Grondslagen van de klinische
psychologie (201700163)
Hoorcollege aantekeningen
08/06/2022
Stuvia
Daphne Psychologie
1
,Inhoudsopgave
Inhoudsopgave 2
Lecture 1: Introductie – Geschiedenis van de psychopathologie 3
Lecture 2: Nut en noodzaak van theorie 8
Lecture 3: Slaap- en waakstoornissen (GEEN TENTAMENSTOF) 12
Lecture 4: Evidence-based werken 19
Lecture 5: Transdiagnostisch vs. stoornisspecifiek werken 24
Lecture 6: Positieve psychologie 30
Lecture 7: Mythes en pseudo-wetenschap 36
2
,Lecture 1: Introductie – Geschiedenis van de
psychopathologie
_________________________________________________________________________
Het tijdperk van dit college gaat van de oudheid (700 voor Ch. – 500 na Ch.) tot aan de
huidige tijd.
Dus:
- Oudheid
- Middeleeuwen (500 – 1500)
- Eind 18e / 19e eeuw
- 20e eeuw
- 21e eeuw
Oudheid
In de oudheid werd er nog geen groepering gemaakt. We spraken nog niet van stoornissen.
Maar we zagen het wel als mensen niet mee konden komen in de maatschappij. Deze
mensen werden goed opgevangen in tempels, waar ze werden verzorgd en ontspannende
muziek te horen kregen. Met muziek kon je geestesziekten tot bedaren brengen, werd
geloofd (muziektherapie).
Hippocrates
Een van de dominerende mensen uit de oudheid is Hippocrates. Hij leefde tot 370 voor Chr.
Hij was grondlegger voor de huidige medische wetenschap en onze kijk op psychische
ziekten. Hij werd gezien als vader van de westerse geneeskunde.
Kenmerkend voor hem is:
- Hij legde het verband tussen lichamelijk en geestelijk functioneren. We denken dat
psychische problematiek ontstaat door een biologische kwetsbaarheid,
psychologische factoren, sociale factoren, etc.
- Hij was de eerste die het verband legde tussen lichamelijke kwetsbaarheid en
geestelijk functioneren. Zo zag hij ook dat epilepsie echt een lichamelijk fenomeen is.
- Ook zag hij dat psychische stoornissen kwamen door ziekten van de hersenen.
- Hij hechtte voornamelijk belang aan wetenschappelijke verklaringen, en niet aan
magische verklaringen.
- Hij erkende ook de bijdrage van interpersoonlijke interacties. Zoals de dynamiek in
gezinnen.
- Hij zag het belang van eetgewoonten, frisse lucht en hygiëne.
- Eveneens keek hij naar de balans tussen lichaamssappen, zoals bloed, slijm en gal.
- Qua therapie keek hij veel naar voeding (kruiden eten om over te geven).
- Hij vond de aspirine uit.
Plato
Hij leefde tot 347 voor Chr. Hij vond dat omgeving een grote rol speelt in aangepast gedrag.
3
, - Hij vond de “rede” heel belangrijk die je gebruikt bij het nadenken van situaties. Dit is
eigenlijk wat we achter CGT denken; als je anders denkt, ga je je ergens ook anders
over voelen.
- Hij zag het belang van fantasie en dromen. Iets wat we nu ook terugzien aan de
psychoanalytische benaderingen.
Middeleeuwen
De kerk speelt een grote rol, evenals de Gregoriaanse muziek in de kerk. De zorg voor
geesteszieken kwam neer op het gezin en de naaste familie. Als zij dat niet konden
oppakken, werd een geestesziekte vaak opgegeven. In de middeleeuwen had je, als je pech
had met je familie, een zwaar bestaan met een psychische stoornis. Later in de
middeleeuwen werden mensen wel opgevangen in opvanghuizen, hoewel de zorg daar niet
heel goed was. Het was een soort gevangenis, zonder therapeutisch doel of vooruitzicht.
Toch is het niet zo dat dit hele idee van opvanghuizen achter ons ligt, en dat dit nooit meer
zo is gebeurd. Denk aan het boek “vergeten slachtoffers”, wat gaat over een kliniek waar
mensen met problematiek veel te weinig voedsel en warmte kregen. Hier zijn mensen
overleden, omdat ze als niet belangrijk gezien werden, en werden mishandeld. Denk ook
aan de tweede wereldoorlog en aan hoe er toen is omgegaan met psychisch gestoorde
kinderen van Joodse (en niet-Joodse!) afkomst.
Psychopathologie werd tijdens de middeleeuwen op verschillende manieren verklaard:
1. Bovennatuurlijke verklaring dit gaat in tegen Hippocrates. Bizar gedrag werd gezien
als het werk van een duivel/heks. Onder de bovennatuurlijke verklaring valt het
exorcisme, ook wel: de duiveluitbanning. Dit houdt in dat geesten uit een persoon of
een plaats verdreven kunnen worden. Ook kon er een kruis boven je hoofd getekend
worden, of er werd een heksenverbranding gedaan. Daarnaast werd iemand soms
boven een slangenkuil gelegd, waarbij iemand heel hard moest krijsen, en
zogenaamde geesten konden worden verdreven.
2. Natuurlijke verklaring een natuurlijk fenomeen, veroorzaakt door stress. Je moet veel
rust nemen, als je therapeut hierin geloofde. Je werd rust en recreatie
voorgeschreven als behandeling.
3. De maan en de sterren hebben effect op je psychisch functioneren, aan de hand van
de zwaartekracht. De maan en sterren kunnen invloed hebben op je eigen
lichaamssappen, en dus op hoe je je voelt. Het idee was dat de astrologie kon
verklaren waarom je problematiek had. Paracelsus wees hierop.
Eind 18e/ 19e eeuw
Dit is de tijd van Mozart. In deze periode heersten de volgende ideeën.
- Morele theorie. Dat is een psychosociale benadering. Het principe grijpt terug op de
oudheid en opvang in tempels. Grondlegger is Philippe Pinel, wie een morele
behandeling beoogde. Ook wel een psychologische behandeling, en niet een fysieke
behandeling. Hij voedde mensen ook wel een beetje op: arbeid is belangrijk, rust,
reinheid en regelmaat en goede hygiëne en voeding. Hij maakte iemand los uit
kelders, waar mensen vastgeketend zaten en bevrijdde ze. Hij probeerde mensen te
behandelen door ze te laten werken. Op die manier zijn ook heel wat mensen
4