Volledige samenvatting van de kenmerkende aspecten van tijdvak 8, 9 en 10. Bestemd voor havo/vwo 5. Gebruikt voor mijn havo examen in 2021 en voor mijn vwo tentamen in vwo5.
Tijdvak 8: Tijd van burgers en stoommachines (1800-1900) -
Moderne tijd: tijd van industrialisatie
31. De industriële revolutie; De industriële revolutie die in de westerse wereld de basis legde voor een
industriële samenleving
- Productie van goederen en diensten was aanvankelijk nog simpel. De zelfstandige handwerksman
vervaardigde thuis, op bestelling, wapens, schoenen of textielproducten. In Groot-Brittannië veranderde dit
patroon sinds de Industriële Revolutie er rond 1770 op gang kwam.
- Industriële Revolutie= Overgang in de westerse landen (Europese vastelijk/ Verenigde Staten) in 19e eeuw
(in Engeland al va. 1770) van een agrarisch-urbane naar een industriële samenleving.
- Steeds meer mensen verhuisden van platteland naar stad om daar in fabriek als loonarbeider aan een
machine te gaan werken. Deze machines werden eerst aangedreven door water/wind en later door stroom.
- Groot-Brittannië veranderde van een agrarisch-stedelijke samenleving in een industriële samenleving.
- Industriële samenleving= Samenleving waarin meeste mensen werken in industrie en diensten, en wonen
in de stad; minderheid woont op platteland en werkt in landbouw.
Gebeurtenissen in dit kenmerkend aspect:
- 1823: 1e stoomboot te water in Nederland.
- 1839: 1e spoorlijn in Nederland
- Va. 1870: Industrialisatie Nederland komt niet goed op gang
32. De ‘sociale kwestie’; Discussies over de ‘sociale kwestie’
Door de industrialisatie kregen landen te maken met nieuwe maatschappelijke problemen;
1: De trek naar steden zorgde voor woningnood.
2: In arbeiderswijken was de huisvesting vaak gebrekkig.
3: Door het ontbreken van riolering en waterleiding bestond er een verhoogd risico op uitbraak van
besmettelijke ziekten.
4: De sociale kwestie (= Probleem van de slechte woon- en werkomstandigheden van fabrieksarbeiders in
de 19e eeuw en de discussie of de overheid dat probleem zou moeten oplossen). Arbeiders maakten lange
dagen in de fabrieken. Het meeste werk was eentonig, vaak ongezond en onveilig. Veel werk werd gedaan
door kinderen en vrouwen. Dat ging ten koste van het gezinsleven en de opvoeding van kinderen.
- Door de concentratie van arbeiders in de arbeiderswijken van grote steden, vielen de problemen meer op.
Ze werden ook een grote bedreiging voor volksgezondheid en veiligheid.
- Steeds meer rijke burgers vonden dat de ellende van de armen verlicht moest worden met liefdadigheid.
Anderen vonden dat ook regeringen hun verantwoordelijkheid moesten nemen. Dit kon d.m.v.;
● Aanleg van waterleidingen en rioleringen.
● Het beperken van kinderarbeid, arbeidstijden en het beboeten van fabrikanten die zich niet aan zulke
regels hielden.
- Sommigen vonden zulke staatsbemoeienis te ver gaan, andere vonden dat de staat juist meer in het
maatschappelijke leven moest ingrijpen.
Gebeurtenissen in dit kenmerkend aspect:
- 1874: Kinderwetje van Van Houten; Verbod op arbeid van kinderen tot 12 jaar.
- 1889: Arbeidswet; De eerste grote sociale wetgeving. Wet hield in dat vrouwen/kinderen max. 11 uur per
dag mochten werken, werd verboden op zondag te werken en kwam arbeidsinspectie.
- 1901: Leerplicht ingevoerd.
1
, 33. Modern imperialisme (o.a. door industrialisatie); De moderne vorm van imperialisme die verband
hield met de industrialisatie
- Modern imperialisme= uitbreiding van West-Europese invloed in grote delen van Azië en heel Afrika in de
periode 1870-1914.
- Door de industriële revolutie kreeg de Europese expansie een nieuwe impuls; Europeanen bleven niet
langer in kleine vestigingen in kustgebieden; ze veroverden ook de binnenlanden. Daarbij werd gezocht naar
grondstoffen en afzetgebieden voor de Europese industrie.
Rond 1800 ontstond koloniale wedloop tussen Europese landen, waardoor geheel Afrika werd
verdeeld en de Europese invloed in grote delen van Azië werd uitgebouwd (= modern imperialisme).
Oorzaken;
- Door stoomschepen werden overzeese handelscontacten en het vervoeren van soldaten gemakkelijker.
- Door aanleg van wegen, spoorlijnen en telegraaflijnen konden Europeanen grotere gebieden effectiever
beheersen.
- Het nationalisme
- De gedachte dat blanke westerlingen een opvoedende taak te vervullen hadden in niet-westerse wereld.
34. Opkomst emancipatiebewegingen; De opkomst van emancipatiebewegingen
- In 19e eeuw streden groepen die achtergesteld waren voor gelijke rechten (= emancipatiebeweging);
- Zo probeerden arbeiders slechte leefomstandigheden te verbeteren door zich te verenigen in vakbonden en
politieke partijen, zoals sociaaldemocratische NVV en SDAP.
- Nederlandse katholieken en orthodoxe protestanten wilden dat hun scholen ook door de overheid
gefinancierd werden (= Schoolstrijd). De orthodoxe protestanten richtten daartoe de ARP op; eerste politieke
partij in Nederland (1879).
- Feministen (streven naar gelijke rechten voor vrouwen en mannen), zoals Nederlandse Aletta Jacobs,
wilden achterstelling vrouwen ongedaan maken en dezelfde rechten (bijv. kiesrecht) en kansen als mannen.
35. Democratisering; Voortschrijdende democratisering, met deelname van steeds meer mannen en
vrouwen aan het politieke proces
- In 2e helft 19e eeuw werd in aantal Europese landen (waaronder Nederland), kiesrecht steeds verder
uitgebreid. Werd daardoor steeds moeilijker voor kiezers om uit te maken op wie zij moesten stemmen.
Vandaar dat er politieke partijen ontstonden. Zo kon je op partij stemmen, en daarmee zeker weten welke
kant je stem op ging.
- Socialisten= voorstanders van een sociaal-economische orde waarin geen klassenverschillen tussen het
proletariaat en de bourgeoisie (meer) bestaan en waarin productiemiddelen in gemeenschappelijk bezit zijn.
- Socialisten wilden algemeen kiesrecht, wat gezien hun doelgroep voor de hand lag. In een aantal landen,
waaronder Nederland, werd dat in 1917 uitgevoerd.
- Feministen wilden o.a. kiesrecht voor vrouwen. Dat kwam er in Nederland in 2 stappen;
1: 1917; vrouwen mochten gekozen worden (= passief kiesrecht).
2: 1919; vrouwen mochten zelf stemmen (= actief kiesrecht).
2
Voordelen van het kopen van samenvattingen bij Stuvia op een rij:
Verzekerd van kwaliteit door reviews
Stuvia-klanten hebben meer dan 700.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet je zeker dat je de beste documenten koopt!
Snel en makkelijk kopen
Je betaalt supersnel en eenmalig met iDeal, creditcard of Stuvia-tegoed voor de samenvatting. Zonder lidmaatschap.
Focus op de essentie
Samenvattingen worden geschreven voor en door anderen. Daarom zijn de samenvattingen altijd betrouwbaar en actueel. Zo kom je snel tot de kern!
Veelgestelde vragen
Wat krijg ik als ik dit document koop?
Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.
Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?
Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.
Van wie koop ik deze samenvatting?
Stuvia is een marktplaats, je koop dit document dus niet van ons, maar van verkoper irisbosma1. Stuvia faciliteert de betaling aan de verkoper.
Zit ik meteen vast aan een abonnement?
Nee, je koopt alleen deze samenvatting voor €5,69. Je zit daarna nergens aan vast.
