Dit is een samenvatting van het boek Hulpgids Dyslexie van Sally Shaywitz. Het boek is tentamenstof bij de minor dyslexie op de Hogeschool van Utrecht. Hoofdstuk 1 tot en met 17 staan in de samenvatting. Dit is Deel I, II en III van het boek. In de samenvatting heb ik afbeeldingen uit het boek opge...
Dyslexie is een verborgen handicap = hij lijkt niet zichtbaar
Dyslexie is een complex probleem dat zijn oorsprong vindt in de elementaire
hersensystemen die de mens in staat stellen taal te begrijpen en te uiten
Door nieuwe ontwikkelingen is het nu mogelijk om
- Met een grote mate van precisie vast te stellen welke kinderen het hoogste
risico lopen, zelfs nog voor ze leesproblemen krijgen
- De diagnose dyslexie exact te stellen bij kinderen, jongvolwassenen en
volwassenen
- De stoornis aan te pakken met uiterst effectieve en getoetste
behandelingsprogramma’s
Hoofdstuk 2 – De historische oorsprong van dyslexie
Inleiding
Morgan was de eerste die woordblindheid beoordeelde als een
ontwikkelingsstoornis bij gezonde kinderen.
1676: eerste begrip rond woordblindheid werd vastgesteld: verworven alexie =
door een beroerte, tumor of trauma het leesvermogen verliezen
1877: Kussmaul er kan sprake zijn van volledige tekstblindheid, hoewel het
gezichtsvermogen, het intellect en het spraakvermogen intact zijn
woordblindheid
Berlin: gebruikt de term dyslexie voor wat hij ziet als een bijzondere vorm van
woordblindheid bij volwassenen die door een specifieke hersenbeschadiging hun
leesvaardigheid kwijtraken
Verworven alexie = de beschadiging is volledig, het leesvermogen valt volledig
weg
Dyslexie = stoornis is partieel, het kan veel moeite kosten geschreven of
gedrukte symbolen te interpreteren
Hij zag dyslexie als een lid van de taalstoornissen: afasie = probleem met het
begrijpen en/of produceren van gesproken taal
De context van aangeboren woordblindheid
Hinshelwood richt zich ook op het centrale concept dat aan ontwikkelingsdyslexie
ten grondslag ligt: een onverwacht probleem met leren lezen. De leeszwakte is
geïsoleerd en begrensd en het gevolg lokale cerebrale disfunctie
In het geval van dyslexie gaat het om een klinische diagnose, gebaseerd op
een combinatie van gegevens die vooral geut worden uit observaties van de
patiënt en diens geschiedenis.
1
,Binet-Simon-schaal = de eerste versie van de eerste gestandaardiseerde test
(1905).
Hoofdstuk 3 – De grote lijnen: Wie wordt erdoor getroffen en hoe ontwikkelt het
zich?
Lees- en leesstoornismodellen
Dimensioneel model = een ononderbroken continuüm van leesvaardigheid en
leeszwakte. Er zijn geen natuurlijke geledingen die de ene groep lezers van de
andere scheiden
Categorische model = discontinuïteit, een natuurlijke scheiding tussen goede
en slechte lezers
Categorische visie = een scheidslijn
De prevalentie van dyslexie
8,8% van de kinderen op de basisschool heeft een taalachterstand
3,6% heeft dyslexie
Kinderen krijgen vaak pas de diagnose als de beste leeftijd voor interventie
gepasseerd is. Leesproblemen die na groep 5 zijn gediagnosticeerd, zijn veel
moeilijker op te lossen. De hersenen bij jongere kinderen zijn veel plastischer als
het gaat om het bijsturen van neurale circuits.
Dyslexie komt voor bij alfabetische en logografische talen.
We weten dat sommige meisjes dyslectisch zijn
Scholen diagnosticeren meer jongens dan meisjes met dyslexie. Onderzoek ziet
maar een miniem verschil tussen jongens en meisjes. Bij scholen zit dit verschil
in het feit dat jongens al snel ‘druk’ gedrag vertonen en getest worden. Meisjes
blijven over het algemeen stil en vallen niet op.
Dyslexie in de loop van de tijd
Dyslexie is een chronische conditie en is geen tijdelijke achterstand in de
leestontwikkeling.
In de loop van de tijd nemen de leesprestaties zowel bij goede lezers als zwakke
lezers toe. Maar het verschil tussen de beide groepen blijft
Mettheuseffect = bevestigt het hardnekkige karakter van een leeszwakte. Wie
een voorsprong heeft, breidt die steeds verder uit. Wie daarentegen al met een
achterstand begint, zal die in de lop van de tijd groter zien worden (ze gaan niet
slechter lezen, ze blijven zwak)
Hoofdstuk 4 - Waarom sommige slimme mensen niet kunnen lezen
Inleiding
2
,De paradox van dyslexie = sommige zeer intelligente mensen hebben
diepgaande, hardnekkige problemen met lezen.
Uiteenlopende symptomen
Negatief
- Moeite met lezen
- Panische angst voor hardop lezen
- Spellingproblemen
- Moeite om op het juiste woord te komen
- Woorden verkeerd uitspreken
- Nachtmerries van ‘woorden stampen’
Positief
- Denken
- Redeneren
- Begrijpen
Alex
Mogelijke symptomen
- Letternamen leren
- Letters aan klanken koppelen
- Moeite met zichzelf uitdrukken
- Verkeerde uitspraak van woorden door het begin of einde weg te laten of
de lettervolgorde om te keren
- Moeilijk op woorden komen die uitgesproken moeten worden
- Moeite hebben met pseudowoorden
- Het gaat beter om een kort fragment in stilte te lezen dan op zichzelf
staande woordjes lezen en uitspreken
- Voorlezen gaat langzaam en haperend
- Onleesbaar handschrift
- Rekenen; probleem oplossen en redeneren zijn superieur
- ‘Ik weet niet wat voor geluid de letters maken’
Gregory
Dyslexie is het gevolg van een probleem in het taalsysteem van de hersenen.
Waarom Alex en Gregory moeilijk lezen
Mythe
Omkeringen in de letter- en woordvolgorde die karakteristiek was voor dyslexie,
zou veroorzaakt worden door visuele afwijkingen.
De oorzaak van dyslexie ligt echter in het taalsysteem, letters of woorden
worden niet achterstevoren gezien. Het benoemen vormt een probleem. Het gaat
om een linguïstisch probleem, niet om een visueel probleem. Het is een
specifiek probleem met lezen, niet met denken.
Het begrijpen van gesproken taal en andere rationele vaardigheden van een
hogere orde zijn vaak van hoog niveau.
Dyslexie reflecteert niet een algeheel taaldefect, maar eerder een zwakke plek in
een specifiek onderdeel van het taalsysteem: de fonologische module = de
taalwerkplaats, het functionele deel van de hersenen waar de taalklanken worden
samengevoegd tot woorden en waar woorden gesplitst worden in hun
basisklanken.
3
, Foon = klank
Dyslexiemodel = is de afgelopen 20 jaar naar voren gekomen en is gebaseerd
op fonologische verwerking, de herkenning van spraakklanken. Het fonologisch
model biedt een verklaring voor de vraag waarom sommige intelligente mensen
zoveel moeite hebben met leren lezen.
Fonologisch model
Het taalsysteem in de hersenen is een oplopende reeks van componenten die
zich bezighouden met een bepaald aspect van taal. De operaties in het systeem
verlopen snel en automatisch.
Het taalsysteem: lezen en spreken:
Discours Samenhangende zinnen
Syntaxis Grammaticale structuur
Semanti Vocabulaire of woordbetekenis
ek
Fonologi Verwerken van klankelementen van taal
e
Dyslexie is een zwakte in het taalsysteem, op het niveau van de fonologische
module
Foneem = de kleinste klankeenheid die een betekenisverschil aangeeft. Het
foneem is het basiselement van het taalsysteem, de essentiële bouwsteen van
alle gesproken en geschreven woorden. Verschillende combinaties van ong 45
fonemen creëren tienduizenden woorden.
Voor je woorden kunt identificeren, begrijpen en opslaan in je geheugen of eruit
opdiepen, moeten ze eerst door de neurale machinerie van het brein worden
opgesplitst in fonemen. Taal is een code en de fonologische code is de enige die
het taalsysteem kan activeren.
Spreken: de spreker roept de fonemen op en ordent ze tot een woord (losse
blokjes met fonemen worden tot een woord gevormd)
Bij dyslectische kinderen zijn de fonemen minder goed ontwikkeld. Hun
‘letterblokje’ is afgesleten en minder duidelijk waardoor ze tijdens het
spreken veel moeite kunnen hebben om het juiste foneem te kiezen. Ze
kunnen de fonemen ook in een verkeerde volgorde zetten.
Lezen: is het omgekeerde van spreken. De letterblokjes staan in de juiste
volgorde en deze moeten omgezet worden tot klanken.
Bij dyslectische kinderen en volwassenen kost het moeite het besef te
ontwikkelen dat gesproken en geschreven woorden zijn samengesteld uit
deze losse fonemen. Zij zien een woord als een vormeloze vlek.
Fonologisch model = de stappen die een kind moet nemen om van het raadsel
van letters als abstracte kriebeltjes te komen tot het herkennen en identificeren
4
Voordelen van het kopen van samenvattingen bij Stuvia op een rij:
Verzekerd van kwaliteit door reviews
Stuvia-klanten hebben meer dan 700.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet je zeker dat je de beste documenten koopt!
Snel en makkelijk kopen
Je betaalt supersnel en eenmalig met iDeal, creditcard of Stuvia-tegoed voor de samenvatting. Zonder lidmaatschap.
Focus op de essentie
Samenvattingen worden geschreven voor en door anderen. Daarom zijn de samenvattingen altijd betrouwbaar en actueel. Zo kom je snel tot de kern!
Veelgestelde vragen
Wat krijg ik als ik dit document koop?
Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.
Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?
Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.
Van wie koop ik deze samenvatting?
Stuvia is een marktplaats, je koop dit document dus niet van ons, maar van verkoper Kimromeijnders. Stuvia faciliteert de betaling aan de verkoper.
Zit ik meteen vast aan een abonnement?
Nee, je koopt alleen deze samenvatting voor €5,48. Je zit daarna nergens aan vast.
