Klinische chemie 2 / toxicologie aantekeningen
Les 1
Toxisch alleen de dosis bepaalt of iets een gif is
- Eerste hulp bij inname gif: verdunnen met water (dosis gif wordt verlaagd naar niet-toxische
stof)
- Er is een bereik waar stoffen wel toxisch zijn en waar niet
Acute toxiciteit van enkele stoffen
- Botox (meest toxisch), tetanustoxine, ricine, nicotine, cyanide
- De meest toxische stoffen zijn grotere moleculen (eiwitten/enzymen) enzym kan heel veel
substraten omzetten, dus 1 molecuul zorgt er al voor dat er veel substraat wordt omgezet
hogere toxiciteit
- Nicotine 1 molecuul, weinig werking door laag molecuulgewicht minder toxisch
Botulinustoxine A (Botox)
- Functie: enzym (neurotoxische protease) dat spieren verlamt/verslapt door werking van
neuronen te blokkeren
- Moleculaire werking:
1.Neurotransmitters worden vrijgezet via zenuw
2.Stimuleert spieren, door binding aan nicotine-receptor op spieren acetylcholine uit
vesicles van neuron bindt aan nicotine receptor (=natrium kanaal)
3. Natrium gaat naar binnen depolarisatie membraan
4. Calciumkanalen gaan open: normale spiercontractie
5. Botox zorgt ervoor dat er minder neurotransmitters worden vrijgezet door knippen van
eiwitten die liggen op vesicles met acetylcholine in neuron minder acetylcholine leidt
tot minder spiersamentrekkingen
- In de diagnostiek:
Het is een toxine: kan leiden tot ademverlamming
Bacterie die botox produceert: clostridium botulinum
Therapeut: spasmen, overmatig zweten chronische pijn
Cosmetica
Bacteriële giften: Tetox
- Neurotoxische protease (tetanustoxine) die zorgt voor samentrekking van alle spieren
- Moleculaire werking:
1.Remt vrijzetting van neurotransmitters glycine en GABA deze stimuleren receptoren die
de activiteit van motorische neuronen remt
2. Dit leidt tot meer acetylcholine meer spiersamentrekkingen
Strychnine = neurotoxische stof
- Andere naam: braaknoot
- Binden aan receptor: hoge concentraties nodig
Blokkeert (remmende) glycine receptoren in het CNS: minder remming meer
acetylcholine
- Leidt tot spierverkramping, met gevaar ademstilstand (zelfde beeld tetanus)
Curare = neurotoxische stof
- Verzamelnaam: pijlgift uit plantenextracten
- Binden aan receptor
Blokkeert nicotine-acetylcholine receptoren (nAChR)
- Leidt tot spierverslappingen (is reversibel) , zelfde beeld als botox
,Les 2
Ricine en abrine (soort boontjes) = plantengiften
- Toxische enzymen
- Werking: remming van de eiwitsynthese
Niet acuut
- Lethale dosis: 1-3 boontjes (in de boontjes zit het gif)
- Bij inname: zorgen voor braken
Alfa-latrotoxine = spinnengift
- Veroorzaakt door Zwarte Weduwe spin
- Verspreiding: Middellandse zee, Centraal Azië, Ethiopië
- Werking: vrijzetten massieve neurotransmitters acetylcholine, noradrenaline, GABA
- Symptomen: pijn, krampen en vegetatieve symptomen
activatie sympathicus (adrenaline): hoge bloeddruk en hartslag
activatie parasympathicus (acetylcholine): spijsvertering secretie en contractie
- Therapie: specifieke antiserum (deze moet je snel krijgen)
Chronische vergiftiging
- Herhaald contact met een bepaalde stof door langdurige exposure aan gift
- 2 oorzaken
1. Accumulatie van gift in lichaam
Voorbeeld: zware metalen, zoals lood in botten en in neuronen
2. Accumulatie van beschadigingen
Voorbeeld: carcinogenen, latentietijd bij tumoren: 15-45 jaar
Blootstelling lood: In benzine (vroeger), accu’s, groente, fruit, afbladderende verf, waterleidingen
Hoofdrisico’s voor kanker: voedsel, tabak, voortplanting (zoals HPV), beroep, zon
Kankerverwekkende stoffen
- Polycyclische aromatische koolwaterstoffen: bij verbranding, gerookte levensmiddelen
- Nitrosamides
- Alkylerende verbindingen
- Aromatische stoffen: bij verbranding, verfindustrie
- Metalen: nikkel, chroom, arseen
- Natuurlijke stoffen
- Vaste stoffen: asbest, houtstof
- Tumorpromotoren: TCDD (dioxine), TPA
Mutageniteit bepalen: Ames test
- Carcinogeniteit en mutageniteit zijn gekoppeld: stoffen die mutageen zijn, zijn zeer
waarschijnlijk ook carcinogeen
Ames test
1. Monster met lever extract, suspected mutageen en bacteriekweek salmonella
en een monster met leverextract, bacteriekweek salmonella zonder suspected mutagen
2. Monsters laten groeien op groeimedium zonder histidine
3. Incubatie
4. Resultaat: veel kolonies bij aanwezigheid mutageen
, Les 3
Oorzaken acute vergiftiging
- Suicidaal (meest voorkomend), misbruik en ongeluk
- Latrogeen: oorzaak door de arts, vaak de psychiater
Ongewenste combinatie van geneesmiddelen
- Bij kinderen eigenlijk altijd door een ongeluk vaakst bij kinderen tussen 2 en 3 jaar
Oorzaken acute vergiftiging bij kinderen
- Medicamenten (35%)
door hoestdrank of middelen tegen pijn en verkoudheid
- Tabak (20%) vaak bij kinderen tussen 1-2 jaar
- Huishoudchemicaliën (20%)
door lampenolie of schoonmaakmiddelen
Bij gebruik van huishoudchemicaliën geen water drinken > anders schuimen > in longen is
dit een probleem
Niet braken, want dan komt veel terug doordat bellen worden geblazen, en weer wordt
ingeademd wat in de longen terecht komt. Hierdoor vallen de longen samen en functioneren
deze niet naar behoren.
- Planten (10%)
Plantengiften = Alkaloïden
- Blauwe monnikskap, aconitum napellus
- Aconitine: opent de spanningsafhankelijke natriumkanalen, in alle cellen, voornamelijk
zenuwcellen.
- Leidt tot:
paresthesieën: Gevoel alsof mieren over je huid heen lopen.
bradycardie: Hartritme traag
anesthesia dolorosa: Verlamming, maar wel gevoel voor pijn
- Therapie: Verwijderen van gift, symptomatisch met atropine
Acute vergiftiging volwassene
- Vaak door medicamenten, huishoudchemicaliën en planten
- Acute dodelijke vergiftiging door psychofarmaca, analgetica, hartglycosides en alcohol
Analgetica = pijnstillers
- Paracetamol = acetaminophen
Alleen een pijnstiller, geen ontstekingsremmer
- Acetylsalicylzuur
Wat er gebeurd bij inname paracetamol
- Remt COX (= Cyclo-oxygenase)
- Bij normale dosis:
paracetamol wordt afgebroken door de productie van onschadelijke metabolieten door
de lever de wateroplosbaarheid wordt groter waardoor het makkelijk door nieren wordt
uitgescheiden
- Bij een te hoge dosis
afbraak vindt plaats via een andere route.
de ringstructuur gaat van een 3 dubbele binding naar 2 dit gaat reageren met