Hoorcollege week 1: introductie en recht op eerlijk proces
Literatuur:
-M. Dubelaar & K. Pitcher, ‘Post-Keskin: enkele reflecties op de nieuwe lijn van de Hoge Raad inzake de
uitoefening van het ondervragingsrecht’, Boom Strafblad 2021, p. 139-147
-S. Mommers & L. Francot, ‘Artikel 6 EVRM en het plexiglazen huis vanaf de strafrechtketen. De ondergrens van
het recht op een eerlijk proces komt in zicht’, Delikt & Delinkwent 2020/61, afl. 10, p. 809-821.
-B.E.P. (Egbert) Myjer, ‘Myjmering: De invloed van het EVRM op de Nederlandse strafrechtspleging. Inmiddels
Fair enough?’ Boom Strafblad 2021 p. 112-115.
-J.W. Ouwerkerk & P.A.M. Verrest, ‘De struisvogel voorbij. Pleidooi voor een actieve participatie in de Europese
rechtsontwikkeling inzake fundamentele rechten in de strafrechtspleging’, Delikt & Delinkwent 2021, afl. 7.
Jurisprudentie:
• EHRM 14 februari 2017, 30749/12 (Hokkeling t. Nederland).
• EHRM 28 mei 2019, 23192/15 (Van de Kolk t. Nederland)
• EHRM 19 januari 2021, 2205/16 (Keskin t. Nederland)
• EHRM 8 juni 2021, nr. 61591/16 (Dijkhuizen t. Nederland)
• EHRM 27 juli 2021, nr. 72631/17 (X t. Nederland).
• HR 15 december 2020, ECLI:NL:HR:2020:2037
• HR 20 april 2021, ECLI:NL:HR:2021:576, NJ 2021/173, m.nt. Reijntjes.
• Hof van Discipline 21 mei 2021, ECLI:NL:TAHVD:2021:101
Regelgeving:
-Richtlijn (EU) 2016/343 betreffende de versterking van bepaalde aspecten van het vermoeden van onschuld en
van het recht om in strafprocedures bij de terechtzitting aanwezig te zijn
-Richtlijn (EU) 2013/48 betreffende het recht op toegang tot een advocaat in strafprocedures en in procedures
ter uitvoering van een Europees aanhoudingsbevel en het recht om een derde op de hoogte te laten brengen
vanaf de vrijheidsbeneming en om met derden en consulaire autoriteiten te communiceren tijdens de
vrijheidsbeneming
Mensenrechten van belang in het strafrecht, omdat er dwangmiddelen kunnen worden toegepast en
deze een inbreuk kunnen geven. Het beschermt ons tegen de grote macht in een staat en slachtoffers
te beschermen.
Grondrechten zijn ook van belang in strafproces. Door toetsingsverbod zijn deze minder concreet
gemaakt dan mensenrechten.
-EU recht is supranationaal systeem en geldt voor de Unie
Invloed EVRM NL strafprocesrecht:
-Door zaken tegen NL/ door zaken tegen andere landen.
-Invloed op wetgeving en/of rechtspraak
-NL meestal wel geneigd om gehoor te geven, maar (levenslange gevangenisstraf)
Invloed EU op Nl strafprocesrecht:
-Handvest van de Grondrechten, o.a. art. 47-50
-Routekaart procedurele rechten verdachten en beklaagden (2009)
*Recht op vertolking en vertalen richtlijn 2010/64
*Recht op info richtlijn 2012/13
*recht op toegang tot advocaat en het recht om een derde op de hoogte te laten brengen van de
vrijheidsbeneming en om met derden en consulaire autoriteiten te communiceren tijdens
vrijheidsbeneming richtlijn 2013/48
*Procedurele waarborgen voor kinderen die verdachte/ beklaagde zijn richtlijn 2016/800
*Rechtsbijstand voor verdachten en beklaagden in strafprocedures en voor gezochte personen in
procedures ter uitvoering van een EAB richtlijn 2016/1919
,*Vermoeden van onschuld en van het recht om in strafprocedures bij de terechtzitting aanwezig te
zijn richtlijn 2016/343
Invloed handvest is vrij groot. Belangrijk om handvest mee te nemen, omdat het verder gaat dan
EVRM. Handvest biedt bescherming daar waar overlap is.
→ waarom deze richtlijnen naast EVRM en handvest?: Iedereen is er bij aangesloten in beginsel, dus
geldt voor de hele EU. Nodig voor de harmonisatie.
Recht op eerlijk proces art. 6 EVRM
niet alles letterlijk in artikel, maar wordt erin gelezen door hof → equality of arms, recht om je eigen
zaak te mogen bij wonen, nemo tenetur, advocaat bij politieverhoor, bewijsrecht, positieve
verplichting tot effectieve geschilbeslechting.
equality of arms beginsel: beide partijen op in dezelfde posities staan bij zaken, zelfde rechtsmiddel
etc.
Rechtsbijstand politieverhoor:
-EHRM Salduz t. Turkije: in algemene consultatiebijstand moet beiden, ook aan minderjarigen.
-Post-Salduz-rechtspraak Hoge Raad (30 juni 2009, NJ 2009/349): wel consultatiebijstand, maar uit
EHRM uitspraak geen verhoorbijstand tenzij minderjarige VE.
-OM aanwijzing rechtsbijstand politieverhoor
-EU- richtlijn 2013/48 recht tot toegang tot advocaat. Na aanvaarding
*HR 1 april 2014, ECLI:HR:NL:2014:770:
AG Spronken: EHRM rechtspraak + aanvaarding RL is reden om VE nu al recht op verhoorsbijstand toe
te kennen
HR RL geen rechtstreekse werking + taak voor de wetgever
*HR 22 dec 2015, ECLI:NL:HR:2015:3608:
AG Knigge: stelt prejudiciële vragen aan Hvj
HR: geen belang, voldoende bewijs zonder bekennende verklaring. Maar i.v.m. casuïstische
rechtspraak EHRM vanaf nu wel recht op verhoorsbijstand. Toepassing van 1 maart 2016.
-Nederlandse wetgeving ter implementatie: wet 1 maart 2017 in werking getreden: nieuw Art. 27d-
27e en 28a- 28e Sv etc. Besluit inrichting en orde politieverhoor.
Vergelijking NL implementatie met Richtlijn Art. 3 Richtlijn 2013/48
-Hof van Discipline (advocatentuchtrecht)
EHRM Keskin:
Pre- Keskin
1: goede reden voor het niet horen van de getuige en daarmee het toelaten van de eerder afgelegde
verklaring?
2: Gewicht dat de getuigenverklaring in de schaal legt: uitsluitend of in beslissende mate gebaseerd op
de verklaring van de niet ondervraagde getuige?
3: zijn er compenserende factoren? Bijv. deskundige maakt rapport over de betrouwbaarheid van
verklaring.
Prosecution and defence witnessess
OM in NL moest motivering/ onderbouwing verzoek bij verhoren get: EHRM besloten dat dit niet meer
mag bij belastende verklaring van getuige door EHRM Keskin.
Hoorcollege week 2: Nemo tenetur beginsel
Literatuur
-D.A.G. van Toor, ‘Het nemo-teneturbeginsel bij digitale opsporingsbevoegdheden: oproep tot discussie over
, fundamentele bezinning van de normering van het opsporingsonderzoek in een digitale context’, Tijdschrift voor
Bijzonder Strafrecht & Handhaving 2021, nr. 2, p. 89-100.
-L. Stevens, ‘Gedwongen biometrische toegangsverschaffing is niet in strijd met nemo tenetur’, Nederlands
juristenblad 2019/315, p. 400-403.
-S. Ligthart, ‘Het recht tegen zelfincriminatie ex artikel 6 EVRM: Doorwerking van het nemo teneturbeginsel in
enkele gedachte-experimenten volgens de benadering van het EHRM en van de Hoge Raad’, Delikt en
Delinkwent, 2019/16, p. 216-234.
-S. Ligthart, ‘Autonomie en privacy als rechtsgronden van het zwijgrecht en het nemo teneturbeginsel?’,
Nederlands juristenblad 2021/240
-Recht om niet aan je eigen veroordeling mee te werken.
*Recht om niet aan je eigen veroordeling mee te werken kan worden afgeleid uit artikel 6 EVRM
eerlijk proces → zaak Funke.
Grondslagen beginsel: EHRM
NL literatuur:
-Voorkomen ongeoorloofde dwang: houdt historisch verband met bijv. afschaffing van pijnbank →
komt overeen met uitspraak EHRM
-Tegengaan gerechtelijke dwalingen: dwang in verhoorkamer→ komt overeen met uitspraak EHRM
-Autonomie: (procesautonomie) niet dwingen om tegen zijn wil in allerlei info naar voren te brengen.
Rechten van VE respecteren.
Opkomst:
-nemo-teneturbeginsel bij digitale opsporingsmethoden: oproep tot discussie over fundamentele
bezinning van de normering van het opsporingsonderzoek in een digitale context.
-Neurologische onderzoeken
→ hierbij meer inbreuk op autonomie
Beginsel meer funderen op privacy en autonomie? → overtuigen deze als primaire grondslagen voor
beginsel?