Herstelrechtpioniers en
Herman Bianchi Driebasisbeginselen
herstelrechtpioniers
Kritiek op institutie De eerste pionier is Herman Bianchi. Hij uitte veel kritiek op de institutie: de
Abolitionisme maatschappij zou mensen labellen als crimineel (labelling-theorie) en ze daardoor
Bijbelse gerechtigheid stigmatiseren. Zijn gedachtegoed viel uiteen in drie basisaspecten:
Verzoening 1) het abolitionisme: hij was voor een maximale reductie van de gevangenisstraf;
Vrijplaatsen 2) Bijbelse gerechtigheid: hij zocht naar verzoening, geloofde niet in vergelding;
Assensus model 3) Vrijplaatsen: vrije plek voor daders, vanuit waar zij in gesprek kunnen;
4) Assensus model: directbetrokkenen staan centraal in proces en zowel dader als
Louk Hulsman slachtoffer is volwaardige procespartij, procespartijen bepalen agenda en creëer
Afschaffing gehele Sr ruimte voor dialoog; zo doorbreek je het staatsmonopolie op het strafrecht.
Labellingtheorie De tweede pionier is Louk Hulsman. Hulsman was strafrechtjurist. Hij sloot
Directbetrokkenen zich aan bij het abolitionisme, maar in een radicalere vorm: niet alleen de
gevangenisstraf, maar het hele strafrecht moest worden afgeschaft. Ook volgens
Nils Christie hem werkte de etiketten die de maatschappij op misdadigers plakt, averechts. Net
Conflicts as property zoals Bianchi was hij van mening dat de directbetrokkenen een doorslaggevende
Pedagogische kansen stem moesten krijgen.
Persoonlijke De derde pionier is Nils Christie. Zijn gedachtegoed is beschreven in
ontmoeting ‘Conflicts as property’. Hierin stelt hij dat we conflicten moeten aangrijpen en
Conflicten gestolen koesteren, omdat het pedagogische kansen biedt tot verduidelijking van de normen
Eigenaar én conflicten maken een persoonlijke ontmoeting mogelijk tussen slachtoffers en
daders, wat positief kan uitpakken voor herstel en heling. Christie is van mening dat
Herstelpijler de staat, overheid en professionals conflicten van mensen hebben ‘gestolen’ (bijv.
Levensfilosofie advocaten, psychologen etc.) en dat de sociale structuur tegenwoordig zo is
Open concept ingericht om conflicten te vermijden. Concluderend stelt Christie dat mensen
Institutionalisering eigenaar moeten blijven van hun conflicten. Dit kun je bereiken door
buurtrechtbanken te organiseren, slachtoffergericht te werk te gaan en
Howard Zehr lekenparticipatie te stimuleren.
Changing lenses
Little book of Basisbeginselen
Restorative Justice De algemene doelstelling van herstelrecht betreft het veranderen van de manier
People and waarop de samenleving kijkt naar en reageert op criminaliteit en andere conflict.
relationships Herstel vormt de derde pijler, naast retributie en re-integratie. Herstelrecht is een
Verantwoordelijkheid levensfilosofie en kan een aanvulling dan wel vervanging zijn van het huidige
Putting things right strafrecht. Herstelrecht is een open concept en dus nog in ontwikkeling, al zien we
Victim needs wel dat het in zekere mate al geïnstitutionaliseerd is (in wetgeving en
Offender responsibility gesubsidieerde diensten). Howard Zehr is zeer belangrijk geweest met het schrijven
Toekomst van Changing Lensen en The Little Book of Restorative Justice. Hierin heeft hij een X
aantal hoofdlijnen opgesteld m.b.t. herstelrecht. Zehr stelt dat respect jegens elkaar
Punitiviteit de bodem is voor herstelrecht.
Respect Alhoewel veelgehoorde kritiek luidt dat herstelrecht niet punitief zou zijn, is
het tegendeel waar. Voor daders is het buitengewoon stressvol een confrontatie
Het herstelrecht kent drie pioniers: Herman Bianchi, Louk Hulsman en Nils Christie. Bianchi en Hulsman stellen
beide dat de manier waarop de samenleving etiketten plakt op criminelen, averechts werkt. Zij zijn beide voor
het abolitionisme (afschaffing van gevangenisstraf), al is Hulsman hier wat extremer in in de zin dat hij een
afschaffing van het volledige strafrecht wil. Beide denkers achten het van groot belang dat de
directbetrokkenen in een proces een doorslaggevende stem krijgen. Christie focust zich meer op conflicten. Hij
is van mening dat conflicten waardevol zijn, maar dat de huidige inrichting van de samenleving de conflicten
juist afpakt van mensen. Mensen zouden eigenaar moeten blijven van hun conflicten.
Ook Howard Zehr is zeer belangrijk geweest. Hij stelt dat respect de basis is van het herstelrecht.
Alhoewel vaak wordt gesteld dat herstelrecht niet punitief zou zijn, is het tegendeel waar. Herstel is de derde
pijler (naast retributie en re-integratie). Herstelrecht is nog volop in ontwikkeling, maar de basis is al gelegd.
, Vormen van herstelrecht
Bemiddeling Bemiddeling
Dominante model Bemiddeling is het dominante model in Europa. Oorspronkelijk is dit een één op
Europa één ontmoeting tussen slachtoffer, dader en bemiddelaar. Gaandeweg zijn er
Directe bemiddeling allerhande variaties ontwikkeld. Bij direct bemiddeling is er een directe dialoog
Indirecte bemiddeling tussen slachtoffer en dader. Het proces op zich is vaak belangrijker dan het
‘Shuttle diplomacy’ bereiken van een akkoord. Er is een belangrijke rol weggelegd voor de bemiddelaar.
Bij indirecte bemiddeling is er sprake van een indirecte interactie tussen slachtoffer
Conferentie en dader. Vaak wordt indirecte bemiddeling uitgevoerd in de vorm van shuttle
Steunfiguren diplomacy, een brief of een videoboodschap. Het is meer gericht op het bereiken
Facilitator van een akkoord, dan op het proces zelf. Indirecte bemiddeling komt veel voor in
Zware misdrijven Europa en wordt vaak ingezet bij een ernstig misdrijf of in geval van
Gemeenschap machtsonevenwicht tussen partijen. Een kritiekpunt op indirecte bemiddeling
Overeenkomst betreft het feit dat er heel veel gebruik van wordt gemaakt, terwijl direct face-to-
face contact grote meerwaarde heeft.
Cirkel
Op gelijke voet Conferentie
Dialogeren Deze methode komt oorspronkelijk van de Family Group Conferencing in Nieuw-
Diverse doelen Zeeland. Bij conferencing worden de dader, het slachtoffer en hun families en
Inclusief proces steunfiguren samengebracht om een oplossing te zoeken voor het conflict, met de
hulp van een facilitator. Conferencing is geïntegreerd in de strafprocedure en is ook
Poortwachters geschikt voor zware misdrijven. De discussie beperkt zich niet alleen tot het
incident, maar ook onderliggende problematiek. Men streeft naar een
overeenkomst, met herstel voor het slachtoffer en de gemeenschap tot gevolg.
Cirkel
Deze methode komt oorspronkelijk voort uit de tradities van de First Nations in
Noord-Amerika. Het verschil met conferencing en bemiddeling is gelegen in het feit
dat het slachtoffer, de dader, families en steunfiguren, leden van de gemeenschap
en justitieprofessionals samen op gelijke voet komen dialogeren en oplossingen
zoeken. De cirkel heeft diverse doelstellingen, o.a. heling van de partijen en een
probleem in de gemeenschap oplossen. De cirkel is het meest inclusieve proces: alle
betrokkenen of geïnteresseerden kunnen deelnemen.
Verhouding strafrechtsbedeling en toegankelijkheid
RJ-programma’s zijn mogelijk in elk stadium van de strafprocedure en kunnen los
staan van de strafrechtbedeling, er parallel aan lopen of geïntegreerd worden. Je
moet jezelf echter afvragen hoe toegankelijk RJ-programma’s zijn voor de mensen,
gegeven het feit dat er veel met poortwachters gewerkt wordt: justitieprofessionals
bepalen of je doorgaan naar bemiddeling.
Kernmethodieken van het herstelrecht betreffen (in)directe bemiddeling, de conferentie en de cirkel.
Bemiddeling is het dominante model in Europa. We kennen diverse variaties van bemiddeling. Bij directe
bemiddeling ligt er meer nadruk op het proces, terwijl er bij indirecte bemiddeling meer nadruk ligt op het
bereiken van een overeenkomst. Dit laatste wordt ook vaker ingezet bij zware misdrijven, maar hierop moet
men kritisch zijn. Bij conferencing worden dader, slachtoffer, families en steunfiguren samengebracht onder
leiding van een facilitator. Het proces focust zich ook op het oplossen van onderliggende problematiek. Er is
oog voor herstel van het slachtoffer en de gemeenschap. Bij de cirkel staan alle deelnemende partijen
(slachtoffer, dader, familie, steunfiguren, gemeenschapsleden en justitieprofessionals op gelijke voet. De cirkel
is zeer inclusief, in de zin dat iedere geïnteresseerde deel kan nemen. RJ-programma’s kunnen op ieder
moment in de strafprocedure worden ingezet. Men moet zich echter afvragen of poortwachten de
toegankelijkheid van RJ-programma’s niet belemmeren.
