Professionele opvoeders
Hoorcolleges
Webcollege 1
Gehechtheidstheorie bij professionele opvoeders
Voorbereidingsvragen:
▪ Kunnen relaties met professionele opvoeders (leerkrachten, groepsleiders) worden
gezien als gehechtheidsrelaties?
▪ Welke verschillen en overeenkomsten zijn er tussen de twee contexten
(schoolcontext en jeugdzorg) in de toepassing van de gehechtheidstheorie op
professionele opvoeder-kindrelaties?
De gehechtheidstheorie
Kinderen willen zich hechten aan hun ouders. Voorbeeld: als je een aapje weghaalt bij de
moeder en je hebt 2 surrogaatmoeders (1 warm en zacht, 1 van metaal), dan vlucht het
aapje naar de moeder die warm en zacht is. Zo zie je dat warmte en affectiviteit van
belang is voor een kind.
Sensitiviteit ouders → mentale representatie kind: emotionele veiligheid en
zelfwaardering → exploratie omgeving: sociaal-emotioneel, gedrag, cognitief
- Sensitiviteit: zien wat een kind nodig is, op een juiste moment en juiste manier
op het kind reageren.
- Mentale representatie: wat voor werkmodel heb je over jezelf; als je je veilig
voelt kun je de omgeving gaan respecteren – wordt opgebouwd in de jonge jaren
en kan invloed hebben op de relaties in de volwassenheid
Gehechtheidsrelatie = een speciale emotionele band die een duurzaam, exclusief
(uniek) karakter heeft, niet per definitie wederkerig is, een belangrijke context biedt
voor het (leren) reguleren van emoties. Een gehechtheidsband is meer dan een
affectieve band: onderscheidend kenmerk: het zoeken van veiligheid bij de partner.
Toepassing op professionele opvoeders:
In hoeverre zijn relaties met professionele opvoeders als gehechtheidsrelatie. Relatie
met professionele opvoeders is niet langdurig, niet exclusief.
Maar er zijn wel gelijkenissen:
- Vergelijkbare reacties bij stress
o Veilige haven → nabijheid bij het gehechtheidsfiguur in tijden van stress
o Veilige basis → op het moment wanneer de gehechtheidsfiguur aanwezig
is ben je veilig genoeg om de omgeving te gaan exploreren/ontdekken
(voorbeeld: verjaardag waarbij moeder aanwezig is gaat het kind met
andere kinderen ontdekken, als de moeder even weg is zal het kind dit
niet durven; maar ook kinderen op de opvang die pas na een paar weken
durven te gaan spelen).
,Jonge kinderen hebben nog een stressvoller veiligheidssysteem waardoor professionele
opvoeders in de kinderopvang potentiële gehechtheidsfiguren. Ook voor kinderen uit
risicogroepen (kinderen met problemen met zelfregulatie, in overgangssituaties, die
lijden onder langdurige stress in het gezin, die mishandeld/misbruikt worden, in de
jeugdzorg).
Emotionele veiligheid = een noodzakelijke voorwaarde om te kunnen functioneren. Op
het moment dat je te gestresst bent kun je niet meer open staan voor de omgeving,
waardoor je niet meer kunt reageren om in veiligheid te komen. Het kan ook andere
uitingsvormen hebben, zoals aan de drugs gaan, agressiviteit of passiviteit.
Mentale representaties = intern werkmodel / geïnternaliseerd beeld van de relatie.
Gevoelens, gedachten, verwachtingen over zichzelf, de relatiepartner en de onderlinge
relatie. Groot deel is onbewust. Gebaseerd op vroegere ervaringen met
relaties/interacties met ouders (kan deels gecorrigeerd worden). (Mede)bepalend voor
toekomstig gedrag binnen de relatie (voorbeeld: door je eigen beeld vat je iets negatief
op terwijl de ander het misschien positief bedoeld).
Schoolcontext
Affectieve rol van leerkrachten → veilige haven en veilige basis. Dit komt bovenop hun
didactische rol. Focus komt op affectieve kwaliteit van dyadische leerkracht-leerling
relatie in multidimensionale perspectief (onderscheid tussen verschillende vormen van
affectieve relaties).
Verklaring belang leerkracht-leerling relatie voor schools functioneren.
Compenserende rol leerkracht → als relatie met ouders niet goed is kan de leerkracht
dit deels compenseren, het kan een secundair gehechtheidsfiguur zijn.
Basis voor interventie (bv. reflectie op mentale representaties, het opdoen van positieve
ervaringen.
Relaties met oudere leerlingen: veilige basis functie is van belang (!!). Beschikbaarheid
van de leerkracht is voldoende om te exploreren (kinderen uit bovenbouw-voortgezet
onderwijs). Het exploreren gaat dan meer over het betrokken raken bij leeractiviteiten.
Veilige basis is in de jongere fases vaak echt fysiek, terwijl bij oudere kinderen dat de
leerkracht niet eens fysiek aanwezig hoeft te zijn, maar met name emotioneel.
Algemeen: het belang van de affectieve kwaliteit van de relatie met de leerkracht is meer
in de focus gekomen.
Jeugdzorg
Welke elementen van gehechtheidsrelatie zie je terug in het artikel van Adshead, 1998?
o Gehechtheidsrelatie → nabijheid zoeken, uitgelokt door dreiging/stress/angst,
gebruikt als veilige basis
o Hulpverlener = tijdelijk gehechtheidsfiguur
o Hechtingsproblemen als verklaring gedragsproblemen (scheiding van de
hulpverlener of het idee dat hij niet voldoende beschikbaar is, kan ook
gedragsproblemen verergeren).
o Hulpverleners met hechtingsproblemen
▪ Overbetrokken versus negeren problemen cliënten (ambivalent vs.
Vermijdend)
, ▪ Overschrijden professionele grenzen, agressie, mishandeling
o Tips voor interventie:
▪ Empathisch luisteren en ruimte voor pijnlijke ervaringen;
▪ Informatie op juiste manier aanbieden (niet bedreigend);
▪ Werken aan vertrouwensrelatie en zorgen voor veilige basis;
▪ Consistentie hulpverleners heel belangrijk;
▪ Hulpverleners helpen om gedrag te begrijpen en ermee om te gaan.
Verschillen en overeenkomsten tussen contexten in toepassing gehechtheidstheorie?
- In de jeugdzorg werkt het langdurige van de relatie benadrukt wat op school niet
echt mogelijk is , in schoolcontext veilige haven/basis van belang.
- Compenserende rol van professionele opvoeders in meerdere contexten
mogelijk.
Webcollege 2
Verschillende rollen en kwaliteit leerkracht
Voorbereidingsvragen:
▪ Welke drie dimensies/aspecten van klasklimaat worden genoemd in het Teaching
through Interactions framework?
▪ Zie je deze dimensies ook terug komen in het hoofdstuk over Teacher and Classroom
Influences?
Verschillen over de tijd over de meningen over wat een goede leerkracht is (voorbeeld:
klap geven met een liniaal, nu in groepjes in de klas in plaats van in de banken).
Er zijn ook verschillen tussen culturen: in Afrika nog in banken, in Azië losse tafels. In het
westen zijn er wat lossere vormen. Ook tussen subculturen: Montessori onderwijs (kind
moet activiteiten ontplooien, leerkracht moet het kind begeleiden en leren ontwikkelen
in een bepaaldek vaardigheid) vs. Lesprogramma (waarin taal van belang is, als je taal
kan zul je armoede tegengaan – instructie is voor de hele klas – allemaal tegelijk in koor
spreken).
Rollen leerkracht:
▪ Instructie/didactiek (differentiëren = onderscheid maken tussen verschillende
niveaus van kinderen, hoe leg je iets goed uit)
o Rote = the drilling of facts, ideas and routines through constant repetition
(het indrillen van ideeën door het steeds te herhalen – het vraagt weinig
initiatief van leerlingen en vraagt weinig van de eigen beleving).
o Recitation = iets van inbreng van leerlingen, want je stelt wel vragen (ja-
nee, of vragen waar maar 1 antwoord goed is) vb. waar is differentiëren
een voorbeeld van?
o Instruction/exposition = meer richting, meer inbreng van leerlingen
o Discussion = ideeën uitdelen om samen tot een conclusie te komen, samen
op een hoger niveau over de stof nadenken. Je wil naar een bepaald
antwoord.
