Samenvatting
Samenvatting Thema's Maatschappijleer voor HAVO, ISBN: 9789086742332 Maatschappijleer
Samenvatting van Maatschappijleer hoofdstuk 2 'Rechtsstaat'
[Meer zien]Voorbeeld 2 van de 9 pagina's
Voorbeeld 2 van de 9 pagina's
In winkelwagengesponsord bericht van onze partner
Gekoppeld boek
Titel boek:
Auteur(s):
- Uitgave:
- ISBN:
- Druk:
Verkoper
Volgen
Voorbeeld van de inhoud
Samenvatting Maatschappijleer Hoofdstuk 2 ‘Rechtsstaat’Hoofdstuk 1
Gunstige omstandigheden bestaan niet in een totalitaire staat, waarin de staat doordringt tot
in het persoonlijke leven en bepaalt wat mensen mogen lezen en zien. Een totalitaire staat is
meestal ook een corrupte staat en bovendien vaak een politiestaat.
Paragraaf 1
Nederland is een rechtsstaat die burgers een dubbele zekerheid biedt. Een rechtsstaat is
een staat waarin burgers met grondrechten worden beschermd tegen machtsmisbruik en
willekeur van de overheid. Naast deze zekerheden is Nederland ook een sociale rechtsstaat:
er zijn allerlei wetten om de welvaart en het welzijn te bevorderen.
In een rechtstaat durven mensen met elkaar in contact te komen. Daarom zeggen we ook
wel dat in een rechtsstaat vertrouwen en wederkerigheid hand in hand gaan. Dit bestaat ook
tussen de staat en de burgers. Er ontstaat rechtszekerheid doordat de burgers en de staat
de wetten naleven.
Paragraaf 2
De 18e eeuw was in Europa de eeuw van Verlichting en het verlangen naar maatschappelijk
geluk. Vanaf de 16e eeuw was er maar weinig geluk in Europa. Telkens waren er
godsdienstoorlogen en burgeroorlogen.
Vanaf de tweede helft van de 18e eeuw kwam er steeds meer verzet tegen de
onrechtvaardige samenleving.
Nieuwe kennis kon snel verspreid worden door de in de 15e eeuw uitgevonden drukpers. De
burgerij geloofde vast in de kracht van de rede. Dankzij de rede werden niet alleen
natuurkundige wetten vastgelegd, maar ook wetten voor de samenleving. Vrijheid was
immers het wezen van geluk. Daarvoor zou eerst de macht getemd moeten worden. Om
oorlogen te voorkomen, moeten mensen een sociaal contract sluiten, waarin ze tot afspraken
komen om in vrijheid en gelijkheid te kunnen leven.
De eerste taak van de staat moest zijn om de veiligheid van burgers te garanderen en hun
eigendommen te beschermen. Maar hoe kon je er zeker van zijn dat de staat geen misbruik
zal maken van geweldsmonopolie? De macht van de staat zou aan de ketting van het recht
worden gelegd. Dit is het revolutionaire idee van de rechtsstaat zoals deze ontstaan is.
Door te denken kwamen filosofen tot de grondbeginselen van de rechtsstaat:
- De grondrechten: alle mensen zijn geboren in vrijheid en gelijkheid en zo moeten ze
ook samenleven.
- Het soevereiniteits- en democratiebeginsel: de mensen sluiten samen een sociaal
contract.
- Het legaliteitsbeginsel: een wet die het sociaal contract kan afdwingen, maar die strikt
gebonden is aan de wetten die de partijen zelf hebben opgesteld.
- De trias politica: de macht van de staat wordt begrensd door scheiding van de
staatsmacht.
Paragraaf 3
De Onafhankelijkheidsverklaring, de grondwet en de Bill of Rights vormen samen de
Amerikaanse Constitutie. In 1791 kwam De Verklaring van de Rechten van de Mens en
Burger en deze gaf de klaroenstoot voor de nieuwe samenleving. De chaos was compleet
totdat Napoleon in 1799 een verlichte dictatuur vestigde, waarin de machthebber in zeker
mate rekening houdt met de bevolking. Na de slag bij Waterloo in 1815 kwamen in Europa
alle oude regels en wetten weer terug.
Maar het idee van de rechtsstaat werd niet vergeten. In de 19e eeuw kwam de rechtsstaat in
West-Europa stap voor stap weer dichterbij.
1
, Hoofdstuk 2
Vaak worden grondwetten als saai beschouwd, maar dat zijn ze niet. Zeker niet als ze
beginnen met een preambule, zoals bij de Amerikaanse, Duitse en Franse grondwet. Daar
worden alle idealen van de samenleving en alle historische fouten beschreven.
De grondwet begrenst de macht van de staat, legt de fundamentele rechten van burgers
vast, geeft aan hoe de belangrijkste organen van de staat zijn georganiseerd en drukt de
eenheid van de natie uit.
Paragraaf 1
In 1798 kreeg Nederland de Staatsregeling van de Bataafse Republiek, die je kunt zien als
voorloper van de grondwet. In Nederland kwam er pas in 1813 rust, na de val van Napoleon.
Een jaar later werd Nederland een constitutionele monarchie, een koninkrijk met grondwet.
Hierin werd elk revolutionair vuur gedoofd.
In de grondwet van 1848 werd de macht van de koning getemd. Hij werd onschendbaar
verklaar, dat wil zeggen: buiten het spel van de macht gezet. De ministers kregen de
verantwoordelijkheden. De democratie werd vergroot door directe verkiezingen van de
Tweede Kamer, al was er sprake van het censuskiesrecht. Dat betekent dat alleen mannen
die belasting betaalden mochten stemmen.
De negentiende-eeuwse staat werd ook wel een nachtwakersstaat genoemd: een staat die
zich voornamelijk inzet voor de bewaking van de veiligheid van de burgers. In de praktijk
zorgde dit voor sociale onrust. Door uitbuiting, armoede en kindersterfte ontstond er in plaats
van sociale vrede een klassenstrijd tussen arm en rijk. Ook vrouwen kwamen in opstand
voor hun eigen rechten, zoals het stemrecht en onderwijs volgen.
Tijdens de Tweede Wereldoorlog maakten de Duitsers een einde aan de grondrechten van
burgers. Het recht op veiligheid werd met voeten getreden. Vlak na de oorlog trad de oude
grondwet weer in werking. Tegelijkertijd was een commissie bezig met een nieuwe grondwet,
maar deze kwam in 1983 pas in werking.
Paragraaf 2
In de grondwet staan verschillende klassieke en sociale grondrechten. Voorbeelden van
klassieke grondrechten zijn:
- Gelijke behandeling
- Persoonlijke vrijheid
- Politieke vrijheid
Na de Tweede Wereldoorlog kwam het besef dat de staat actief moest ingrijpen om alle
inwoners gelukkig te maken. Daarom kwamen de sociale grondrechten, zoals
werkgelegenheid, sociale zekerheid, volksgezondheid, woningbouw en onderwijs. In de
grondwet van 1983 kregen de burgers hier recht op. Er is echter wel een belangrijk verschil
tussen klassieke en sociale grondrechten. Voor klassieke grondrechten kun je naar de
rechter stappen, maar voor sociale grondrechten niet.
Paragraaf 3
Bij een rechtsstaat is wederkerige erkenning heel belangrijk. In de grondwet staat bij
verschillende grondrechten dat ze kunnen worden uitgeoefend ‘behoudens ieders
verantwoordelijkheid voor de wet’.
Soms is beperking van de grondwet toegestaan. Grondrechten hebben dus geen absolute
gelding. Ze hebben wel verticale werking, dat wil zeggen dat ze door burgers kunnen worden
uitgeoefend tegenover de staat. We spreken van horizontale werking van grondrechten als
burgers zich tegenover elkaar op hun grondrechten beroepen.
In de grondrechten bestaat er geen rangorde, dus de rechter zal elke keer moeten bekijken
wat het zwaarste weegt.
2
Dit zijn jouw voordelen als je samenvattingen koopt bij Stuvia:
Bewezen kwaliteit door reviews
Studenten hebben al meer dan 850.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet jij zeker dat je de beste keuze maakt!
In een paar klikken geregeld
Geen gedoe — betaal gewoon eenmalig met iDeal, creditcard of je Stuvia-tegoed en je bent klaar. Geen abonnement nodig.
Direct to-the-point
Studenten maken samenvattingen voor studenten. Dat betekent: actuele inhoud waar jij écht wat aan hebt. Geen overbodige details!
Veelgestelde vragen
Wat krijg ik als ik dit document koop?
Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.
Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?
Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.
Van wie koop ik deze samenvatting?
Stuvia is een marktplaats, je koop dit document dus niet van ons, maar van verkoper gerthilde. Stuvia faciliteert de betaling aan de verkoper.
Zit ik meteen vast aan een abonnement?
Nee, je koopt alleen deze samenvatting voor €4,49. Je zit daarna nergens aan vast.
Is Stuvia te vertrouwen?
4,6 sterren op Google & Trustpilot (+1000 reviews)
Afgelopen 30 dagen zijn er 68175 samenvattingen verkocht
Opgericht in 2010, al 15 jaar dé plek om samenvattingen te kopen