Samenvatting goederenrecht
Goederenrecht: bepaalt verhouding tussen een persoon en een goed
Leereenheid 1: Vereisten voor een geldige overdracht
Het goederenrechtelijke recht werkt tegen iedereen en kan jegens iedereen worden
ingeroepen.
Overdracht
Art. 3:83 geeft antwoord op de vraag naar de overdraagbaarheid van een goed. Art. 3:84
somt de vereisten voor de overdracht van een goed op. Als hoofdregel geldt dat eigendom,
beperkte rechten en vorderingsrechten overdraagbaar zijn; alle andere goederen zijn slechts
overdraagbaar voor zover de wet dit bepaalt. Voor de geldige overdracht van een goed zijn
de vereisten:
- levering
- krachtens geldige titel
- verricht door hem die bevoegd is over het goed te beschikken.
Deze eisen zijn constitutief. Als aan een niet is voldaan, komt er in beginsel geen geldige
overdracht tot stand.
Het begrip overdracht is niet in de wet gedefinieerd. Het kent een dubbele betekenis:
enerzijds die van de (rechts)handeling van het overdragen en anderzijds die van het
daardoor bewerkstelligde rechtsgevolg, de rechtsovergang op de ander. Levering is een
handeling die nodig is om te kunnen komen tot een rechtsgeldige overdracht.
Overdraagbaarheid van goederen
Overdracht is beperkt tot goederen, niet-goederen zijn niet vatbaar voor overdracht zoals
bespreken in art. 3:80. Het begrip goed omvat alle zaken en vermogensrechten.
Bestanddelen van een zaak zijn niet zelfstandig als bestanddeel overdraagbaar (maar slechts
als onderdeel van de zaak waarvan ze bestanddeel zijn).
Overdraagbaarheid van eigendom, beperkte rechten en vorderingsrechten
Eigendom, beperkte rechten en vorderingsrechten zijn overdraagbaar, tenzij de wet of de
aard van de overdracht zich daartegen verzet. Overdraagbaarheid is een eigenschap van een
goed en zegt dus niks over de beschikkingsbevoegdheid van de vervreemder.
Onoverdraagbaarheid op grond van de aard van het recht
Het aard van het recht kan zich tegen de overdracht van het recht verzetten. Dit geldt
bijvoorbeeld voor afhankelijke rechten (zoals pand en hypotheek), zij volgen het hoofdrecht.
Daarnaast kan het persoonlijk karakter van de zaak meebrengen dat het de zaak
onoverdraagbaar maakt. Een vordering zal voornamelijk onoverdraagbaar zijn indien de
overdracht invloed heeft op de inhoud.
Onoverdraagbaarheid op grond van de wet
,De wet kan zich tegen overdracht verzetten. Zij kan de overdracht zowel uitsluiten als
beperken. Dit geldt alleen voor de wet in formele zin. Denk hierbij bijvoorbeeld aan de
onoverdraagbaarheid van het recht op pensioen.
(Geen) overdraagbaarheid door partijafspraak
In principe kan een partij beding de overdraagbaarheid van eigendom niet uitsluiten. Voor
vorderingsrechten geldt een uitzondering. Schuldeiser en schuldenaar kunnen de
overdraagbaarheid daarvan wél uitsluiten.
Een onoverdraagbaarheidsbeding mist goederenrechtelijke werking. Eigendom ontstaat uit
de wet. Als gevolg van eigendom van een zaak bestaat de bevoegdheid om vrijelijk over dat
goed te beschikken en een ander tot eigenaar te maken. De bepaling in art. 3:83 lid 1 beoogt
zaken in handel te houden. De bepaling is dwingendrechtelijk van aard en partijafspraken
kunnen derhalve de vrije overdraagbaarheid van eigendom niet met goederenrechtelijke
werking uitsluiten of beperken. Deze bepaling verhindert eveneens de goederenrechtelijke
werking van bedingen die indirect, tijdelijk of anderszins de overdraagbaarheid van de
eigendom beogen te beperken, ongeacht de benaming waaronder zij zijn aangegaan. Dit
betekent dat als er toch wordt overgedragen, de derde gewoon eigenaar wordt van het
goed.
Obligatoire werking van onoverdraagbaarheidsbeding: indien zo’n beding wordt opgenomen
en wordt geschonden, heeft het dus geen goederenrechtelijke werking. Echter zal de
wederpartij wel wanprestatie plegen indien dit bijvoorbeeld contractueel is vastgelegd. Zij
kan dus wel verbintenisrechtelijke gevolgen hebben. De verkrijger handelt, ook indien hij
weet dat dit beding bestaat, niet per definitie onrechtmatig (dit zal slechts onder bijzondere
omstandigheden het geval zijn).
Werking onoverdraagbaarheid bij beperkte rechten
Het onoverdraagbaar maken van beperkte rechten is goederenrechtelijk gezien niet
toegelaten. Een beperkt recht ontstaat door vestiging. Onoverdraagbaarheid kan slechts
indien een wettelijke regeling dit expliciet aangeeft. Voor vele beperkte rechten geldt echter
dat zij naar hun aard gezien onoverdraagbaar zijn, aangezien het veelvuldig gaat om een
afhankelijk recht (pand en hypotheek). Uitzonderingen op de hoofdregel zijn het
erfpachtrecht en het opstalrecht. Hierbij kan bij de akte van vestiging worden bepaald dat
het recht niet overdraagbaar is zonder de toestemming van de oorspronkelijk gerechtigde.
Dit staat voor erfpacht opgenomen in art. 5:91 lid 1. Levert de erfpachter toch aan een derde
in strijd met dit artikel, dan komt er geen overdracht tot stand.
Werking onoverdraagbaarheidsbeding bij vorderingsrechten
Schuldeiser en schuldenaar kunnen de overdraagbaarheid goederenrechtelijk uitsluiten met
betrekking tot vorderingsrechten. Vorderingsrechten kunnen van rechtswege ontstaan of bij
overeenkomst. Indien de schuldeiser ondanks de onoverdraagbaarheid de vordering toch
levert aan een derde, dan komt er geen overdracht tot stand. Het
onoverdraagbaarheidsbeding kan uitdrukkelijk zij gemaakt maar ook stilzwijgend zijn
overeengekomen en hoeft niet meteen bij het ontstaan van de overeenkomst zijn
afgesproken. Indien er toch is overgedragen kan de derde zich niet beroepen op het
beschermingsbeding van art. 3:88.
,Overdrachtsverbod: de schuldeiser en schuldenaar kunnen ook overeenkomen dat de
schuldeiser de vordering niet mag overdragen. Als hij dat toch doet pleegt hij wanprestatie
en dit overdrachtsverbod heeft in beginsel slechts verbintenisrechtelijke werking. Slechts
indien met het overdrachtsverbod tevens is beoogd onoverdraagbaarheid tot eigenschap
van de vordering te maken, heeft zij ook goederenrechtelijke werking. Dit is een kwestie van
de uitleg van het betreffende beding met inachtneming van de Haviltex-maatstaf. de hoge
raad zegt dat dit in beginsel geen onoverdraagbaarheid inhoud, tenzij dit uit objectieve
maatstaven blijkt.
Overige rechten zijn slechts overdraagbaar indien de wet dit bepaald. Denk bijvoorbeeld aan
het auteursrecht (art. 2 Auteurswet).
Video’s
Bezitsverschaffing: overkoepelende begrip -> handeling waardoor de wederpartij tot bezitter
wordt gemaakt, ongeacht of je zelf bezit hebt.
Bezitsoverdracht: Wanneer een bezitter zijn bezit aan een ander overdraagt
Een houder is tot niet meer dan bezitsverschaffing in staat en kan een ander dan ook geen
bezitter maken, dit kan alleen bij bezitsoverdracht
Bezit: houden (macht uitoefenen) van een goed voor jezelf
Als je voor een ander houdt, ben je houder.
Als je een zaak onder je hebt wordt je geacht daarvan de bezitter te zijn.
Bezitter en eigenaar zijn niet hetzelfde. Als een goed gestolen wordt, ben je geen bezitter
meer, maar nog wel eigenaar.
Verbod op bezitsinterversie: houder kan zichzelf niet zomaar tot bezitter maken.
Geldige titel
Voor rechtsgeldige overdracht is een geldige titel vereist. Die titel zorgt er echter nog niet
voor dat er een overdracht plaatsvindt. Daarvoor moet de vervreemder door levering
uitvoering geven aan de titel. Doorgaans vloeit de overdrachtstitel voort uit een obligatoire
overeenkomst die een verbintenis tot overdracht in het leven roept (bijv.
koopovereenkomst). Titels kunnen ook voortvloeien uit andersoortige rechtshandelingen of
uit de wet. Er hoeft geen sprake te zijn van een rechtens afdwingbare verbintenis tot
overdracht. Ook een natuurlijke verbintenis strekkende tot overdracht vormt een voldoende
titel.
Art. 3:84 vereist voor de overdracht niet alleen een titel, maar deze moet tevens geldig zijn.
Het BW kent het zogenaamde causaal overdrachtsstelsel. De levering moet haar oorzaak
hebben in een geldige titel, wil zij overdracht bewerkstelligen. De titel moet bestaan op het
tijdstip waarop de levering tot stand komt.
Gevallen van ongeldige titels
, Een geldige titel kan bij de levering ontbreken (denk bijvoorbeeld aan nietigheid), maar ook
achteraf met terugwerkende kracht komen vervallen (vernietiging).
Bescherming tegen ongerechtvaardigde vermogensverschuivingen
Art. 3:84 lid 1 beschermt de vervreemder tegen ongerechtvaardigde
vermogensverschuivingen. Hij blijft ondanks de levering rechthebbende wanneer de
overdrachtstitel op grond waarvan is geleverd, niet geldig blijkt te zijn. Indien het goed al is
doorgeleverd aan een derde, kan de (oorspronkelijke) vervreemder als rechthebbende het
goed opvorderen bij de derde.
Betaling is geen vereiste voor de geldigheid van de titel
De omstandigheid dat de koopprijs (nog) niet is betaald, heeft geen invloed op de geldigheid
van de uit de koop voortvloeiende titel. Voldoet de koper de prijs niet, dam kan de verkoper
de overeenkomst ontbinden. Ontbinding heeft geen terugwerkende kracht en ook geen
goederenrechtelijke werking. Er ontstaat wel een ongedaanmakingsverplichting voor de
koper. Eventueel kunnen het bedingen van een voorbehoud, overeenkomst onder
ontbindende voorwaarden en het achteraf uitoefenen van het reclamerecht hier ook
uitkomst bieden.
Voldoende bepaaldheid bij de titel
Ten tijde van de levering moet aan de hand van de rechtsverhouding, die beheerst wordt
door de titel zijn vast te stellen of zij de overdracht van het geleverde goed rechtvaardigd.
De verbintenissen moeten dus bepaalbaar zijn. Voor een geslaagde levering is een grotere
mate van bepaaldheid vereist. Van voldoende bepaalbaarheid bij de levering is sprake indien
naar objectieve maatstaven – eventueel achteraf – vast te stellen valt op welk goed de
levering ziet.
Ongeldige titels krachtens art. 3:84 lid 3
In art. 3:84 lid 3 staat het zogenoemd fiduciaverbod. Dit lid verklaart zekerheidsstelling en
niet tot werkelijke overdracht strekkende titel tot ongeldige titels voor overdracht. Dit is
ingesteld omdat voorrangsrechten en zekerheidsrechten een gesloten stelsel hebben. Stelt
de rechter vast dat de titel dus niet tot strekking heeft het goed in het vermogen van de
verkrijger te doen overgaan, maar enkel ertoe strekt dat de verkrijger bepaalde
bevoegdheden verkrijgt, dan za, hij oordelen dat er op grond van de ongeldigheid van de
titel geen overdracht tot stand is gekomen. Art. 3:84 lid 3 effectueert dus het gesloten
systeem van voorrangsrechten en beperkte rechten.
Overdracht onder voorwaarde
Partijen kunnen aan een verbintenis tot overdracht een voorwaarde verbinden. Dit wil
zeggen dat ze de werking van de verbintenis afhankelijk stellen van een in de toekomst
gelegen onzekere gebeurtenis. Een verbintenis onder ontbindende voorwaarde verplicht
meteen tot overdracht. Zij is dan ook een geldige titel voor overdracht. Bij het volbrengen
van de ontbindende voorwaarde zal het goed automatisch (van rechtswege) in het
vermogen van de vervreemder terugkeren. Dit beding heeft dus goederenrechtelijke
werking. De goederenrechtelijke werking van de vervulling van de ontbindende voorwaarde
manifesteert zich ook in faillissement. Zolang de ontbindende voorwaarde niet is vervuld,
kan de verkrijger als rechthebbende over het goed beschikken. Draagt de verkrijger het goed
