Griekse Zeno uit Kition kwam naar Athene → raakte geboeid door Sokrates → ging
filosofie studeren → stichtte eigen school → kreeg 5 eeuwen lang aanhang uit de
Griekse en Romeinse wereld → ideeën van Chrisyppos werden bepalend voor
theoretische grondslagen van de stoïsche leer → Zonder hem geen Stoa.
3 tijden in het stoïcisme
1. Oude Stoa (Zeno, Kleanthes en Chrysippos);
2. Midden-Stoa (omstreeks 150 voor Chr.-50 na Chr.) met belangrijkste
vertegenwoordigers: Panaetius van Rhodos en Posidonius van Apamea (Syrië). Via de
Midden-Stoa doet de stoïsche leer zijn intrede in Rome. Het is dan ook via de
opvattingen van Panaetius en Posidonius dat Cicero kennis nam van de stoïsche leer.
3. Het Neostoïcisme te Rome (ca. 50-200 na Chr.) met als bekende representanten
Seneca (eerste eeuw), keizer Marcus Aurelius (tweede eeuw) en Epictetus (Epiktetos).
Logica: Geldigheid van redeneringen Omheining - Botten en spieren
Fysica: Natuur, wereld & processen in het heelal Bomen en grond - Ziel
Ethica: Menselijk handelen, wat is goed/fout? Vruchten - Vlees
Boomgaard:
Lichaam:
Ethica = belangrijkst
Gaat over verwerven van praktische kennis die leiding geeft aan het menselijk handelen,
Maar onderdelen in de filosofie vullen elkaar aan = organisch geheel.
2. De fysica De wereld is redelijk
Alles in de wereld is terug te brengen tot 2 principes:
Alles in de wereld is er een samenstelling van, ze bestaan nergens los van elkaar.
1. Passieve beginsel:
- Materie, die alle mogelijke vormen kan krijgen
2. Actieve beginsel:
- ‘Natuur’ of ‘Physis’
- De kracht die alles vormt tot wat ze zijn
- Geeft alles richting en leiding
, - = Door en door rationeel = identiek aan de rede = alles in de wereld is begrijpelijk
en volgens redelijke wetten te redeneren
- In deze functie valt de ratio amen met God, alles is doordrongen van het
goddelijk (pantheïsme). Het goddelijke houdt de wereld bijeen en maakt ze wat
ze zijn.
Het actieve beginsel = de Natuur = de Ratio = God
De wereld is één
Het actieve beginsel heeft ook een materiële kant.
Het vuur is het beginsel van de kosmos → de oermaterie waaruit alles is
voortgekomen → eerst de elementen → de wereld.
Zodra dit ontstaanproces van elementen en de wereld op gang kwam, mengde het
oervuur met lucht → mengsel = Spiritus = een warme adem die hele kosmos
doordringt en samenvalt met de ratio: spiritus doet de mater leven en geeft er vorm
aan = vervoermiddel van de ratio.
= Dynamisch, voortdurend actief en in beweging.
Alles is erdoor verbonden → niets gebeurt zonder dat het effect heeft op iets anders.
Spiritus = elastisch krachtveld dat van de wereld één dynamisch continuüm maakt, waarin alles
met elkaar samenhangt en wordt beïnvloed.
Spiritus is de naam van het actieve beginsel vanuit fysisch oogpunt.
Fatum
Alles is een manifestatie van hetzelfde beginsel, dus alles beïnvloedt alles = niet
willekeurig, want wordt bepaald door de ratio → heeft alles is een ordelijke, causale
samenhang geplaatste.
Alles is van tevoren vastgelegd en voorzien door de Ratio.
Die samenhang tussen alles = Sympatheia.
Vanaf dat oogpunt is de ratio het noodlot Fatum, gezien als een allesbeheersende
voorzienigheid x, die doelbewust aan alles leiding geeft in een keten van oorzaak en gevolg.
Niets wat gebeurt, had anders gekund en houdt zich aan bepaalde voorwaarden. Toeval is
onmogelijk.
God en goden
God is het rationele, actieve beginsel dat immanent in alles aanwezig is. Alle materie is God
doordrongen. Cicero: ‘de goddelijke kracht is, volgens Chrysippus, gelegen in de Ratio en in de
geest en het intellect van de universele natuur. De wereld zelf en de alles doordringende
wereldziel is God en het leiden beginsel ervan, omdat hij aanwezig is in het intellect en in de
, ratio. Hij is het gemeenschappelijke, algehele en alles-omvattende wezen van dingen: de kracht
van het noodlot (de zekerheid waarmee een plan wordt uitgevoerd; het is onverbiddelijk)
(fatum) en de noodzakelijkheid van toekomstige gebeurtenissen. God is het vuur en
de ether en gelijk aan alles wat van nature verander en in beweging is →
allesomvattende eenheid der dingen.’
De traditionele goden (Zeus enz..) werden gezien als verschillende aspecten, waaronder de
universele, immanente godheid zich manifesteert. Zeus = vuur, Hera/Juno = lucht.
Monotheïsme en polytheïsme werd in de Stoïsche leer tot eenheid gebracht.
Providentia
De identiteit van god bestaat uit de keten van oorzaak en gevolg: die keten is een manifestatie
van zijn Ratio en voorzienigheid.
De mens heeft deel aan Gods rationaliteit en kan tot op zeker hoogte de doelen van gods
voorzienigheid doorgronden. Stoïcijnen gingen ervan uit dat de voorzienigheid gericht is op de
goede orde van de wereld en dat de processen in de wereld ten dienste stonden aan de mens.
Dieren → om vlees te conserveren als maal voor de mens
Pauw → Omdat men van schoonheid houdt
Causaliteit
Stoïcijnen ontwikkelde een radicaal nieuwe benaming voor causaliteit.
Plato en Aristoteles: oorzaak = verbonden met begrip verklaring.
Aristoteles: Oorzaak = datgene waarop iets gericht was en waarvoor iets is.
Stoïcijnen: Onderstreepte het effect of gevolg op iets anders veel meer, A is de oorzaak van
effect E op B.
Zo formuleerden ze de wet van de causaliteit: als dezelfde omstandigheden zich voordoen ten
aanzien van de oorzaak en dingen die betrokken zijn bij een bepaald proces of bepaalde
gebeurtenis, dan is het onmogelijk dat soms het ene en soms het andere het resultaat is. Met
andere woorden: Als A de oorzaak is van B, moet elke keer als A onder dezelfde
omstandigheden zich voordoet, B volgen.
Eerste keer in de Griekse filosofie dat t zo werd gezien. Nadruk ligt op de reproduceerbaarheid.
Stap naar de overtuiging dat bp. gebeurtenissen voorspelbaar zijn was nu klein.
Goddelijke tekens
Alles is voorzien of vooraf bepaald + mens heeft deel heeft aan de goddelijke Ratio
→ interesse in de mogelijkheid als mens het goddelijke plan proberen te
doorgronden → veel belangstelling voor astrologie en mantiek (voorspellingskunst).
Die kan waardevol zijn, wanneer er noodzakelijk verband tussen deze tekens en
Voordelen van het kopen van samenvattingen bij Stuvia op een rij:
Verzekerd van kwaliteit door reviews
Stuvia-klanten hebben meer dan 700.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet je zeker dat je de beste documenten koopt!
Snel en makkelijk kopen
Je betaalt supersnel en eenmalig met iDeal, creditcard of Stuvia-tegoed voor de samenvatting. Zonder lidmaatschap.
Focus op de essentie
Samenvattingen worden geschreven voor en door anderen. Daarom zijn de samenvattingen altijd betrouwbaar en actueel. Zo kom je snel tot de kern!
Veelgestelde vragen
Wat krijg ik als ik dit document koop?
Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.
Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?
Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.
Van wie koop ik deze samenvatting?
Stuvia is een marktplaats, je koop dit document dus niet van ons, maar van verkoper robingoessens. Stuvia faciliteert de betaling aan de verkoper.
Zit ik meteen vast aan een abonnement?
Nee, je koopt alleen deze samenvatting voor €7,83. Je zit daarna nergens aan vast.
