Samenvatting literatuur Strafrecht & Rechtsstaat
Week 1: De rol van het strafrecht binnen de democratische rechtsstaat
Brian Tamanaha - On the Rule of Law: History, Politics
Hoofdstuk 7 - Formal theories
Dunner → Dikker
Weinig voorwaarden Meer voorwaarden
Formeel Rule-by-law Formal Legality Democracy + formal
legality
Recht als instrument van Wetten zijn algemeen, Instemming bepaalt de
overheidshandelen toekomstig, duidelijk en inhoud van het recht
helder
Substantief Individual Rights Rights of Dignity Social Welfare
and/or Justice
Eigendom, contract, Mensenrechten Substantieve eerlijkheid,
privacy en autonomie welvaart en behoud van
gemeenschap
Formele theorieën zien voornamelijk op de procedurele regels: worden de juiste bronnen
en juiste vormen van legaliteit gebruikt.
Substantieve theorieën focussen naast de procedurele regels ook op de inhoud van het
recht.
Rule by Law
- Dunste vorm van rule of law
- Alles wat de overheid doet, moet gebaseerd zijn op de wet en wettelijke
voorschriften.
Formal Legality
- Meest aangehangen formele theorie (o.a. door Raz en Fuller)
- Raz: De wet moet in staat zijn burgers te leiden.
- Fuller: onder ‘legality’ moet worden verstaan algemeenheid, duidelijkheid, stabiliteit,
consistentie, verbod op terugwerkende kracht en tegenstrijdigheden. Formal legality
is niet afhankelijk van substantieve doelen.
- Gelijkheid volgens Hayek: een wet is gelijk wanneer het voor iedereen gelijk werkt
ongeacht gezondheid, status ras, religie, etc.
- Volgens Fuller is de rule of law ansich moreel goed. Raz beargumenteert echter dat
de rule of law moreel neutraal is: rule of law is als een mes.
,Democracy and formal legality
- Dikste vorm van formele rule of law.
- Habermas stelt dat een moderne rechtsorde zijn legitimiteit enkel kan halen uit het
idee van zelfbeschikking: burgers moeten onderdeel zijn van rechtsvorming.
Hoofdstuk 8 - Substantieve theorieën
Individual Rights
- Dunste vorm substantieve rule of law.
- Dworkin stelt dat individuele rechten niet worden gegarandeerd door het positieve
recht, maar dat zij een achtergrond vormen voor het integrale aspect voor positief
recht. De wetgeving omvat een deel van de individuele rechten, maar omvat niet
alles. De rechter bepaalt uiteindelijk wat het beste past bij de achtergrond van morele
rechten van partijen.
- Individuele rechten hebben anti-democratische implicaties.
Judicialization of politics
-
Social Welfare
- Dikste vorm van substantieve rule of law
- De vorm van rule of law omvat formele legaliteit, individuele rechten, democratie en
voegen daaraan de dimensie van de sociale welvaarts rechten.
- De overheid heeft een actieve plicht om de levens van burgers te verbeteren.
Hoofdstuk 9 - Three themes
Government limited by law
- De breedste definitie van de rule of law is dat de soeverein en de staat worden
beperkt door de wet ( = Rule by Law).
- Twee betekenissen:
1. Overheidsorganen moeten zich houden aan het geldende positieve recht.
2. Overheidsorganen die de wet wensen te wijzigen, zijn niet volledig vrij om het
naar hun wens te wijzigen.
Formal legality
- Publieke, toekomstige, duidelijke, algemene wetten.
- Limitations:
1. Formal legality kan samengaan met ‘slechte’ inhoud, zoals slavernij,
segregatie, etc.
2. Formal legality ziet af van algemene gelijkheid en beoordeeld per geval.
3. Er zijn veel omstandigheden waarin formal legality niet gepast / winstgevend
is.
, Rule of Law, not man
- Ziet op het idee dat het recht enkel afhankelijk zou moeten zijn van de wet en niet
beïnvloed moet worden door bijvoorbeeld bestuurders of medeburgers.
- Bescherming tegen de willekeur van anderen, maar dit is moeilijk te voorkomen
omdat het recht altijd moet worden ingevuld door de mens (bijvoorbeeld door
rechter).
Joseph Raz - The rule of law and its virtue
De rule of law kent twee aspecten:
1. Mensen moeten worden geregeerd door het recht en dit gehoorzamen.
2. Het recht moet in staat zijn mensen te leiden.
Formele interpretatie van de rule of law door Raz:
1. Regels moeten op de toekomst zien, moeten open zijn en duidelijk
2. Regels moeten relatief stabiel zijn
3. Beslissingen en besluiten moeten gebaseerd zijn op open, stabiele, duidelijke en
algemene regels
4. Onafhankelijkheid van de rechterlijke macht
5. Procedurele rechtvaardigheid
6. Rechter bevoegd te oordelen over implementatie overige beginselen
7. Rechter moet toegankelijk zijn
8. Discretionaire bevoegdheden van opsporings- en vervolgende instanties moet hen
niet in staat stellen het recht te perverteren.
De principes zijn te kwalificeren in twee groepen:
1. Principes 1 tot 3 zijn bedoeld om ervoor te zorgen dat het recht in staat is om burgers
te leiden.
2. Principes 4 tot 8 zijn bedoeld om de afdwingen van het recht te waarborgen.
Arbitrary power is wanneer geregeerd wordt op grond van willekeur. De soeverein regeert
daarbij op grond van regels die hij op dat moment wenselijk acht. Dit wordt vaak gezien als
het tegenovergestelde van de rule of law. Het is breder dan de rule of law, maar sommige
vormen van arbitrary rule (willekeurig regeren) zijn wel in overeenstemming met de rule of
law.
De rechtsstaat probeert willekeur zo veel mogelijk te beperken door middel van procedurele
waarborgen en regels. Hierdoor wordt de individuele autonomie van burgers zo goed
mogelijk gewaarborgd.
De wet helpt op twee manieren om doelen te bereiken:
1. Sociale relaties te stabiliseren
2. De wet als stabiele en veilige basis voor individuele planning.
