MK, VPK en GDW
Semester 3, periode 2
Week 1
Het eigen beeld over psychiatrie weergeven:
Psychiatrie is een klinisch vak, waarin de observaties, gevoelens en gedachten van verpleegkundigen
leiden tot een bepaalde bejegening, een bepaalde manier van handelen en een bepaalde manier van
het behandelen van mensen.
Maatschappelijke opvattingen en (voor)oordelen ten aanzien van psychiatrisch patiënten
benoemen:
Oordelen over abnormaliteit hangen samen met de sociale en culturele waarden van een
samenleving.
Patiënt met psychische problemen is het resultaat van:
- Een mens met al zijn eigenaardigheden, zijn verleden en heden (het verhaal van de patiënt)
- Een ziekte met meer of minder goed herkenbare specifieke verschijnselen (de
karakteristieken van de ziekte op zich)
- Een sociale, relationele (leef-, woon-, werkomgeving) en fysieke omgeving (de context waarin
de ziekte zich heeft ontwikkeld en zich afspeelt)
- De houding van de behandelaar/onderzoeker tegenover de patiënt en zijn visie, kennis en
vaardigheden
Aandoeningen worden gebagatelliseerd of wekken door gebrek aan kennis of vooroordelen bij
anderen wantrouwen, boosheid of angst op. ‘Hij is depressief, maar het lukt toch wel om de
werkdagen door te komen, dus het valt allemaal wel mee. Hij zal zich wel aanstellen.’ Of: ‘Ai, die
heeft schizofrenie, ze is een gespleten persoonlijkheid en vast gevaarlijk. Uit de buurt blijven.’ Dat is
één aspect van stigmatisering. Door het etiket ‘psychiatrisch patiënt’ worden mensen plotseling
gezien als anders, gevaarlijk, onvoorspelbaar of niet in staat om algemeen aanvaarde sociale rollen te
vervullen. Mensen met psychiatrische aandoeningen worden vaak gemeden en/of gediscrimineerd
en uitgesloten.
Het werkveld van de geestelijke gezondheidszorg (GGZ) beschrijven en de rol van de verpleegkundige
binnen het multidisciplinaire team.
Kinder- en jeugdpsychiatrie: specifieke benadering bij een kind, ouders betrokken, andere
ziektebeelden (Autisme, ADHD)
Volwassenen psychiatrie: verschillende afdelingen o.b.v. hoofddiagnose
Ouderen psychiatrie: vaker lichamelijke oorzaak, meer co-morbiditeit
Klinische psychiatrie: acute opname afdeling, dagbehandeling, langdurige opname afdeling
Ambulante psychiatrie: thuiszorg, bemoeizorg
Verslavingszorg
Forensische psychiatrie (opname ter observatie of tbs)
Ziekenhuis psychiatrie (combinatie met lichamelijke ziekten)
,Omschrijven wat inleidende termen als psychiatrie, psychische stoornis en psychopathologie
betekenen:
Psychiatrie/klinische psychologie = Tak van de psychologie die zich bezighoudt met de beschrijving,
de oorzaken en de behandeling van de psychische stoornissen.
Psychische/psychiatrische stoornis = Afwijkende emoties of gedachten of een afwijkend
gedragspatroon dat wordt gekenmerkt door een storing in het dagelijks sociaal functioneren van een
persoon. Voor de goede orde: psychische stoornissen hebben ook een lichamelijke oorzaak en zijn in
die zin dus zeker niet alleen ‘psychisch’.
Psychopathologie = Het studiegebied dat zich bezighoudt met het beschrijven van de diverse vormen
van afwijkende emoties en gedachten en afwijkend gedrag.
Criteria benoemen die professionals gebruiken bij het bepalen of gedrag afwijkend is:
Professionals gebruiken verschillende criteria om te beoordelen of emoties, gedachten en gedrag
afwijkend zijn:
1. Uitzonderlijk: ‘Dingen zien of horen’ wordt in onze cultuur altijd als afwijkend beschouwd.
2. Sociaal afwijkend: Gedrag dat mensen in de ene cultuur normaal vinden, kan door een
andere cultuur als afwijkend worden aangemerkt. Ook tussen generaties kunnen er
verschillen zijn.
3. Foute perceptie of interpretatie van de realiteit: Onze zintuigen vormen een accurate
mentale representatie van onze omgeving.
4. Aanzienlijk emotioneel lijden van de persoon: Persoonlijk lijden als gevolg van problematische
emoties als angst, vrees en depressie kan afwijkend zijn.
5. Ongepast of contraproductief gedrag: Gedrag dat onprettige gevoelens oproept in plaats van
bevrediging vinden we over het algemeen afwijkend. Gedrag dat ons beperkt in ons
vermogen om bepaalde rollen te vervullen of dat ons ervan weerhoudt om ons aan onze
omgeving aan te passen, kan ook als afwijkend worden opgevat.
6. Gevaar: Gedrag dat gevaar oplevert voor de betrokkene zelf of voor anderen wordt
gewoonlijk ook afwijkend genoemd.
De culturele en historische veranderingen beschrijven in de beeldvorming en behandeling van
afwijkend gedrag in de Westerse cultuur.
- Concepten van gezondheid en ziekte kunnen in verschillende culturen verschillende
betekenissen hebben. Zelfs de woorden, zoals depressie kunnen een andere betekenis
hebben in andere culturen.
- De DSM-5, de laatste versie van het handboek voor de classificatie van psychische
stoornissen, houdt meer rekening met culturele diversiteit dan eerdere edities.
- In de huidige westerse cultuur overheerst de visie dat lichamelijke en/of psychosociale
factoren van invloed zijn op het ontstaan van afwijkend gedrag.
De visie van Hippocrates op afwijkend gedrag
- Eerst man die met een naturalistische verklaring voor afwijkend gedrag kwam. Andere artsen
(Galenus) hebben zijn theorie verder uitgewerkt.
- Volgens Hippocrates zijn ziekten van het lichaam en de geest het gevolg van natuurlijke
oorzaken en niet van bezetenheid door bovennatuurlijke geesten.
- Hij stelde dat de gezondheid van het lichaam en geest wordt bepaald door een evenwicht in
de humores of lichaamssappen: slijm, zwarte gal, bloed en gele gal. -> een verstoring van het
evenwicht tussen de humores was verantwoordelijk voor afwijkend gedrag.
o Een overvloed aan slijm (flegmatiek) -> Een lethargische of trage persoon
o Een overschot aan zwarte gal (melancholie) -> Depressie
, o Een overvloed aan bloed -> Sanguinische dispositie: vrolijk, zelfverzekerd en
optimistisch
o Een overvloed aan gele gal -> ‘korzelig’ en cholerisch (driftig).
- Hij classificeerde abnormale gedragspatronen aan de hand van drie hoofdcategorieën:
o Melancholie = ernstige depressie
o Manie = sterke opwinding
o Bezetenheid = bizarre gedrag bij bv. Schizofrenie
Gedachten over psychische stoornissen in de middeleeuwen
- Na de ondergang van het West-Romeinse rijk (476), nam het geloof in bovennatuurlijke
oorzaken weer toe, met name bezetenheid.
- Afwijkend gedrag zou bezetenheid zijn door boze geesten of de duivel
- Bezeten mensen werden bij voorkeur door middel van exorcisme of uitdrijving behandeld.
o Exorcisme = met een kruis voor het slachtoffer zwaaien, gebed, bezweringen,
uithongeren.
- De Belgische arts Johann Weyer nam het stokje over van Hippocrates en Galenus over door
te stellen dat afwijkend gedrag en afwijkende gedachten worden veroorzaakt door
lichamelijke problemen.
Krankzinnigengestichten
- Rond het jaar 1600 werden er allemaal gekkenhuizen gebouwd.
- Mensen werden vastgebonden aan hun bed en ze leefden in afval.
Vanaf 1800: hervormingen
- Door Jean-Baptiste, Pussin en Philippe Pinel begon het moderne tijdperk.
o Mensen waren gewoon ziek en hadden recht op een menselijke bejegening.
- Philippe Pinel maakte een einde aan wrede praktijken als aderlating en purgatie
- Tot ruim na de tweede wereldoorlog bestond alle behandeling uit psychiatrische
ziekenhuizen.
- Midden jaren vijftig van de vorige eeuw kwam er een nieuwe kijk.
o Door medicatie, behandelingen en kennis konden mensen gewoon functioneren.
Antipsychiatrie beweging
- In de jaren zeventig kwam er een hoogtepunt in de antipsychiatrie beweging. =
psychiatrische stoornissen bestaan niet. Ze zijn een gevolg van de maatschappij.
o Hierdoor zijn veel ziekenhuizen verdwenen.
o Mensen worden niet zomaar meer opgenomen.
- In Nederland kwam de wet bijzondere opname psychiatrische ziekenhuizen en in België de
wet betreffende de bescherming van de persoon van de geestesziekte.
Keerpunt in de GGZ
J.L.C. Schroeder van der Kolk hield in 1837 een rede in de regentenzaal van de Willem Arntsz Huis die
leidde tot vernieuwing van de krankzinnigen zorg in Nederland.
Nieuwe krankzinnigenwet (5 oktober 1841)
- Verbetering van de verpleging door het instellen van staatstoezicht
, Psychologische modellen beschrijven van afwijkend gedrag en de belangrijkste theoretische
grondleggers hiervan benoemen:
Biologisch perspectief
- Concentreert zich op de biologische fundamenten van afwijkend gedrag en op het gebruik
van op biologie gebaseerde benaderingen, zoals medicijntherapie, om psychische
stoornissen te behandelen.
- Heeft geleid tot de ontwikkeling van het medische model. Dit houdt in dat psychische
stoornissen voortkomen uit een ziekte.
- Wetenschappers denken dat er in ons DNA weer DNA verborgen ligt die bepalen hoe groot
het risico is dat we bepaalde lichamelijke of geestesstoornissen zullen ontwikkelen.
Psychologische perspectief
Opdelen in:
- Het psychodynamische model
- Het behavioristische model
- Het humanistische model
- Het cognitieve model
Het psychodynamische model (Sigmund Freud 1856-1939)
Psychische problemen kunnen het gevolg zijn van onbewuste motieven en conflicten, die zijn terug
te voeren op de kindertijd.
De onderliggende conflicten hangen samen met primitieve seksuele en agressieve instincten en de
behoefte om deze impulsen uit het bewustzijn te weren.
Abnormale gedragspatronen zijn niks anders dan symptomen van de dynamische worstelingen die
plaatsvinden in de menselijke geest. Er is dan sprake van interactie tussen de diepere drijfveren (es of
id), de normen en waarden (superego) en het ik zoals het in de realiteit handelt (ego).
Het bewuste deel van de geest komt overeen met het huidige bewustzijn. Het voorbewuste deel
bestaat uit herinneringen waarvan een persoon zich niet bewust is, maar die opgeroepen kunnen
worden door de aandacht erop te richten. Het onbewuste deel van de geest blijft altijd in nevelen
gehuld. Als het lukt om dit naar de oppervlakte te krijgen zijn dit vaak instincten – zoals Freud dat
noemde – van seksuele en agressieve aard.
Drie psychische structuren in de persoonlijkheid:
- Het Id = vanaf de geboorte aanwezig -> Hierin bevinden zich lagere driften en instinctieve
impulsen (honger, seks en agressie).
- Het Ego = rede en gezond verstand. Het stuurt het gedrag, zodat het normaal wordt. Het ego
werkt volgens het realiteitsprincipe.
- Het Superego = Bewuste interne morele wachter, die het ego in de gaten houdt en oordeelt
over goed en fout. Begint halverwege de kindertijd.
Het behavioristische model
Het behaviorisme zegt dat al het gedrag aangeleerd is. De stroming is ontstaan uit de kritiek op de
psychoanalyse, ze vonden de psychoanalyse te vaag en te onwetenschappelijk. Ze gaan ervanuit dat
er voortdurend gereageerd wordt op gedrag, hierdoor vinden hun dat het gedrag dus ook afgeleerd
kan worden. Bij deze benadering hoef je dus de bron niet te weten voordat je iemand kan
behandelen. Het afleren van dit gedrag kan bijvoorbeeld met token economy (belonen), maar ook
met: klassieke conditionering, operante conditionering en modelleren.
