Samenvatting strategisch manoeuvreren colleges
College 1
Pragma-dialectiek
Welke definitie van argumentatie?
een complexe communicatieve en interactionele handeling die erop gericht is een redelijke
beoordelaar door middel van een bepaalde constellatie van proposities te overtuigen van de
aanvaardbaarheid van een standpunt.
De standaard pragma-dialectiek kennen we al:
Discussie is gericht op het oplossen van een verschil van mening;
Ideaalmodel (discussieregels, discussiefasen, taalhandelingen);
Opstellen analytisch overzicht (standpunten, uitgangspunten, argumentatiestructuur)
Beoordeling: worden er regels overtreden?
Maar we gaan het nu hebben over de uitgebreide pragma-dialectiek.
In de praktijk lijken keuzes in discussies niet alleen maar voort te komen uit streven om op
redelijke wijze meningsverschillen op te lossen: discussianten streven ook retorische doelen
na. Om dat aspect van het argumenteren mee te nemen is de standaard pragma-dialectiek
uitgebreid met een retorisch component en de term ‘strategisch manoeuvreren’.
Strategisch manoeuvreren: pogingen van discussianten om dialectische en retorische doelen
in balans te krijgen en te houden.
= zo te werk gaan dat aan de dialectische verplichtingen wordt voldaan zonder dat de
retorische aspiraties worden opgegeven en de mogelijkheden die de dialectische situatie
biedt retorisch zo te exploiteren dat de discussie de kant op gestuurd wordt waarmee de eigen
belangen het best gediend zijn.
Dialectisch doel: het oplossen van een verschil van mening.
Retorisch doel: het standpunt doen accepteren.
Dialectische en retorische subdoelen per discussiefase:
Dialectisch subdoel Retorisch subdoel
Confrontatiefase Het verschil van mening Het verschil van mening zo
externaliseren gunstig mogelijk
gedefinieerd krijgen.
Openingsfase Tot overeenstemming komen Een gunstige basis creëren
over de procedurele en voor de verdediging van of
materiële uitgangspunten aanval op het standpunt.
Argumentatiefase Argumenten voor het Een zo efficiënt mogelijke
standpunt naar voren verdedigings- of aanvalslijn
brengen en kritiek leveren. ontwikkelen.
Afsluitingsfase Het resultaat van de Voor de betreffende partij de
discussie vaststellen meest gunstige resultaat
bewerkstelligen
,Effectiviteit vs. Overtuigend: effectiviteit betekent niet alleen het naar voren brengen van
argumenten, maar ook zetten die het doel van andere fasen bereiken.
De satndaardanalyse is niet helemaal bevredigend: doet geen recht aan de specifieke keuzes
die gemaakt zijn
- Voor specifieke discussiezetten (keuzes uit het topisch potentieel)
- Voor presentatiewijze
- Voor aanpassing aan het publiek.
Daarom: ook aandacht voor retoriek.
College 2
De klassieke retorica
De nadruk van dit college zal voornamelijk liggen op Aristoteles’ Retorica. Er is een
onderscheid tussen Griekse en Romeinse retorica:
Griekse retorica sofisten – Aristoteles – Retorica
- Genres van redevoeringen
- 3 overtuigingsmiddelen
- Topensysteem
Romeinse retorica Cicero
- Epichireem
- Taken redenaar gekoppeld aan onderdelen redevoering
- Statusleer
Aristoteles
Retorica: “het vermogen om in elke zaak de beschikbare overtuigingsmiddelen te ontdekken.”
Drie genres van welsprekendheid (berust op drie soorten toehoorders):
- Toespraken voor de volksvergadering – politieke reden (genus deliberativum):
voordeel en nadeel/aan- en afraden; richt zich op de toekomst
- Toespraken voor de rechtbank – procesrede (genus iudiciale): recht en
onrecht/aanklacht en verdediging; richt zich op het verleden.
- Gelegenheidstoespraken – feestelijke rede (genus demonstrativum): eervol en
eerloos/lof en kritiek; richt zich op het heden
Drie taken van de redenaar (officia oratoris):
- Het vinden van de goede argumenten (heuresis – inventio)
- Het formuleren van de argumenten in een efficiënte stijlvorm (lex9is – elocutio)
- Het ordenen van de argumenten in een doeltreffende volgorde (taxis – dispositio)
+ toevoeging van Theophrastus:
- Het memoriseren van de reden (mneme – memoria)
- Het ‘brengen’ van de rede voor het publiek (hypokrisis – actio)
, Een veranderend wereldbeeld: niet (alleen) meer verklaringen zoeken aan de hand van wat de
goden vinden, maar hoe zit de wereld in elkaar?
Interesse voor argumentatie voor:
- Verklaringen van natuurverschijnselen
- Discussiëren over de samenleving
- Uitvoeren maatschappelijke taken
Ontstaan disciplines analytica, dialectica en retorica
Logica: redenering waarin de waarheid van de premissen evident is.
Dialectica: de leer of theorie van het logische debat
Retorica: de vaardigheid van goed en overtuigend spreken (welsprekendheid)
Topoi/Loci (plaatsen)
Selectiefunctie: hulp bij het kiezen van premissen
Garantiefunctie: veiligstellen van de overdracht van de aanvaardbaarheid van de
premissen naar de conclusie.
Algemene topoi: zijn op ieder onderwerp van toepassing, juridisch, natuurwetenschappelijk,
etc.
Bijzondere topoi: vakspecifieke topoi die een enthymeem opleveren die binnen een bepaald
gebied toegepast kan worden.
De Romeinse retorica borduurt voort op Aristoteles’ Retorica:
Retoriek wordt gesystematiseerd (classificaties, handboeken, praktische tips)
Statusleer (statis) door Hermagoras van Temnos
In de inventio moet er van een bepaalde status worden uitgegaan.
Vier strategieën bij een strafzaak:
a. Status coniecturalis: ontkennen dat de criminele daad gepleegd is
b. Status definitivus: de gepleegde daad anders omschrijven
c. Status qualitativus: beroep doen op verzachtende omstandigheden
d. Status translavitus: wijzen op procedurele fouten.
Preciezere invulling van het topensysteem: per status is verder uitgewerkt hoe je die
kwestie verder kunt verdedigen.
College 3
De nieuwe retorica
Perelman en Olbrechts-Tyteca
Nadruk ligt op de logische benadering
Doelstelling van de Nieuwe Retorica: ‘De studie van de discussieve middelen om
verstandelijke bijval te verkrijgen of te doen toenemen voor de stellingen die men ter
goedkeuring aan mensen voorlegt’.
discussieve middelen: gebruik maken van discours.
Voordelen van het kopen van samenvattingen bij Stuvia op een rij:
Verzekerd van kwaliteit door reviews
Stuvia-klanten hebben meer dan 700.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet je zeker dat je de beste documenten koopt!
Snel en makkelijk kopen
Je betaalt supersnel en eenmalig met iDeal, creditcard of Stuvia-tegoed voor de samenvatting. Zonder lidmaatschap.
Focus op de essentie
Samenvattingen worden geschreven voor en door anderen. Daarom zijn de samenvattingen altijd betrouwbaar en actueel. Zo kom je snel tot de kern!
Veelgestelde vragen
Wat krijg ik als ik dit document koop?
Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.
Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?
Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.
Van wie koop ik deze samenvatting?
Stuvia is een marktplaats, je koop dit document dus niet van ons, maar van verkoper ElisabethHeida. Stuvia faciliteert de betaling aan de verkoper.
Zit ik meteen vast aan een abonnement?
Nee, je koopt alleen deze samenvatting voor €2,99. Je zit daarna nergens aan vast.