Hoorcollege 1: kwalificatie, arbeid en loon
Sociaal recht: geheel van rechtsregels die betrekking hebben op arbeid en inkomen van onzelfstandige
beroepsbevolking. Je kan ook denken die mensen werken onder een soort vorm van een
arbeidsovereenkomst.
Onderdelen:
- Individueel en collectief (cao en raad van bestuur etc) arbeidsrecht
- Socialezekerheidsrecht, ziektewet en arbeidsongeschiktheidswet etc.
- Pensioenrecht
Geschiedenis
19 eeuw: klassieke economische leer: geen staatsinterventie
Veroorzaakte verpaupering; slechte woon- en werkomstandigheden
Contractsvrijheid, sociaal contract etc. Speelden een grote rol. De vrijheid van de burger om contracten
aan te gaan etc. Gevolgen door de industrialisatie: de arbeid werd geconcentreerd in grote fabrieken,
mensen vertrokken van dorpen naar grote steden. Veel kinderen moesten werken in fabrieken. De
samenleving duidde deze ellendige toestand aan als de sociale quaestie, daarom heet dit vak sociaal recht,
omdat dit het antwoord is op deze toestand. De gevolgen van het ontbreken van enige regulering op de
arbeidsmarkt. Daarom heet het sociaal recht.
Sociaal recht: naam komt van de regulering die er niet was in de 19e eeuw. Het antwoord op de problemen
in de samenleving.
- Arbeidsbescherming
Arbeidswet 1890 verbod om kinderen en vrouwen te laten werken en een toezichthoudend
orgaan, de arbeidsinspectie die op de naleving van deze wet toezicht ging houden.
Veiligheidswet 1895, ging over alle arbeiders dus ook uit fabrieken je werd strafrechtelijk
vervolgd als werkgever wanneer je in strijd handelde met deze regels.
- Sociale verzekering
Ongevallenwet 1901, voor het geval wanneer werknemers in risicovolle functies een
ongeval kregen. Dan kregen ze een uitkering. Hierom konden werkgevers dan niet meer
civielrechtelijk worden aangesproken, maar moesten ze wel premies betalen. De
weduwewet valt hier ook onder.
Invaliditeitswet 1913, voor lange arbeidsongeschiktheid. Voorzag ook in een systeem van
ouderdomsrente.
Na de tweede wereldoorlog waren er veel ontwikkelingen in sociale verzekeringen. De
WW de wao, de wet WIA, volksverzekeringen, aow, algemene nabestaandenwet.
- Arbeidsovereenkomstenrecht
Bepalingen in BW die hierop betrekking hadden. Vroeger kon werkgever zeggen dat hij loon had
uitbetaald en dan had de werknemer pech.
- Collectief arbeidsrecht
Collectieve arbeidsovereenkomsten worden hierin opgenomen. Wet Cao, Wet AVV, WOR (wet op
ondernemingsraden)
Arbeidsovereenkomstenrecht
Gezamenlijke kenmerken: ongelijkheidscompensatie. De wetgeving is tot stand gekomen vanuit het idee
als we het overlaten aan de markt, dan zal de werknemer in zijn zwakkere positie genoegen moeten
nemen met hele nare arbeidsomstandigheden. Dus de regelgeving probeert die ongelijkheid te
compenseren voor de zwakkere en afhankelijke positie van de werknemer.
Door veel punten die worden gereguleerd in de EU, voorkom je dat de arbeidsmarkt een slagveld wordt.
1
, 1. Beperking van de contractsvrijheid
- Volledig dwingend recht (elke afwijking is nietig of vernietigbaar art. 7:652) in de eerste plaats is er
geen wettelijke proeftijd, maar dat staat de wet wel toe. Maar hij is heel kort. Lid 8: als er wordt
afgeweken is de ovk nietig.
- ¾-dwingend recht (afwijking slechts bij cao)
- 5/8-dwingend recht (afwijking bij cao of collectieve regeling)
- Semi-dwingend recht (afwijking slechts bij geschrift).
2. Rechtsvermoedens/verlichting bewijslijst
3. Toedelen rol aan vakorganisaties of medezeggenschapsorganen
Wanneer is er sprake van een arbeidsovereenkomst?
Art. 7:610 lid 1 BW
- Overeenkomst: aanbod en aanvaarding (art. 6:217). Geen aanvullende eisen door 7:610. Dus het
kan ook mondeling of stilzwijgend.
Ovk kan dus vernietigd worden op basis van een wilsgebrek. Art. 3:44, ontslag wegens bedrog. Als
je bijvoorbeeld je CV opvult met leugens.
- Werknemer verbindt zich
Gedurende zekere tijd
Persoonlijk arbeid te verrichten
In dienst van de werkgever
- Werkgever verbindt zich loon te betalen.
Loon
Hoge Raad heeft omschreven van onder loon wordt verstaan
- De door de werkgever verschuldigde tegenprestatie (in geld of in natura)
2001 uitspraak HR: een zorgverlener verrichte werk en zij kreeg in ruil daarvoor woning en eten. Ze
vorderde loon over vijf jaar, en kreeg gelijk door de HR. Ook dat zij loon in natura kreeg, was
genoeg om te voldoen aan de criteria van een arbeidsovereenkomst.
- Ter zake van de bedongen arbeid
Arbeid
- Ruim begrip: beschikbaarheid voor de werkgever (bijv. Slaapdiensten)
- Niet in de eerste plaats gericht op uitbreiding eigen kennis en ervaring werkende, arbeid moet
primair van waarde zijn voor de wederpartij.
- Werknemer is persoonlijk verbonden, je kan niet zomaar je laten vervangen door een ander. Maar
iemand die zich volledig kan laten vervangen is geen werknemer. Art. 7:659 BW.
- De daadwerkelijke situatie gaat voor schijn. Alleen natuurlijke personen kunnen een
arbeidsovereenkomst sluiten.
In dienst
- Gezagsverhouding, de werknemer moet ondergeschikt zijn aan de werkgever. Dit dienstelement
betekent dat de werkgever de bevoegdheid moet hebben om bindende instructies te geven aan de
werknemer. Instructies kunnen inhoudelijk zijn, maar je kan ook ruime vrijheid krijgen, als de
organisatie van het werk/orde binnen de onderneming. Binnen de onderneming hoeft de instructie
niet individueel te zijn, zie art. 7:660 BW.
- Maar, ook bij overeenkomst van opdracht zijn aanwijzingen mogelijk, art. 7:402 BW: onderscheid is
lastig.
Aanneming van werk: art. 7:750 lid 1 BW
2
, - Het moet werk zijn van stoffelijke aard. Overeenkomsten in de bouw bijvoorbeeld. Of reparatie,
kleermaker, wassenstomerij.
- Het moet gaan om een overeenkomst buiten dienstbetrekking.
- Dus eerst controleer je of het een arbeidsovereenkomst is, als dat het niet is kan het aanneming
van werk zijn.
Overeenkomst van opdracht: art. 7:400 lid 1 BW
- Overeenkomst van opdracht is een soort restcategorie
- Anders dan op grond van een arbeidsovereenkomst
- Iets anders dan het tot stand brengen van een werk van stoffelijke aard
Afbakening
HR Groen/Schoevers
Groen had een adviesbureau en Schoevers wilde Groen als docent. En Groen werkte in opdracht van
Schoevers ipv een arbeidsovereenkomst. Schoevers wilde de opdracht beëindigen, maar Groen zei we
hebben een contract we voldoen aan een arbeidsovereenkomst.
- Het gaat om hetgeen partijen bij het aangaan daarvan voor ogen stond en de feitelijke uitvoering
van de overeenkomst.
- Niet een enkel kenmerk is beslissend, rekening houden met alle omstandigheden van het geval,
waaronder ook de maatschappelijke positie van betrokkene
- De vraag is: wat is de inhoud van de overeenkomst? Je moet kijken of de overeenkomst behoort tot
een van de regelingen in de wet. De bedoeling van de partijen is niet van belang door te bepalen
van wat voor overeenkomst er daadwerkelijk sprake is.
- Er was wel een misverstand, omdat op een gegeven moment gingen rechters ervan uit dat ze alleen
moesten kijken naar wat er was afgesproken en hoe ze de ovk hadden genoemd in plaats van te
kijken naar de inhoud van de overeenkomst.
- HR heeft het opgelost in X/Gemeente Amsterdam: Bedoeling van partijen is slechts van belang
voor het vaststellen van de inhoud overeenkomst, niet voor de kwalificatie. Dus partijen kunnen
niet door een overeenkomst van opdracht te noemen, ze zich onttrekken van het dwingende
regime van een arbeidsovereenkomst.
- Dit geldt ook omgekeerd, als je het een arbeidsovereenkomst noemt, betekent het niet dat de
rechter dit ook zal aanmerken als arbeidsovereenkomst.
Voorbeeld: Van de Malen/Den Hoed. Ze besloten te scheiden, in het kader van de afspraken over
de alimentatie had hij de vrouw gezet op de payroll van zijn bedrijf. Het was een fiscale constructie,
ze kwam niet werken etc dat was ook niet nodig. Toen kreeg ze een andere partner en toen zei hij
je hebt geen alimentatie niet meer nodig. Toen keek de rechter en de HR ernaar: aan de
verplichting om arbeid te verrichten, was niet voldaan dus was er ondanks de titel van de ovk geen
arbeidsovereenkomst.
- Wijze van beloning en betaling als belangrijke omstandigheden en hoe die Groen handelde namelijk
als commanditaire vennoot.
Relevante omstandigheden voor bepaling of er sprake is van een arbeidsovereenkomst
- Wijze van beloning en belasting
- Mate van ondernemingsrisico
- Doen van investeringen
- Het beschikken over eigen bedrijfsmiddelen
- In hoever is iemand vrij om zelf z’n werk in te delen
- Wijze waarop werk wordt verricht
- Is het duurzame arbeidsprestatie of juist kort of soms
3
