Infectie en ontsteking 2022 Yeliz Aydin
Infectie en ontsteking
Inhoud
Immunologie 1: algemeen, aangeboren immuniteit .............................................................................. 3
Boek H1: De afweer van de mens ....................................................................................................... 3
Boek H2: De eerste lijn van verdediging: aangeboren immuniteit ................................................... 16
Immunologie 2: antigeen herkenning, presentatie, receptoren en lymfoide organen ........................ 17
Boek H4: Antigeenpresentatie en antigeenherkenning .................................................................... 19
Boek H5: Vorming en expressie van antigeenreceptoren op T- en B-lymfocyten ............................ 21
Boek H6: Bouw en functie van perifere lymfoïde organen ............................................................... 22
Immunologie 3: cellulaire en humorale immuniteit ............................................................................. 22
Boek H7: Cellulaire immuniteit ......................................................................................................... 24
Boek H8: Humorale immuniteit......................................................................................................... 25
Immunologie 4: toegepaste immunologie ............................................................................................ 27
Boek H11: Aangeboren defecten in de afweer ................................................................................. 30
Boek H12: Verworven stoornissen van de afweer ............................................................................ 31
Boek H13: Allergie en overgevoeligheid ........................................................................................... 32
Boek H14: Auto-immuniteit .............................................................................................................. 33
Boek H15: Ontsporing van de afweer ............................................................................................... 34
Boek H16: Transplantatie en afstoting .............................................................................................. 35
Boek H17: Vaccins en vaccinatie ....................................................................................................... 35
Pathologie.............................................................................................................................................. 36
Acute ontsteking ............................................................................................................................... 36
Chronische ontsteking ....................................................................................................................... 41
Weefselherstel .................................................................................................................................. 45
Voorbeeld tentamenvragen pathologie ............................................................................................ 50
Oncologie............................................................................................................................................... 52
Voorbeeld tentamenvragen oncologie ............................................................................................. 57
Gingivitis ................................................................................................................................................ 59
Oefentoets immunologie en gingivitis .................................................................................................. 64
Microbiologie 1: Bacteriologie, taxonomie en metabolisme ................................................................ 65
Boek H1: Micro-organismen in de mondzorg ................................................................................... 71
Microbiologie 2: Bacteriologie, diagnostiek en antibiotica ................................................................... 73
Infectiepreventie 1: Infectieketen ......................................................................................................... 75
Boek H2: Principes van hygiëne en infectiepreventie ....................................................................... 75
Oefentoets week 1: ............................................................................................................................... 78
Pagina 1 van 121
,Infectie en ontsteking 2022 Yeliz Aydin
Infectiepreventie 2: infectieziekten relevant voor tandartsen ............................................................. 79
Boek H3: micro-organismen en infecties in de mondzorgpraktijk .................................................... 79
Microbiologie 3: Schimmels, protozoa & virussen ................................................................................ 88
Infectiepreventie 3: Infectiepreventiemaatregelen (PBM) ................................................................... 94
Boek H6: Persoonlijke hygiëne, werkkleding en persoonlijke beschermingsmiddelen .................... 95
Oefentoets week 2: ............................................................................................................................... 98
Microbiologie 4: Biofilms, ecologie en sociobiologie ............................................................................ 99
Infectiepreventie 4: Infectiepreventiemaatregelen, handhygiëne waterbeleid, reiniging en desinfectie
............................................................................................................................................................. 101
Boek H5: Handhygiëne .................................................................................................................... 102
Boek H8: Reiniging en desinfectie van oppervlakken, apparatuur, materialen, ruimten ............... 104
Boek H11: Water en de behandelunit, aerosolen en risicobeheersing .......................................... 108
Oefentoets week 3: ............................................................................................................................. 109
Micro-organismen uitwerking infectieketens ..................................................................................... 110
Bacteriën: ........................................................................................................................................ 111
Virussen: .......................................................................................................................................... 115
Schimmels: ...................................................................................................................................... 120
Boeken samengevat:
Boek bij onderdeel infectiepreventie:
Volgenant CMC et al. "Hygiëne en infectiepreventie in de mondzorgpraktijk", 1e druk, Prelum,
2018. ISBN: 9789085621546. Hoofdstukken 1, 2, 3, 5, 6, 8, 11.
Boek bij onderdeel immunologie:
G.T. Rijkers et al. ‘’Leerboek immunologie’’. Tweede, herziene druk, Houten, 2016. ISBN 978-90-368-
0257-4. Hoofdstukken: 1, 2, 4-8, 11-17
Pagina 2 van 121
,Infectie en ontsteking 2022 Yeliz Aydin
Immunologie 1: algemeen, aangeboren immuniteit
Aangeboren immuunsysteem:
- Altijd en overal aanwezig
- Eerste lijn van verdediging
- Komt direct in actie
- Overwint de infectie zelfstandig of controleert tot aangeboren immuunrespons
- Herkenning van de micro-organismen is minder specifiek t.o.v. verworven immuunsysteem
- Variatie receptoren veel minder groot, maar herkent grote groepen micro-organismen t.o.v.
verworven immuunsysteem
Verdedigingmechanismen van het aangeboren:
1. Op weefsel niveau:
- Huid, slijmvliezen
- pH (darmen), ‘wegspoelen van micro-organismen’ d.m.v. traanvocht en speeksel
2. Eiwitten:
- Complementsysteem, interferonen (milieu interieur)
- Lysozym, lactoferrine, defendinen, cathelicidinen, collectinen (milieu interieur en exterieur)
- Functie eiwitten: bevorderen fagocytose, doden micro-organismen, vertragen de groei,
bevorderen immuunrespons
- Tot de eiwitten behoren cytokinen: signaalmoleculen die ervoor zorgen dat eiwitten met elkaar
kunnen communiceren om een immuunrespons in gang te zetten. Cytkoninen brengen
ontstekingsreactie omhoog en jagen verworven respons aan.
3. Op cellulair niveau:
- Fagocyten: macrofagen, monocyten, granulocyten
- Dendritische cellen: presenteren antigenen aan verworden immuunsysteem
- Innate lymfoide cellen, o.a. de NK-cellen: betrokken bij het opruimen van bepaalde
lichaamscellen (virus geïnfecteerde cellen, oude cellen) → NK-cellen horen bij de aangeboren
immuniteit.
- Mestcellen: spelen een rol bij afweer tegen parasieten en bij overgevoelige reacties
Complementsysteem:
- Bestaat uit ongeveer 30 plasmaeiwitten. De eiwitten activeren elkaar via een cascade.
- Alle complementfactoren hebben hun eigen functie, dus zijn biologisch actief
- Activatie in het bloed, in weefsels, na lokale productie
- Er zijn 2 activatieroutes:
1. Indirect m.b.v. antilichamen van het verworden immuunsysteem
2. Direct m.b.v. MBL, binding C3b aan celwand
Boek H1: De afweer van de mens
Afweer:
Pagina 3 van 121
, Infectie en ontsteking 2022 Yeliz Aydin
1. Eerste afweerlinie: voorkomt binnendringen micro-organismen
- Externe aspecifieke afweer → gericht tegen pathogeen in het algemeen
- Fysieke barriere: huid en slijmvliezen in lichaamsopeningen, zoals mond, neus en maag
- Biochemische barriere: lage pH in de maag, lysozym in traanvocht, vetzuren op de huid,
kolonisatieresistentie van bacterien in de darm
- Stoffen geproduceerd door talg- en zweetklieren die bacteriegroei remmen
- Wegspoelen lichaamsvreemde stoffen door speeksel en slijm → speeksel en slijm bevat ook
antibacteriële en antivirale stoffen
2. Tweede afweerlinie:
- Interne aspecifieke afweer
- Bestaat uit afweercellen, eiwitten en ontsteking
3. Derde afweerlinie:
- Specifieke afweer → gericht tegen specifieke pathogenen
- Gevormd door T- en B lymfocyten
Aangeboren immuniteit Verworven immuniteit
Specificiteit / herkenning Patroonherkenning (bv. Antilichamen, T-celreceptoren (bv.
bacteriën met LPS) eiwitten, polysachariden)
Werking Direct (minuten tot uren) Inductie (dagen tot weken) door de
proliferatie en differentiatie van de
lymfocyten alvorens ze
effectormoleculen en
effectorcellen gaan produceren.
Cellen Monocyten (voorlopercellen van T- en B-lymfocyten
macrofagen en dendritische
cellen, in bloed), macrofagen (in
weefsels), granulocyten (in
bloed)
Geheugen Nee Ja
Initiatie van de respons Ter plaatse (van de verwonding) Secundaire lymfoïde organen
(lymfeklieren en milt)
Inductie Cellen zijn helemaal af Cellen moeten nog uitrijpen
Effectormechanismen Fagocytose en intracellulaire Antilichamen, cytotoxische T-
doding lymfocyten, helper-T-lymfocyten
(Th1, Th2, Th17, Tfh en Treg)
Effectoreiwitten Complement, defensinen, Antilichamen, cytokinen, perforine,
cytokinen granzymen, andere eiwitten
Immuunsysteem (afweersysteem): beschermt het lichaam tegen infecties en tumoren.
1. Aangeboren immuunsysteem (aspecifieke afweer):
Pagina 4 van 121
