[Jaar]
Lanseloet van
Denemerken
Klas:
Docent:
Auteur: onbekend
Uitgeverij (onder andere): Amsterdam University Press
Jaar uitgave: circa 1400-1420
,Samenvatting
LANSELOET VAN DENEMERKEN (Een abel spel)
In de proloog zegt de dichter dat tussen Lanseloet en zijn moeder conflicten zijn gerezen over het
feit dat de aanzienlijke en voorname ridder liefde heeft opgevat voor Sanderijn, een meisje van
lagere geboorte, maar niettemin van adel. Waartoe dit conflict leidt, zal het spel ons leren:'Ic wane,
dat ghi noit van minnen/en hebt ghehoert dies ghelike.'
Het spel begint met de verzuchting van Lanseloet dat hij de liefde die hij voor Sanderijn heeft
opgevat, niet kan opgeven omwille van zijn moeder. Onder de eglantier verbeidt hij zijn geliefde.Als
Sanderijn hem begroet en tegemoet treedt, vraagt Lanseloet haar om raad: hij wil òf haar lief
hebben òf sterven. Sanderijn wijst zijn liefde echter af, niet omdat zij hem niet lief heeft, maar
omdat hij voor haar te machtig en té rijk is. Zij voegt hieraan toe dat zij er niet voor voelt de rol van
minnares te spelen: een eerste aanduiding van de hoge opvatting die Sanderijn over de liefde heeft
(hoofse liefde).
Lanseloet blijft aandringen op haar liefde (als minnares tegen betaling), maar Sanderijn wijst -
gebelgd nú - dit van de hand: 'Neen edel here noch ben ic maeght/Dies danc ie Gode van den
trone:/Al woudi mi gheven te lone/Dusent merct van goude roet.'
Zij verkiest verre de oprechte liefde tussen man en vrouw, boven alle dorperheid (zinnelijke liefde).
Geschrokken neemt Lanseloet iets van zijn woorden terug: als Sanderijn hem slechts troost, terwijl
ze wat in het gras zitten en luisteren naar de vogels, dan zal zijn verdriet al plaats maken voor
vreugde. Maar Sanderijn laat zich niet verschalken: 'Bi lichte geloven es die menege bedrogen'.
Nee, ook voor dat plannetje voelt ze niet! Lanseloet speelt nu de rol van de beledig-de: hoe kan
Sanderijn dat denken van hem! Tegen haar wil zal hij haar niet 'doen enege scande'.Ten slotte
maakt Sanderijn een eind aan het gesprek: ze zijn al te lang op deze eenzame plek. Je kunt nooit
weten door wie ze bespied worden en de mensen roddelen liever, dan dat ze iets goeds van je
zeggen.
Met de gebruikelijke groet dat God Lanseloet mag bewaren, neemt ze afscheid. In een alleen-
spraak overdenkt Lanseloet alles: Sanderijn kent slechts zuivere liefde ('Si mint ere voor enich
gout'). Hij betreurt het dat zij niet van gelijke geboorte is. Zijn moeder heeft hem afgeluisterd en
verwijt hem zijn liefde voor Sanderijn, die - zo zegt zij - niets om hem geeft. Lanseloet protes-teert
hiertegen en zegt haar dat hij Sanderijn wil liefhebben wat er ook gebeure. Het twistge-sprek zet
zich voort: de moeder ziet allerlei bezwaren in standsverschil (hoge adel en lage adel),Lanseloet
stelt daartegenover dat de liefde noch op geboorte, noch op rijkdom let. Dan besluit de moeder
haar zoon ter wille te zijn: zij zal zorgen dat Sanderijn in de nacht op Lanseloets kamer is. Hij kan
dan met haar doen wat hij begeert. Na zijn daad - zo zegt zijn moeder - moet hij haar onheuse
woorden toevoegen en zich van haar afwenden. Na een zwak protest, besluit Lanseloet de wil van
zijn moeder op te volgen, daarmee zich vrij pleitend van schuld.
Lanseloets moeder weet in het volgende tafereel Sanderijn te bewegen naar de kamer van haar
zoon te gaan: hij heeft al lange tijd niet meer geproken, hij is - zo stelt ze het voor - ernstig
ziek.Sanderijn gaat de kamer binnen, waar Lanseloet zich aan haar vergrijpt.
, De volgende morgen vinden we Sanderijn, treurig dwalende, in het bos. Zij beschuldigt Lanseloets
moeder, maar het ergste is toch dat Lanseloet zelf haar n zijn schanddaad zo onheus heeft
behandeld.
In vreemde landen dolen lijkt haar de enige oplossing; zij bidt tot God dat haar dit nooit meer zal
overkomen. Bij een bron gekomen, ontmoet zij een ridder die op jacht is, maar nog niets heeft
gevangen. De ridder vergeet elke prooi bij het zien van Sanderijn: 'Ic hebbe u liever dan een
everzwijn/Al waert van finen goude gewracht.'
Bevreesd wacht Sanderijn op de afloop van deze ontmoeting. Haar vrees is gegrond: ook deze
ridder stelt haar voor met hem naar het kasteel te gaan, waar zij zich aan het liefdesspel kunnen
overgeven. Sanderijn verzoekt hem daarover niet te praten. Zij vertelt hem dat haar vader
schildknecht is en Robberecht heet. De ridder vraagt haar zijn vrouw te worden. Sanderijn heeft
geen bezwaren, maar alvorens met hem te trouwen, vertelt ze hem wat haar is overkomen. Zij
maakt daartoe gebruik van een treffende gelijkenis. Een boom bloeit in schone pracht; dan komt
een valk van hoge aard gevlogen en rooft van de boom een bloesem, één enkele. Moet de boom
daarom worden gehaat en gemeden?
De ridder begrijpt de parabel, maar dat tempert zijn liefde voor Sanderijn niet. Zij zullen samen zeer
gelukkig worden.
Ondertussen treurt Lanseloet over het verdwijnen van Sanderijn. Zijn kamerdienaar Reinout moet
uitkomst brengen. Hij zal Sanderijn gaan zoeken en haar het berouw van Lanseloet
meedelen.Reinout vindt op zijn weg na enige tijd de boswachter, die in dienst is van de ridder met
wie Sanderijn is getrouwd. De boswachter, die het idee heeft bij de fontein misschien ook zulk
'wild'te vangen, ontmoet slechts Reinout. Tijdens het gesprek blijkt dat de boswachter begrijpt wat
Reinout bedoelt: bijna een jaar geleden heeft zijn ridder een vrouw hier bij de fontein ontmoet,met
wie hij is getrouwd.
Reinout spitst de oren. Sanderijn! Ja, dat is degene die hij zoekt. Als Reinout er een drinkpen-ning
voor over heeft, dan zal de boswachter hem met haar in contact brengen. Reinout geeft hem zelfs
twee penningen.
In het gesprek dat nu volgt, wijst Sanderijn Lanseloet af. Ze is getrouwd en heeft een edele
echtgenoot. Als Reinout haar om een bewijs vraagt dat hij haar heeft ontmoet, voor het geval
Lanseloet daarnaar informeert, vertelt zij voor de tweede keer de gelijkenis van de boom en de
valk.
Reinout keert terug naar Lanseloet en vertelt hem dat hij Sanderijn heeft ontmoet in Rawast in
Afrika. Als Lanseloet dit praatjes vindt, doet Reinout hem het verhaal van Sanderijn: voor de derde
maal wordt de parabel verteld. Reinout vermeldt niet dat Sanderijn is getrouwd, maar zegt dat ze is
gestorven. Lanseloet begrijpt de symboliek (herhaalt gedeeltelijk het verhaal). Zeer bedroefd sterft
hij. In het antwoord, door Reinout gesproken, stelt de dichter dat de onhoofse behandeling van
Lanseloet hem de liefde van Sanderijn doet verliezen; slechts de ware liefde vindt gehoor:
'Ghi heren, vrouwen, wijf ende man
Nu nemt hier exempel an.' (Literama, 1994)
