Thema 1: Afstamming en Gezag
Kader 1
Introductie
- Afstamming en gezag relevant voor elke pedagoog
- Voorbeeld diagnostiek/behandeling bij dyslexie
o Onderzoek dyslexie: toestemming nodig van ….? (ouders, zijn die ouders ook
beslissingsbevoegd, en zo niet; wie is dat dan wel?)
Afstamming (wie zijn er juridisch/wettelijk gezien ouders van het kind)
- Vaak zijn biologische ouders ook juridisch ouders, maar niet altijd
o Denk aan adoptie/zaaddonor
- Juridisch ouderschap ontstaat door…
o … geboorte/erkenning/adoptie…
- Gevolgen: naam, nationaliteit, erfrecht, maar ook rechten/plichten juridisch
ouderschap
- Afstamming is niet zeggenschap! Zeggenschap is alleen ook als ouder gezag uitoefent
Gezag
- Minderjaren onder het wettelijke vereiste gezag. Burgerlijke Wetboek: “Recht en
plicht van ouders om kinderen te verzorgen en op te voeden”
o (Dus alle minderjaren moeten onder gezag staan)
o Zorg voor het geestelijk en lichamelijk welzijn en veiligheid van het kind
o Bevorderen van de ontwikkeling van zijn persoonlijkheid
- Ouders hebben een grote mate van vrijheid, … maar er zijn beperkingen!
o Grenzen vrijheid, bijv. leerplicht
o Overheid beschermt kinderen bij misbruik gezag
“… geen geestelijk of lichamelijk geweld of enige andere vernederende
behandeling toepassen”
o Gezag kan beperkt of beëindigd worden thema
Kinderbeschermingsmaatregelen
- Gezag door niet-ouder
o Ouderlijk gezag: sowieso 1 ouder moet gezag uitoefenen (vader óf moeder,
maar kunnen er ook 2 zijn)
o Bij bijv. overlijden van ouders maar ook bij kind van tienermoeder: voogd
wordt aangewezen. Voogdij. Persoon of organisatie doe voogdij uitoefent.
o Bij voogdij wordt gezag uitgeoefend door voogdij, maar de opvoeding mag
uitbesteed worden (bijv. aan pleeggezin)
o Nidos: gecertificeerde instelling bij voogdij alleenstaande minderjarige
vluchtelingen.
Rol van kind bij beslissingen?
, - In medische wereld: strikte grenzen. Ook richtlijnen die in pedagogiek gebruikt
worden.
Leerdoelen:
- Wat is afstamming en gezag?
- Hoe “ontstaat” afstamming en gezag?
- Welke rechten en plichten komen voort uit afstamming en gezag?
- Wat is voogdij en hoe kan dit ontstaan?
- Wanneer is (ook) toestemming van kinderen vereist?
Literatuur thema 1
Hoofdstuk 2: Ouders van jeugdige (m.u.v. 2.4 adoptie)
Juridisch ouderschap is een levenslange band tussen ouders en kinderen. Ook bij scheiding,
geen contact of overlijden blijft ouder de ouder van zijn kind.
Juridische moeder:
- Moeder is vrouw uit wie het kind geboren is (dus ook bij draagmoeder, is
draagmoeder de moeder, want kind uit haar)
o Is de draagmoeder niet getrouwd, dan kan wensmoeder het kind erkennen. Dan
vraagt wensmoeder rechtbank om gezag naar haar over te hevelen. Dan kan
wensmoeder kind adopteren, als ze het een jaar heeft opgevoed.
o Is de draagmoeder getrouwd, dan zij en haar man juridische ouders. Rechtbank
moet gezag dat zij hebben over kind beëindigen. Dan kan wensmoeder kind als
pleegkind opnemen. Een jaar later kan wensmoeder kind adopteren.
o Plan kabinet van 2019/2020: draagmoederschap wettelijke basis: wensouders
meteen bij geboorte juridische ouders, voorwaarden:
Genetische band kind en één van wensouders
Afspraken tussen draagmoeder en wensouder(s) vastgelegd vóór
conceptie en door rechter laten toetsen
Draagmoeder en één wensouder Nederlandse nationaliteit of als
vreemdeling legaal in NL
Juridische vader:
- Man die bij geboorte met moeder is gehuwd (hoofdregel)
o Dus man van vrouw die kind baart, wordt automatisch juridische vader
o Bij geregistreerd partnerschap hetzelfde (bij kind geboren op/na 1 april 2014)
o Vaderschap ontkennen: voorwaarde dat man niet biologische vader is van kind
(bijv. DNA proef). Stemt rechtbank in, dan man niet langer juridische vader.
Geen mogelijkheid als man instemde met kunstmatige inseminatie, IVF met
donorzaad, of als hij wist dat vrouw zwanger was toen hij trouwde. Alleen
ontkenning mogelijk als man door vrouw bedrogen is.
- Die de jeugdige erkend heeft
o Wanneer man niet is getrouwd en geen geregistreerd partnerschap: erkenning
(door man van minstens 16 jaar). Alleen mogelijk als kind nog geen juridische
vader heeft.
o Procedure: man moet bij burgerlijke stand gemeente verklaren dat hij
juridische vader wil zijn. Verklaring wordt akte, ingeschreven in registers
burgerlijke stand. Man heeft toestemming van moeder nodig. Bij kind tussen
12-16 jaar: moeder en jeugdige toestemming. Bij kind vanaf 16: alleen
toestemming kind.
, o Zonder toestemming: erkenning niet door, tenzij man kan aantonen dat hij
verwekker is (rechtbank: belangen kind niet schaden en belangen moeder
relatie met kind niet schaden).
o Erkenning niet mogelijk: door man die te nauwe verwantschap heeft met
vrouw om te kunnen trouwen (bijv. broer, vader, zoon); door man die nog geen
16 is; man die onder curatele staat; als jeugdige al 2 ouders heeft.
o Erkenning mogelijk als kind meerderjarig is. Maar geen terugwerkende kracht:
geldt vanaf moment van erkenning.
o Erkenning kan niet ongedaan gemaakt worden, tenzij erkenner niet biologische
vader is van kind (kind kan verzoek tot vernietiging erkenning doen)
- Van wie door de rechter vaderschap is vastgesteld
o Bij erkenning om man die vrijwillig vader-kindrelatie aangaat, bij gerechtelijke
vaststelling van vaderschap legt rechter het juridisch vaderschap aan
verwekker op. Ook als man overlijdt voordat hij het kind heeft erkend, of als
verwekker weigert om zijn kind te erkennen.
o Alleen moeder en kind hebben recht om gerechtelijke vaststelling van
vaderschap te vragen.
- Duo-ouderschap
o Vrouw met wie moeder bij geboorte getrouwd is wordt automatisch tweede
ouder van kind. Voorwaarde: kind verwekt genetisch materiaal door officiële
donorbank, identiteit donor beschermd
o Vrouw kan in alle andere gevallen met toestemming van moeder het kind
erkennen
- De jeugdige heeft geadopteerd
Gevolgen van het ouderschap
- Gezag: juridische ouders veel gevallen gezag over kind. Gezag wil zeggen dat ouders
hun kind mogen opvoeden en zeggenschap over hem hebben.
- Omgang: kind en ouder mogen elkaar regelmatig zien. Bij geen gezag, heeft ouder
doorgaans wel recht op omgang met kind.
- Onderhoud: juridische ouders zijn onderhoudsplichtig: verplicht kosten dragen van de
verzorging en opvoeding van kind. Bij volgen opleiding kind: tot 21e verjaardag.
- Familienaam: jeugdige draagt achternaam van één van juridische ouders.
- Wettelijke erfgenaam: jeugdige is wettelijke erfgenaam van juridische ouders
- Nationaliteit: een van ouders Nederlandse nationaliteit, dan jeugdige ook
- Positie in juridische procedures: juridische ouder bepaalde rechten bijv. zelf initiatief
nemen, of belanghebbende zijn.
Positie van eicel- of spermadonor
- Wet donorgegevens: verplicht aantal gegevens van eicel- of spermadonor door te
geven aan Stichting Kunstmatige Bevruchting. Kind vanaf 12 kan naar stichting om
informatie te winnen over persoonlijke kenmerken van donor (uiterlijk, opleiding,
beroep). Vanaf 16: identiteit donor bekend maken. Jeugdige heeft recht op
bekendmaking, ook bij weigering donor.
Hoofdstuk 3: Gezag over jeugdige (m.u.v. bijzondere curator op p. 48-49; gezag door
een ouder en niet-ouder op p. 54-55; en paragraaf 3.9)
Gezag: wie zeggenschap heeft over jeugdige. Eindigt automatisch is jeugdige 18 jaar wordt.
Alle minderjarigen staan onder gezag. Gezag bestaat uit:
1. Opvoeden en verzorgen
