelheid
productie.
1.4 Produceren, productiefactoren.
De goederen die mensen gebruiken om in hun behoeften te voorzien zijn niet altijd schaars
(economische goederen). Er bestaan ook niet-schaarse goederen (vrije goederen). Ze staan
onbeperkt ter beschikking (water, zonlicht). Middelen kun je dus verdelen in vrije goederen en
schaarse goederen. Daarna kun je schaarse goederen verder onder verdelen in kapitaalgoederen
en consumptiegoederen. Niet-reproduceerbare goeden zijn goederen die in behoeften voorzien,
maar die eenmalig en uniek zijn (kunstwerken, monumenten, natuur).
Produceren of productie is het voortbrengen van goederen en diensten. Bij de productie worden
twee soorten goederen gemaakt: kapitaalgoederen (machines, vrachtwagens, fabrieken, kantoren)
en consumptiegoederen. Kapitaalgoederen zijn goederen die op hun beurt weer worden gebruikt bij
de productie van andere goederen en diensten. ook half fabricaten en voorraden worden toto
kapitaalgoederen gerekend. Als een goed gekocht is door de eindafnemer, de consument, wordt het
een consumptiegoed genoemd.
Productiefactoren
Bij de productie worden productiefactoren ingeschakeld. Er zijn drie productiefactoren:
- natuur of natuurlijke hulpbronnen water, terreinen ect.
- kapitaalgoederen pompen, zuiveringsinstallaties, gebouwen ect.
- arbeid
Een bijzondere vorm van arbeid is ondernemersarbeid. De ondernemer geeft richting aan de
vernieuwing en durft risico’s te nemen, is op zoek naar nieuwe combinaties (neue kombinantionen)
, van productiefactoren om zodoende zijn voorsprong op de concurrentie te behouden en de
continuïteit van zijn onderneming te waarborgen.
Het productieproces
Tijdens het productieproces worden grondstoffen en halffabricaten met behulp van arbeid en
kapitaal omgevormd tot producten. Productie is een transformatieproces van ‘inputs’ en ‘outputs’.
Bedrijf en onderneming
Een organisatie is een geordende groep mensen die samenwerken om bepaalde doelen te bereiken.
Organisaties die economische goederen produceren heten bedrijven. Binnen de categorie bedrijven
worden de ondernemingen onderscheiden. Dit zijn bedrijven die naar winst streven. Die winst is
nodig om de productie blijvend te kunnen financieren en zodoende het voortbestaan van de
onderneming te verzekeren. Winst is het positieve verschil tussen de totale verkoopopbrengsten en
de totale kosten.
Een ander kenmerk van een organisatie is dat zij een risico aanvaardt, omdat de uitkomsten van
het productieproces onzeker zijn. Bij een zelfstandige bedrijfsorganisatie (sociale
verzekeringsbank) ligt dit anders. Die hoeft zichzelf niet in een concurrentiestrijd staande te
houden. Behalve ondernemingen en zelfstandige bedrijfsorganisaties zijn overheidsorganisaties
actief als producent. De kosten van deze organisaties worden betaald uit belastingopbrengsten.
1.5 Participanten en omgevingsfactoren
Individuen en groepen mensen die bij de bedrijfsvoeren zijn betrokken worden aangeduid als
participanten in de onderneming. We onderscheiden ze als volgt:
- de ondernemingsleiding die zijn arbeidskracht levert en daarvoor als vergoeding
ontvangt: salaris, zeggenschap, aandeel in de winst.
- de werknemers die arbeidskracht leveren en daarvoor ontvangen: salaris, secundaire
arbeidsvoorwaarden (auto, telefoon ect.).
- de vermogensverschaffers soms de ondernemer zelf, aandeelhouders, obligatiehouders
of banken die vermogen leveren en daarvoor als dividend of rente ontvangen.
- de leveranciers van grondstoffen en machines zij ontvangen een betaling
- de afnemers die een prijs betalen en daarvoor goederen ontvangen; deze afnemers kunne
andere bedrijven zijn die goederen of diensten afnemen, het kunnen ook de afnemers van
eindproducten die consumenten zijn.
- de overheid die de infrastructuur en de rechtsorde levert en daarvoor ontvangt: belastingen
en tarieven voor overheidsdiensten.
Elke onderneming opereert binnen een maatschappelijke omgeving. Het gaat hierbij om de
omgevingsfactoren of het ondernemingsklimaat waarbinnen de onderneming haar activiteiten
ontplooit. Denk hierbij aan:
- relaties met participanten
- concurrentieverhoudingen
- algemene economische situatie
- betrekkingen met het buitenland
- economische order
Als je verder weg kijkt zal je de volgende omgevingsfactoren tegenkomen:
- demografische ontwikkelingen (veranderingen van de samenstelling van de bevolking
- ontwikkeling van de techniek
- systeem van normen en waarden
- politieke systeem
- rechtsorde
Het zijn factoren die voor de onderneming van belang zijn, maar die voor de economische
wetenschap als dat worden beschouwd.
*Concurrentieverhoudingen
De omgeving van de onderneming wordt sterk beïnvloed door de concurrentieverhouding die
bestaan op elk van de markten waarop de onderneming optreedt. Deze worden bepaald door de
marktvorm en het marktgedrag. De marktvorm is het geheel van objectief waarneembare
omstandigheden waaronder de concurrentie plaatsvindt. Het marktgedrag bepaalt in hoeverre
concurrenten elkaar bestrijden of juist met elkaar afspraken te maken.
*De economische situatie
Voordelen van het kopen van samenvattingen bij Stuvia op een rij:
Verzekerd van kwaliteit door reviews
Stuvia-klanten hebben meer dan 700.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet je zeker dat je de beste documenten koopt!
Snel en makkelijk kopen
Je betaalt supersnel en eenmalig met iDeal, creditcard of Stuvia-tegoed voor de samenvatting. Zonder lidmaatschap.
Focus op de essentie
Samenvattingen worden geschreven voor en door anderen. Daarom zijn de samenvattingen altijd betrouwbaar en actueel. Zo kom je snel tot de kern!
Veelgestelde vragen
Wat krijg ik als ik dit document koop?
Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.
Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?
Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.
Van wie koop ik deze samenvatting?
Stuvia is een marktplaats, je koop dit document dus niet van ons, maar van verkoper 123Avans. Stuvia faciliteert de betaling aan de verkoper.
Zit ik meteen vast aan een abonnement?
Nee, je koopt alleen deze samenvatting voor €3,49. Je zit daarna nergens aan vast.