Samenvatting Personen & Familierecht
Hoofdstuk 2
De Persoon
Een persoon is een rechtssubject, en daarmee drager van rechten en plichten. Alle personen
die zich in Nederland bevinden, dus ook mensen met een andere afkomst en bijvoorbeeld
vluchtelingen zijn op grond van art 1:1 lid 1 BW vrij en bevoegd tot het genot van burgerlijke
rechten. Wel wordt deze bepaling beperkt door administratieve regelingen die ten aanzien
van bepaalde groepen, zoals vluchtelingen, worden gesteld. Dit artikel vloeit voort uit art 1
Gw, hierin wordt bepaalt dat allen die zich in Nederland bevinden het recht hebben om in
gelijke gevallen gelijk te worden behandeld, discriminatie is verboden. In lid 2 van art 1:1 BW
is bepaalt dat persoonlijke dienstbaarheden verboden zijn.
→ Er is sprake van een persoonlijke dienstbaarheid als een persoon rechtsobject is en
zonder rechtsbescherming overgeleverd is aan de ander. Hierop bestaan een aantal
uitzonderingen, zoals het uitvoeren van een taakstraf art 22c lid 1 Sr en het hebben van een
arbeidscontract.
Op grond van art 1:2 BW ontstaat persoonlijkheid door de geboorte, hierbij is het
noodzakelijk dat een kind levend ter wereld komt. Wanneer het kindje namelijk leeft of enkele
minuten heeft geleefd, dan geniet dit kindje bepaalde rechten. Maar op grond van dit artikel,
is het ook mogelijk dat aan een ongeboren kindje rechten worden toegekend. Als er een
belang is dat dit vordert, dan wordt het ongeboren kindje geacht geboren te zijn. Dit is in de
wet opgenomen ter bescherming van de belangen van het kind. Mocht het kindje dood
worden geboren, dan wordt het geacht nooit te hebben bestaan.
Als een kind aanspraak op een recht wil maken, moet hij dit doen met een beroep op art 1:2
BW. Het spreekt natuurlijk voor zich dat dit kind dat niet zelf kan, en daarom zal hij
vertegenwoordigd moeten worden. Als een kind getrouwde ouders heeft of ouders heeft die
een geregistreerd partnerschap zijn aangegaan, dan zijn hun belast met het ouderlijk gezag
gedurende de periode dat het kind minderjarig is op grond van art 1:251 en 253aa BW.
Mochten de belangen van het kind en de ouders conflicteren, dan kan de rechter een
bijzondere curator benomen om de belangen van het kind te beschermen, volgens art 1:250
BW.
Einde van de persoon
Zodra het leven van een persoon eindigt, houdt ook de persoonlijkheid op te bestaan. Hierbij
is het moment van overlijden dus van belang, voornamelijk voor het erfrecht.
Als meerdere personen zijn overleden door bijvoorbeeld een ongeluk, is het lastig om het
precieze tijdstip te bepalen, in zo’n geval worden deze personen geacht gelijktijdig te zijn
overleden op grond van art 4:2 BW.
Het is ook mogelijk dat een persoon zo lang afwezig is en daarmee vermist, dat er op grond
van art 1:414 en 417 BW een fictie van overlijden wordt vastgesteld.
,Verwantschap
Het begrip verwantschap kan worden onderverdeeld in twee verschillende soorten:
1) Bloedverwantschap
Met bloedverwantschap wordt de relatie bedoeld tussen personen waarvan de een
van de ander afstamt, dit wordt bloedverwantschap in de rechte lijn genoemd
bijvoorbeeld een opa en kleinkind, of tussen personen die een gemeenschappelijke
stamvader hebben, dit noemen we bloedverwanten in de zijlijn, bijvoorbeeld een neef
en nicht of broer en zus. Het juridische bloedverwantschap is nog wat ruimer dan het
biologische bloedverwantschap. In art 1:3 lid 1 BW is namelijk bepaald dat een
erkenning, een gerechtelijke vaststelling van het ouderschap en een adoptie als een
geboorte worden aangemerkt. Dit heeft als gevolg dat als er sprake is van een van
deze drie situaties, er een familierechtelijke betrekking ontstaat en er ook hierbij
sprake is van bloedverwantschap.
In art 1:3 lid 1 BW is bepaalt hoe de graad van bloedverwantschap moet worden
bepaald. Dit wordt bepaald door het getal van de geboorten, dit is de afstand tussen
de bloedverwanten.
→ Bijvoorbeeld: er is sprake van een opa en zijn kleinkind, dit zijn bloedverwanten in
de tweede graad, tussen hen zit de geboorte van de vader en van het kleinkind zelf.
Het kleinkind is ten opzicht van zijn opa tweede graad bloedverwant in de
neergaande lijn.
Als het gaat om bloedverwanten in de zijlijn, dan moet de graad van
bloedverwantschap worden bepaald door eerst op te klimmen naar de stamvader en
dan af te dalen naar de betreffende persoon.
De graad van bloedverwantschap is onder andere van belang voor het erfrecht en
voor de aanwezigheid van een huwelijksbeletsel.
2) Aanverwantschap
Met aanverwantschap wordt de relatie bedoeld die ontstaat door een huwelijk / GP
tussen de ene echtgenoot/partner met de bloedverwanten van de andere op grond
van lid 2. Het berekenen van de graad verloopt op dezelfde manier als bij het
bloedverwantschap.
Woonplaats
Juridische woonplaats
Om als een persoon deel te nemen aan het rechtsverkeer, is het hebben van een
woonplaats belangrijk. In vele artikelen wordt verwezen naar deze woonplaats. Deze
woonplaats wordt ook wel woonstede genoemd, zie art 1:10 BW. Hieronder wordt het huis
verstaan waarin een bepaald persoon woont.
→ De Hoge Raad heeft bepaalt dat iemand zijn woonplaats heeft, waar zijn woonstede is, dit
is de plaats waar iemand naar maatschappelijke opvattingen woont, zijn zaken behartigt,
voor het rechtsverkeer steeds bereikbaar is, en waar hij niet vandaan gaat dan met een
bepaald doel en tevens met het plan om, als dat doel bereikt is, terug te keren.
Deze woonstede is niet gebonden aan een vaste plaats en kan dus ook verplaatsbaar zijn.
Hierbij moet worden gedacht aan bijvoorbeeld schippers.
, In bovenstaand artikel wordt bepaalt dat als er een woonstede ontbreekt, de woonplaats
wordt bepaald door de werkelijke verblijfplaats.
→ Als criterium voor werkelijk verblijf is bepaalt: de plaats waar de betreffende persoon
vertoeft, de plaats waar hij op dat moment de nauwste relaties bezit.
Deze juridische woonplaats zal in de meeste gevallen samen vallen met de feitelijke
verblijfplaats van een persoon, in de gemeente waarin hij staat ingeschreven. Maar dit is niet
in alle gevallen zo. Als het bekend is dat een persoon niet langer zijn feitelijk verblijft op het
adres waar hij staat ingeschreven, dan moet beteken worden op het adres van de feitelijke
verblijfplaats.
In art 1:10 lid 2 BW is bepaalt waar een rechtspersoon zijn woonplaats heeft.
Er zijn verschillende soorten woonplaatsen aan te merken:
Onafhankelijke of zelfstandige woonplaats
Er is sprake van deze soort woonplaats, als de betreffende persoon deze kan
veranderen, opheffen of vestigen zonder de bemoeienis van een ander.
Afhankelijke of afgeleide woonplaats
Deze soort woonplaats, volgt de zelfstandige/onafhankelijke woonplaats. In de wet
staan de personen genoemd die een afhankelijke woonplaats hebben. Dit zijn de
minderjarigen, de onder curatele gestelden op grond van art 1:12 lid 1 BW en de
personen ten behoeve van wie een bewindvoerder of een mentor is aangesteld op
grond van lid 2 en 3.
Woonplaats minderjarigen
Tegenwoordig vertegenwoordigen de ouders van een kind hem in beginsel
gezamenlijk. Als de woonplaats van een minderjarige moet worden afgeleid in
de situatie dat de ouders uit elkaar zijn, dan begint het moeilijk te worden.
Als de ouders samen het gezag hebben nadat zij uit elkaar zijn, dan volgt het
kind de woonplaats van de ouder bij wie het feitelijk verblijft of het laatste
verbleven heeft op grond van art 1:12 lid 1 BW.
Zodra een kind meerderjarig wordt, krijgt hij een zelfstandige woonplaats en
valt hij onder de regeling van art 1:10 BW. Het is ook mogelijk dat hij al eerder
onder dit artikel valt, dat is in het geval van handlichting. Het kind kan dan
bepaalde handelingen zelfstandig verrichten, en ook alleen voor zover het
deze handelingen betreft valt hij onder dit artikel op grond van art 1:235 lid 4
BW.
Woonplaats beschermde meerderjarigen
Wanneer iemand onder curatele is gesteld, is deze persoon
handelingsonbekwaam geworden. Hierdoor heeft hij een afhankelijke
woonplaats en volgt hij voor alle rechtshandelingen de woonplaats van zijn
curator.
Als er ten behoeve van iemand een mentorschap (betrokkene) wordt
ingesteld, dan is deze persoon tijdens het mentorschap op grond van art
1:453 BW onbevoegd om rechtshandelingen te verrichten ten aanzien van zijn
