Bijzondere overeenkomsten
begrepen
PRIVAATRECHT 2 – LEERDOELEN HOGESCHOOL UTRECHT
Week 1
1. De student begrijpt de gelaagde structuur van het burgerlijk wetboek
Het BW kent een gelaagde opbouw, van algemeen naar bijzonder. Daarmee wordt bedoeld dat het
BW eerst de algemene regels geeft die voor een bepaald onderwerp gelde, waarna voor specifiekere
situaties steeds gedetailleerdere regels worden gegeven. Des te gedetailleerder de regels worden, des te
verder kom je in het BW. We spreken daarom van een gelaagde opbouw van algemeen naar bijzonder.
Van breed naar steeds specifieker. Rechtshandelingen in boek 3. Verbintenissenrecht in boek 6. Zo
ook de totstandkoming van overeenkomsten. Nog specifieker vinden we de bijzondere (ook wel
benoemde) overeenkomsten geregeld in boek 7.
2. De student weet hoe verbintenissen kunnen ontstaan.
Artikel 6:1 BW
“Verbintenissen kunnen slechts ontstaan, wanneer dit uit de wet voortvloeit.”
Verbintenissen ontstaan:
1. De overeenkomst
2. De wet
- Onrechtmatige daad artikel 6:162 BW
- Rechtmatige daad artikel 6:198, 6:203, 6:212 BW
3. Uit het stelsel van de wet
Verbintenissen uit de wet:
- Onrechtmatige daad, artikel 6:162 BW
- Zaakwaarneming, artikel 6:198 BW
- Onverschuldigde betaling, artikel 6:203 BW
- Ongerechtvaardigde verrijking, artikel 6:212 BW
Verbintenissen die ontstaan uit rechtshandelingen:
- Bijvoorbeeld koopovereenkomst, artikel 7:1 BW
- Bijvoorbeeld huurovereenkomst, artikel 7:201 BW
Aanbod en aanvaarding zijn rechtshandelingen. De wil van partijen moet hierbij, de uitzondering van
artikel 3:35 BW daargelaten, gericht zijn op rechtsgevolg. Een aanbod en een aanvaarding doen een
overeenkomst tot stand komen.
Een verbintenis is een vermogensrechtelijke relatie tussen twee partijen, waarbij de ene partij tot iets
verplicht is waarop de andere partij recht heeft. Verbintenissen kunnen op twee manieren ontstaan: uit
de wet of uit overeenkomst.
,Een aanvaarding moet aansluiten op het aanbod, anders is het geen aanvaarding. Artikel 6:225 lid 1
BW bepaalt dat een aanvaarding die van het aanbod afwijkt, als een nieuw aanbod moet worden
beschouwd.
Verbintenissen moeten bepaalbaar zijn (artikel 6:227 BW). Aanbod en aanvaarding moet ook
voldoende bepaalbaar zijn. Uit de aanbod en aanvaarding moet de essentie van de overeenkomst
kunnen worden afgeleid. De belangrijkste bestanddelen van een overeenkomst worden essentialia
genoemd.
Artikel 6:248 Lid 1 BW bepaalt dat een overeenkomst niet alleen de gevolgen heeft die partijen
overeengekomen zijn, maar ook ‘die welke, naar aard van de overeenkomst, uit de wet, de gewoonte,
of de eisen van redelijkheid en billijkheid voortvloeien.’
Hennis-Hofland Arrest
De uitdrukking ‘een uitnodiging om in onderhandeling te treden’ komt voor in een arrest uit de Hoge
Raad. In dit arrest ging het om een woningadvertentie in een krant. De vraag was of deze advertentie
als een aanbod of een uitnodiging tot het doen van een aanbod moest worden gezien. De Hoge Raad
merkte op dat bij de koop van een individueel bepaalde zaak de persoon van de koper van belang kan
zijn en dat een advertentie voor een dergelijke zaak daarom in beginsel als een uitnodiging tot het
doen van een aanbod moet worden beschouwd.
Als het gaat om een zaak waar de persoon van de koper redelijkerwijs niet van belang is, kan dat
anders liggen. Aan een dergelijk aanbod kan een verkopende partij dus wel gebonden zijn.
Artikel 6:217 tot en met 225 BW geven de belangrijkste regels rond aanbod en aanvaarding.
3. De student herkent de begrippen rechtshandeling, feitelijke handeling, bloot rechtsfeit en
verbintenis in een casus.
Rechtsfeiten zijn alle feiten waaraan rechtsgevolgen zijn verbonden. Rechtsfeiten kunnen worden
onderverdeeld in rechtshandelingen, feitelijke handelingen en blote rechtsfeiten.
Een rechtshandeling:
Binnen de rechtsfeiten vormen de rechtshandelingen de meest omvangrijke categorie. Rechtshandeling
is een centraal begrip in het vermogensrecht. Rechtshandelingen kunnen worden onderverdeeld in
eenzijdige rechtshandelingen en meerzijdige rechtshandelingen. De belangrijkste meerzijdige
rechtshandeling is de overeenkomst
Gedefinieerd in artikel 3:33 BW:
“Een rechtshandeling vereist een op een rechtsgevolg gerichte wil die zich door een verklaring heeft
geopenbaard.”
Met een wil bedoelt de wetgever dat het moet gaan om een bewuste verklaring. De verklaring moet
gewild zijn. Artikel 3:37 lid 1 BW bepaalt dat een verklaring in elke vorm kan geschieden en in één
of meer gedragingen besloten kan liggen, tenzij anders is bepaald (door de wetgever).
Een verklaring en een wil alleen zijn nog niet voldoende. Volgens artikel 3:33 BW moet de wil ook
gericht zijn op rechtsgevolg. Je kunt rechtsgevolg omschrijven als: een verandering van rechtspositie.
Je rechtspositie is het geheel aan rechten en plichten dat je op een bepaald moment hebt.
Samenvattend:
, - De inhoud van artikel 3:33 BW kan als volgt worden omschreven: ‘Een rechtshandeling is een
bewuste verklaring, waaruit blijkt dat iemand zijn of haar rechtspositie wil veranderen.
Onder een verandering in rechtspositie verstaan we dat er rechten en plichten ontstaan die
voorheen niet bestonden. De verklaring kan op elke mogelijke manier tot stand komen, tenzij
de wet een speciale vorm voorschrijft.’
- Een aanbod is een rechtshandeling omdat je, op het moment dat je een aanbod doet, wilt
dat je rechtspositie verandert. Het zou kunnen dat je aanbod niet aanvaard wordt. In dat
geval komt er geen overeenkomst tot stand en treedt het daadwerkelijk beoogde
rechtsgevolg niet in. Aan de voorwaarden van artikel 3:33 BW wordt echter nog steeds
voldaan: je wilde dat je rechtspositie veranderde en dat verklaarde je ook. Indien het aanbod
wordt aanvaardt, treedt het beoogde rechtsgevolg in en is er een definitieve wijziging in
rechtspositie.
Een feitelijke handeling:
Onrechtmatige daad en de onrechtmatige daden zijn rechtsfeiten. Hierbij is de wil van de betrokkenen
niet van belang. Een verbintenis op grond van onrechtmatige daad of onrechtmatige daad ontstaat niet
op grond van wilsovereenstemming, maar uit de wet. Een feitelijke handeling is dus een rechtsfeit,
omdat er een rechtsgevolg aan verbonden is. Er is echter, in tegenstelling tot bij een rechtshandeling,
geen op rechtsgevolg gerichte wil voor nodig.
Een bloot rechtsfeit:
Feiten waar het recht een rechtsgevolg aan verbindt, waarbij er niet echt sprake is van een handeling:
het gebeurd gewoon.
- Geboorte
- Bereiken van een bepaalde leeftijd
- Overlijden
4. De student kent het verschil tussen contractuele aansprakelijkheid en wettelijke
aansprakelijkheid
Wettelijke aansprakelijkheid is de aansprakelijkheid die voortvloeit uit de wet.
Contractuele aansprakelijkheid is de aansprakelijkheid die voortvloeit uit het contract.
Bijv. Dakpannen van de buurman vliegen op jou huis door een storm, op grond van onrechtmatige
daad is je buurman hier aansprakelijk voor (wettelijke aansprakelijkheid).
Zodra partijen een contractuele relatie hebben, dan is vaak artikel 6:74 e.v. BW van toepassing.
Samenloop met artikel 6:162 BW is mogelijk.
Als er geen contractuele relatie is, dan onrechtmatige daad op grond van artikel 6:162 e.v. BW.
5. De student kent de vereisten van zaakwaarneming, onverschuldigde betaling en kan deze
toepassen op een casus.
Onverschuldigde betaling:
Er is sprake van onverschuldigde betaling als je een rekening per ongeluk twee keer betaald. Na de
eerste betaling heb je immers aan je verbintenis voldaan. Bij de tweede betaling is er geen rechtsgrond
meer. Degene aan wie je betaald hebt, is nu verplicht de tweede betaling terug te storten. Artikel
6:203 lid 3 BW bepaalt dat onverschuldigde betaling ook van toepassing is wanneer je een prestatie
, hebt verricht. Je hebt dan recht op ongedaanmaking. Als de aard van de prestatie uitsluit dat zij
ongedaan gemaakt kan worden, heb je op grond van artikel 6:210 lid 2 BW recht op een vergoeding
ter waarde van de verrichte prestatie, voor zover dit redelijk is.
Onverschuldigde betaling doet een verbintenis ontstaan tot terugbetaling. Als de schuldenaar deze
verbintenis niet nakomt, wordt hij aansprakelijk op grond van artikel 6:74 BW. Bij onrechtmatige
daad raakt een schuldenaar op grond van artikel 6:83 sub b BW in verzuim wanneer hij de
verbintenis tot schadevergoeding niet terstond nakomt.
Zaakwaarneming:
Zaakwaarneming is een bron van verbintenissen waarvoor geen rechtshandelingen nodig zijn. Het gaat
om de gevallen waarin iemand op goede grond de belangen van een ander behartigt.
Bijv. Je gaat op vakantie en tijdens een storm breekt een raam door een tak. Je buurman, die glaszetter
is, ziet dit en repareert het raam vakkundig. Bij thuiskomst ben je nu, op grond van zaakwaarneming,
verplicht de kosten te betalen die je buurman heeft gemaakt.
Artikel 6:198 BW, er is sprake van:
a. Zaakwaarneming, als iemand zich
b. Willens en wetens
c. Op redelijke grond
d. Inlaat met de behartiging van eens anders belang, zonder
e. De bevoegdheid daartoe aan een rechtshandeling óf
f. Een elders in de wet geregelde rechtsverhouding te ontlenen.
(Oftewel) Zaakwaarneming (a) is van toepassing, mits er voldaan is aan b, c én d, waarbij er geen
sprake mag zijn van e óf f.
Voorwaarde d is de omschrijving van de kern van zaakwaarneming; het moet gaan om de behartiging
van het belang van iemand anders. Als je je willens en wetens (voorwaarde b) en op redelijke grond
(voorwaarde c) inlaat met de behartiging van je eigen belang, is dat heel verstandig, maar levert het
geen zaakwaarneming op.
Artikel 6:199 lid 1 BW geeft nog enkele nadere regels over de wijze waarop de zaakwaarneming
moet worden verricht. Iemand is in het algemeen niet verplicht om de belangen van iemand anders te
behartigen. Als hij het doet, dan is hij volgend artikel 6:199 BW, verplicht de zaakwaarneming
zorgvuldig te verrichten en zo spoedig mogelijk verantwoording af te leggen over de verrichte
zaakwaarneming aan degene wiens zaken hij heeft waargenomen. In artikel 6:200 BW vinden we het
belangrijkste rechtsgevolg van zaakwaarneming: de zaakwaarnemer heeft recht op vergoeding van de
schade die hij heeft geleden.
6. De student kent de rechtsvoorwaarden van de onrechtmatige daad en kan deze toepassen
op een praktijkgerichte casus en beheerst de daarbij behorende doctrines.
Een onrechtmatige daad valt vrijwel altijd te ‘vertalen’ naar het, door een handelen of nalaten,
schenden van een gedragsnorm die in onze maatschappij geldt. Waar bij wanprestatie de
aansprakelijkheid ontstaat omdat je een overeengekomen norm niet nakomt, is bij onrechtmatige daad
de schending van een niet-overeengekomen gedragsnorm de oorzaak van de aansprakelijkheid.
In de praktijk is er vaak alleen sprake van een vordering uit onrechtmatige daad als er tussen de
betrokken partijen geen overeenkomst is. In enkele gevallen kan er echter wel sprake zijn van
samenloop tussen wanprestatie en onrechtmatige daad. Dat is het geval wanneer de handeling van een
