Samenvatting dysartrie
Vijf aspecten van spraak
▸ articulatie
vormen van spraakklanken, mond- / kaak- / tong- / keelspieren
▸ nasale resonantie
▸ meetrillen van lucht in keel-neus-mondholte, velum bepaalt mate van
nasaliteit
▸ fonatie
▸ stemgeving door in trilling gebrachte stemplooien
▸ ademhaling
efficiënt gebruik van de luchtstroom, buik- / middenrif en tussenribspieren,
hersenstam
▸ prosodie
bepaald door variatie stemhoogte (larynx), luidheid (ademhaling), duur
spraakklanken, pauzes (werking spieren ademhaling en articulatie)
de vormen van dysartrie
1. slappe dysartrie, incl. van slap naar spastische dysartrie (unilaterale upper
motorneuron dysartrie, UUMN)
2. spastische (gespannen) dysartrie
3. hypokinetische dysartrie
4. hyperkinetische dysartrie
5. atactische dysartrie
6. gemengde dysartrie
,uitgangspunten behandelen dysartrie
communicatie in plaats van alleen spraak!
• uiteindelijk doel is de mogelijkheid om gedachten en gevoelens te kunnen
uiten
• focus op communicatie geeft uitbreiding van mogelijke behandeldoelen
• bredere criteria waarmee de effectiviteit van een behandeling kan worden
beoordeeld
• erkenning dat de mate van afwijking in de spraak niet één-op-één iets zegt
over de mate van beperking die men in de participatie ervaart
• belangrijkste doel: maximaliseren van de effectiviteit, efficiëntie of
natuurlijkheid van communicatie
Beïnvloedende factoren bij keuzes maken
▸ is de ontwikkeling van de neurologische aandoening acuut, subacuut of
chronisch?
▸ verwachting van herstel, plateau, exacerbatie of progressief?
▸ is medische behandeling mogelijk en effectief?
▸ beperkingen in activiteit, participatie, omgevingsfactoren?
▸ niet altijd correlatie, bijv. hypernasaliteit door velofaryngeale zwakte (stoornis)
zal de begrijpelijkheid van de spraak niet direct verminderen, maar wel
problemen geven als je beroep nieuwslezer is
▸ inschatting van beperking en handicap kan variëren tussen patiënten en
belangrijke personen in de directe omgeving en behandelaars
▸ waar praten patiënten en met wie?
▸ denk aan lawaai, licht en bekende of onbekende luisteraars
, ▸ motivatie en behoefte aan verbale communicatie vaak de belangrijkste
bepalers van de keuze voor wel of geen behandeling
▸ denk aan persoonlijke doelen, premorbide functioneren, cognitief functioneren,
leefstijl, etc.
▸ motorisch (arm, been) > kan de aandacht opeisen
▸ cognitief functioneren, afasie?
Behandelgebieden
medische interventie
prothetische hulpmiddelen
gedragstherapie
ondersteunende en alternatieve communicatie-hulpmiddelen
begeleiding en ondersteuning
medische interventie en prothetische hulpmiddelen
medicatie of chirurgische ingrepen die direct of indirect de spraak beïnvloeden:
• medicatie: bijv. Dopamine bij parkinson, Mestinon bij myasthenia gravis
• chirurgische ingrepen: bijv. DBS bij parkinson, neurochirurgie bij tumoren
prothetisch:
• palatumlifter
• gebitsaanpassing
gedragstherapie
spraakgeoriënteerd of communicatiegeoriënteerd
• spraakgeoriënteerd: primair gericht op verbeteren van de begrijpelijkheid,
secundair op verbeteren van de efficiëntie en natuurlijkheid van de
communicatie.
De stoornis is de belangrijkste focus: verminderen stoornis door doen
toenemen van de fysiologische mogelijkheden (verbeteren houding, kracht,
ademcapaciteit en -beheersing) en compensatie door maximaal gebruik te
maken van restmogelijkheden in de fysiologie.
• communicatiegeoriënteerd: helpt communicatie verbeteren, ook als de spraak
zelf niet verbeterd.