Verenigde staten van Amerika;
Structuur
- 20ste eeuw ook wel American century genoemd, vooral omdat VS zich in afgelopen eeuwen hebben gemanifesteerd als
machtigste speler op internationale gebied, zowel politiek, economisch, militair als cultureel opzicht. Ook eerste decennia
21ste eeuw heeft VS deze positie weten te handhaven.
- Huidige grondwet VS is al van kracht sinds 1789 en is daarmee oudste nog functionerende geschreven grondwet ter
wereld, is uitgesproken kort document, dat weinig details bevat over inrichting bestuur staat. Parlement+president staan
centraal in grondwet.
- VS heeft presidentieel stelsel; president is niet alleen staatshoofd, maar geeft ook direct leiding aan regering (Amerika heeft
dus geen minister-president).
- Parlement+regering opereren naar West-Europese maatstaven behoorlijk onafhankelijk van elkaar;
*Amerikaanse regering heeft niet vertrouwen parlement nodig.
*President stelt zijn regering naar eigen goeddunken samen
- Kenmerken presidentieel stelsel:
● President kan ministers zelf benoemen+ontslaan
● President kan niet door parlement naar huis worden gestuurd; wordt door Amerikaanse bevolking gekozen en heeft
dus een eigen mandaat van keizer.
● President kan parlement niet ontbinden; kan parlement zelf ook niet. President kan wel veto uitspreken over door
parlement aangenomen wetten, dat door parlement met ⅔ meerderheid in beide kamers ongedaan kan worden.
● President recht om wetsvoorstellen in te dienen bij parlement
● Geen zitplaats gereserveerd voor president in parlement; hij spreekt de geachte afgevaardigden 1 maal per jaar toe
in de State of the Union, na toespraak dient president zaal direct te verlaten.
● In Amerika kunnen ministers niet tegelijkertijd lid zijn van parlement.
- Beperkingen macht presidentieel stelsel:
*President heeft veel macht, vooral als gaat om buitenlandse+veiligheidsbeleid van VS. In binnenlandspolitiek opzicht wordt
macht president+ministers beperkt, doordat Amerika federatie is. Deelstaten hebben allemaal grote mate van financiële en
bestuurlijke autonomie bezitten. Zaken die binnen grenzen staten vallen, zijn vaak van staten zelf. Binnen bepaalde kaders
kunnen de 50 deelstaten hun beleid zelf bepalen en uitvoeren, maar amerikaanse grondwet+federale wetten staan boven
wetten afzonderlijke deelstaten.
*President heeft voor wetgeving altijd goedkeuring nodig van beide kamers parlement, niet altijd eenvoudig; 50 deelstaten
onderverdeeld in 3007 counties (soort provincies) en 136 county equivalents (gebieden die hier enigszins op lijken). Laagste
bestuurslaag VS bestaat uit gemeenten, kleine en grote steden, op dit niveau bestaat enorme variëteit aan
structuren+organen. Soms overschrijden steden provinciegrenzen. Verdeling tussen macht van staten, provincies, steden en
gemeenten geregeld in grondwetten afzonderlijke staten. Als gevolg hiervan loopt ook macht alle lokale bestuursorganen in
deelstaten sterk uiteen.
Organen
- In Amerika heet federale parlement het Congres, dat uit 2 kamers bestaat;
1: Huis van Afgevaardigden (435 leden). Om 2 jaar gekozen door inwoners 50 staten. Voor de verkiezingen Huis worden
deelstaten opgesplitst in enkelvoudige kiesdistricten (opdeling in kiesdistricten vastgelegd in grondwet), aantal leden per
staat afhankelijk aantal inwoners, maar elke staat ten minste 1 zetel in Huis van Afgevaardigden. Ambtstermijn
afgevaardigden 2 jaar.
2: De Senaat (100 leden). Elke staat levert 2 senatoren, onafhankelijk van aantal inwoners. Worden direct gekozen door
inwoners staten. Ambtstermijn senatoren is doorgaans 4 jaar.
*Afgezien van Nebraska heeft elke staat tweekamerparlement, bestaande uit Senaat+Huis van Afgevaardigden, met
variërende zetelaantallen.
*Voor verkiezingen van hun eigen Huis+Senaat zijn deelstaten geheel vrij in keuze van kiesstelsel, in sommige staten zijn
gemeenten+steden dat ook. Bijna elk kiesstelsel wordt wel ergens gebruikt in de VS.
- Amerika is een verstedelijkt land (zo’n 80% bevolking woont in grote steden), 3 vormen stadsbestuur domineren;
1: Raad+burgemeester; raadsleden soms gekozen, soms benoemd. Burgemeester vrijwel altijd gekozen en heeft recht van
, veto. Raad heeft budgetrecht, stippelt algemene beleidslijnen uit en controleert bestuur.
2: Commissie; commissie van 3-7 leden maakt wetten+voert ze uit. Alle leden gekozen, 1 van hen is de voorzitter als eerste
onder gelijken.
3: Stadsmanager; voert beslissingen uit van een gekozen raad, maar stadsmanager zelf is niet gekozen, maar ingehuurd,
zonder vaste termijn.
*Deze drie overheersende vormen komen soms ook in combinatie voor, daarnaast bestaan nog tal van andere vormen.
Verkiezingen
- Belangrijk kenmerk VS is grote aantal gekozen functies in deelstaten, provincies, steden en gemeenten; Amerikanen
kunnen bij verkiezingen >10 stemmen uitbrengen.
- Voorverkiezingen; Kandidaten partijen worden vaak via openbare verkiezingen aangewezen. In meeste Europese landen
worden kandidaten voor politieke functies binnen partijen zelf gekozen+benoemd.
- Belangrijkste voorverkiezingen in VS zijn die voor presidentskandidaten; aantal maanden voor presidentsverkiezingen
houden de 2 grootste politieke partijen hun nationale partijconferentie. Tijdens deze conferenties nomineert elke partij 1
kandidaat die gaat strijden om presidentschap. In feite heeft kiezer deze keuze al gemaakt, want in maanden voor
conventies worden in elke staat primaries/caucuses gehouden, waarbij gedelegeerden worden gekozen die op nationale
conventie op bepaalde kandidaat moeten stemmen.
*Primaries= Amerikaanse kiezers kunnen van bepaalde staat een gedelegeerde kiezen die op de partijconventie op
kandidaat van hun keuze stemt.
*Causes= Bijeenkomsten van alleen partijleden, waarop onder meer gedelegeerden voor partijconventie worden
geselecteerd.
- Vaak al vrij snel bekend wie presidentskandidaten 2 belangrijkste partijen zullen zijn. Die keuze wordt dan bekrachtigd op
nationale conventie. President VS wordt door bevolking op indirecte wijze gekozen; Kiezers in verschillende deelstaten
brengen stem niet rechtstreeks uit op presidentskandidaat, maar stemmen op kiesmannen (electors), van wie duidelijk is
welke kandidaat zij steunen. Alle kiesmannen samen vormen het zogeheten Kiescollege (Electoral College). Aantal
kiesmannen in een staat is gelijk aan aantal Congresleden van die staat, dat op zijn beurt wordt bepaald door aantal
inwoners, hierdoor verschilt aantal kiesmannen per staat.
- Door verschil aantal kiesmannen per staat erg belangrijk voor presidentskandidaten om in staten met veel kiesmannen te
winnen; juist ook vanwege kiesstelsel dat wordt gebruikt; in elke staat wordt president gekozen volgens winner-take-all
systeem; kandidaat die meeste stemmen in bepaalde staat vergaard kan alle kiesmannen naar Kiescollege sturen.
- Redenen waarom opkomst bij verkiezingen altijd erg laag is:
● In Amerika moeten kiezers zich als zodanig laten registreren, anders kunnen ze stem niet uitbrengen; velen doen dit
niet, omdat het veel moeite kost of omdat ze niet in partijpolitiek zijn geïnteresseerd
● Vinden zo vaak verkiezingen plaats dat burgers ze niet bijzonder meer vinden; Federale verkiezingen in VS altijd
gehouden op 1e dinsdag na 1e maandag november. In jaren die deelbaar zijn door 4 worden president, Huis van
Afgevaardigden en ⅓ Senaat gekozen; in andere even jaren het Huis en wederom ⅓ Senaat.
- Waarom tijdens verkiezingen alle kandidaten van 2 grote partijen in Amerika kans maken: Voor meerdere kandidaten
eigenlijk geen plaats.
- Hoe iemand nieuwe president wordt; Vlak na verkiezingen komen in elke staat kiesmannen bij elkaar en zenden uitslag
van die staat naar hoofdstad. Daar worden stemmen bij elkaar opgeteld, waarna officieel bekend is wie nieuwe president zal
worden. In totaal 538 kiesmannen, kandidaat wordt dus president als hij 270 kiesmannen achter zich heeft verzameld.
- Afronding verkiezingen; 2 maanden na verkiezingen, op 6e dag van januari, vindt afronding verkiezingen plaats in
Congres. Dan worden stemmen kiesmannen in ontvangst genomen+gecontroleerd en wordt verslag gedaan van officiële
verkiezing. 14 dagen later, 20 jan. om 12 uur ‘s middags, vindt de inauguratie van nieuwe president plaats met het
uitspreken van de eed.
Het referendum
- Referendum= Bevolking mag stemmen over plan regering.
- In Amerikaanse deelstaten worden veelvuldig referenda gehouden. In dit opzicht is vooral Californië, met ruim 38.000.000
inwoners de bevolkingsrijkste deelstaat, een toonbeeld van aanhangers van de directe democratie. Er bestaat grote
verscheidenheid aan soorten referenda. Ze vinden ook vaak plaats op provinciaal+lokaal niveau.
