Samenvatting
Nederlands taalkunde samenvatting
- Vak
- Nederlands
- Niveau
- VWO / Gymnasium
Nederlands taalkunde (Fonetiek, fonologie, pragmatiek en semantiek)
[Meer zien]Voorbeeld 2 van de 8 pagina's
Voorbeeld 2 van de 8 pagina's
In winkelwagengesponsord bericht van onze partner
Verkoper
Volgen
Voorbeeld van de inhoud
Nederlands samenvattingFonetiek en Fonologie
Fonetiek → de productie, akoestiek en waarneming (perceptie) van het spraakgeluid
Fonologie → het coderen en decoderen van de uiting
Het leren van een taal gaat allereerst via klanken. Kinderen hoeven hier geen moeite
voor te doen, dit wordt verweven genoemd. Als je later een nieuwe taal wilt kennen
moet je hier wel moeite voor doen, dit heet leren.
Veel spellingsregels zijn gebaseerd op klanken. Je hebt woorden die je schrijft zoals
je ze hoort, klankzuivere woorden. Er zijn ook woorden die je anders schrijft dan wat
je hoort, klankonzuivere woorden. We hebben spellingsafspraken over het schrijven
van woorden.
↪ Fonetische spelling → je schrijft een woord zoals je hem hoort (bv. maan)
↪ Etymologische spelling → je schrijft een woord volgens een regel uit de
geschiedenis van het woord (bv. serieus door het Franse sérieux).
↪ Morfologisch spellen → je schrijft een woord volgens bepaalde regels los van wat
je hoort, zoals bij werkwoordspelling (bv. wordt).
De spraakketen
↪ De manier waarop een boodschap dmv spraak wordt geuit.
↪ De spreker bedenkt een boodschap → deze boodschap wordt geuit door
spierbewegingen → deze spierbewegingen veroorzaken trillingen (geluid) → de
geluiden worden gehoord door de luisteraar → de luisteraar decodeert de
boodschap van de uiting
↪ De eerste en laatste stap zijn onderdeel van fonologie, de rest behoort tot de
fonetiek.
Fonetiek
Spreken vereist een fenomenale coördinatie van spierbewegingen.
De belangrijkste organen die betrokken zijn bij de productie van spraak zijn:
↪ de longen
↪ de stembanden
- door de stembanden aan te spannen gaan ze trillen wanneer er lucht langs
stroomt. Deze trillingen worden versterkt door de mond (klankkast) en
veroorzaken geluid. Door de stembanden meer of minder aan te spannen
kunnen we verschillende geluiden produceren.
↪ de articulatoren (tong, lippen, zacht verhemelte, huig)
- de articulatoren veranderen de vorm van de klankkast (de mond) waardoor
verschillende spraakgeluiden ontstaan.
Fonetici delen spraakgeluiden in twee soorten in → klinkers en medeklinkers
, ↪ Klinkers zijn spraakgeluiden waarbij de luchtstroom “vrije doorgang” heeft.
(Onderscheiden zich door tongpositie en lipronding.)
↪ Medeklinkers zijn spraakgeluiden waarbij de luchtstroom geheel of gedeeltelijk
“geblokkeerd” wordt. (Onderscheiden zich door plaats van articulatie, manier van
articulatie en stemhebbendheid)
Het Nederlandse spellingsysteem
Het Nederlandse spellingssysteem heeft rond de 40 klanken en 26 letters. In totaal
zijn er 16 klinkers, geen enkele andere taal heeft er meer. Naast de enkele klinkers
(a,e, i etc.) zijn er ook samengestelde klinkers (ee, ei, ui etc.).
Er bestaat ook zoiets als de sjwa (ǝ). Hiermee wordt de uitspraak van een stomme
of doffe ‘e’ bedoelt (bv. bij ‘vader’). Bij het uitspreken van de sjwa zijn de spieren in
de spieren in de mond in rust.
Fonologie
Fonologen kijken naar de regels waarmee klanken in een taal gebruikt worden om
een boodschap te coderen. Fonologie gaat eigenlijk over kennis die mensen (vaak
onbewust!) hebben over hoe klanken worden gebruikt in hun taal.
Fonemen en kenmerken
In principe kunnen we oneindig veel verschillende klanken maken met onze
spraakorganen. Maar niet al deze verschillen zijn betekenisonderscheidend!
Fonologen “negeren” de onbelangrijke verschillen tussen de uitspraak van klanken,
en kijken welke verschillen binnen een taal van belang zijn. Wanneer een klank
betekenisonderscheidend is in een taal, noemen we die klank een foneem van die
taal.
Consonant → gaat de luchtstroom ongehinderd door of zijn er blokkades?
↪ [-cons] vocalen (klinkers)
↪ [+cons] consonanten (medeklinkers)
Eén klank kan op verschillende manieren kan worden uitgesproken (bv. de [ i ]
in ‘bier’ en in ‘biet’). Deze twee verschillende uitspraken van [ i ] noemen we
verschillende vormen (= verschillende manieren van uitspreken) van het >foneem /i/.
Een foneem schrijven we tussen schuine strepen ( / i / ).
Minimale paren → woorden die één foneem van elkaar verschillen (‘bier’ en ‘biet’).
↪ Een woord voor dit verschil is distinctief kenmerk.
Allofonen zijn de verschillende manieren waarop je een foneem kunt uitspreken. Dit
is niet betekenisonderscheidend.
Klankenbeïnvloeding
Klanken die bij elkaar in de buurt staan, beïnvloeden elkaar. Er zijn verschillende
vormen van beïnvloeding:
Voordelen van het kopen van samenvattingen bij Stuvia op een rij:
Verzekerd van kwaliteit door reviews
Stuvia-klanten hebben meer dan 700.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet je zeker dat je de beste documenten koopt!
Snel en makkelijk kopen
Je betaalt supersnel en eenmalig met iDeal, creditcard of Stuvia-tegoed voor de samenvatting. Zonder lidmaatschap.
Focus op de essentie
Samenvattingen worden geschreven voor en door anderen. Daarom zijn de samenvattingen altijd betrouwbaar en actueel. Zo kom je snel tot de kern!
Veelgestelde vragen
Wat krijg ik als ik dit document koop?
Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.
Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?
Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.
Van wie koop ik deze samenvatting?
Stuvia is een marktplaats, je koop dit document dus niet van ons, maar van verkoper ikrambenhaddi. Stuvia faciliteert de betaling aan de verkoper.
Zit ik meteen vast aan een abonnement?
Nee, je koopt alleen deze samenvatting voor €6,48. Je zit daarna nergens aan vast.
Is Stuvia te vertrouwen?
4,6 sterren op Google & Trustpilot (+1000 reviews)
Afgelopen 30 dagen zijn er 76799 samenvattingen verkocht
Opgericht in 2010, al 14 jaar dé plek om samenvattingen te kopen