Seneca, lessen in de filosofie
a leven
Lucius Annaeus Seneca geboren in het huidige Cordoba in Spanje. Annaeus Seneca de
vader van Seneca was een man van de oude stempel. Hij verhuisde met zijn gezin naar
Rome, voor een beter leven. Hij heeft 3 zonen, waarvan de middelste Seneca zelf. Seneca
volgde onderwijs in grammatica, retorica, en filosofie. Hij had een zwakke gezondheid, zo
leed hij aan astma. Hij vertrok een paar jaar naar zijn oom in Egypte, om weer op krachten
te komen. Teruggekeerd begon hij aan zijn politieke carrière. Caligula de keizer op dat
moment wilde Seneca uit de weg ruimen omdat hij te goed was, Door Seneca's slechte
gezondheid hebben ze hem links laten liggen. Seneca kwam in contact met de regering van
Claudius, dit bracht veel risico met zich mee. Zo werd hij beschuldigd van een verhouding
met een van de prinsessen en hierdoor werd hij verbannen naar Corsica. Daar schreef hij
troostbrieven.
b Seneca en Nero
In 49 laat Claudius zijn vrouw terechtstellen en trouwt hij met Agrippina. Seneca wordt
vergeven, zodat hij zich bezig kan houden met de opvoeding van zijn zoon Nero. Dit doet hij
5 jaar lang. in 54 vergiftigt Agrippina Claudius en op deze manier komt Nero op de troon
terecht op 16-jarige leeftijd bijgestaan door Seneca en Burus, de perfect van de
praetoriaanse garde. Seneca was op zijn hoogtepunt qua zijn macht en was hierdoor een
van de rijkste mensen ter wereld. Agrippina werd vermoord door Nero. Wanneer Burrus
plotseling stierf, probeerde de filosoof zich los te maken van het hof en dient zijn ontslag in.
Nero weigert zijn ontslag. Seneca trekt zich steeds meer terug, om zich op deze manier op
het schrijven van literaire en filosofische geschriften te richten.
c Dood van Seneca
in 65 wordt Seneca door Nero beschuldigt van samenzweringen tegen Nero. Seneca
ontvangt het bevel om zelfmoord te plegen. Zijn vrouw Paulina smeekt hem haar toe te
staan hem in de dood te volgen. In het begin weigert hij, maar hij laat zich toch overhalen.
Eerst snijden ze zijn aders aan de pols open, dit is niet genoeg dus ook nog de aders in de
knieholtes en liezen. Toch gaat hij nog niet dood en neemt hij vergif in. Dit mocht ook nog
niet baten. Tenslotte liet hij zich verstikken in een heet bad. Paulina werd gered, omdat Nero
niet wilde dat zij zou sterven.
d Werk
1. literaire werken,
- 9 tragedies (enige tragedies overgebleven uit die tijd)
2. filosofische werken,
- Quaestiones Naturales, natuurwetenschappelijk werk. Astronomie, geografie,
meteorologie.
- Dialogi, thema's als emoties, voorzienigheid, levensgeluk, standvastigheid
van de wijze, gemoedsrust, het zich afzijdig houden van het leven.
- Epistulae Morales ad Lucilium, 124 brieven over ethische onderwerpen.
Geschreven aan het einde van zijn leven. Lucilius was stadhouder van Sicilië. In zijn brieven
(wat niet echt brieven waren) gaat hij in op vragen die Lucilius gesteld zou hebben (niet
gebeurd, want nepbrief). Er heeft zich nooit een gesprek plaatsgevonden tussen Seneca en
Lucilius.
, e Brief
Brief, omdat je zo makkelijk tot een breed publiek kan richten, spreekt meer mensen aan,
persoonlijker, concrete situaties, praktische voorbeelden. bedrijven van van filosofie is een
moeilijk en langzaam proces. Een proficiens is een mens dat op weg is sapiens te worden.
f De brieven als zelfreflectie
De brieven zijn een pleidooi om zich in zichzelf terug te trekken en het goddelijke element in
de mens, de ratio, te ontwikkelen en te perfectioneren. Benadrukt belang sobere
levenswijze, het beoefenen van armoede, en zich te wapenen tegen het lot.
6. De filosofie van de Stoa
a Stoa
Naam komt van zuilenhal, waar wijsbegeerte bijeenkwamen om lessen te geven.
Oorspronkelijk een Griekse leer (Zeno). Zeno besloot filosofie te studeren doordat hij zijn
grote voorbeeld, Socrates, had ontmoet. Hij stichtte zijn eigen school met veel aanhangers.
Chrysippus zijn ideeën waren bepalend voor de theoretische grondslagen van de stoïsche
leer. Als hij er niet was geweest, was er ook geen Stoa.
1. Oude Stoa (Zeno en Chrysippus)
2. Midden-Stoa (Panaetius van Rhodos en Posidonius van Apamae)
3. Neostoïcisme te Rome (Seneca, keize arcus Aurelius)
b De filosofie van de Stoa, Fysica
Logica, houdt zich bezig met de geldigheid van redeneringen. Fysica, bestudeert de fysis,
de natuur waarmee niet alleen wordt bedoeld wat zich in onze wereld afspeelt, maar ook de
processen in het heelal. Ethica, behelst de menselijke handelingen en het normen en
waardenpatroon.
Twee principes: Het passieve beginsel (de materie, die in principe alle mogelijke vormen kan
krijgen) en het actieve beginsel (datgene wat aan de materie vorm geeft, Natura). Ze
bestaan beide altijd samen. Natuur = kracht die alle dingen vormt tot wat ze zijn. De natuur
geeft aan alles een richting en een leiding. leiding is niet willekeurig. Identiek met Ratio.
Alles gebeurt met een reden en is begrijpelijk, Zelfs in de kleinste dingen aanwezig. Ratio
hangt samen met god. Het goddelijke is datgene wat de wereld bijeenhoudt en alle dingen
maakt tot wat ze zijn.
De wereld is één
Vuur is de oermaterie waaruit alles is voorgekomen. Mengsel van oervuur en lucht wordt
pneuma of spiritus genoemd (een warme adem). Doet een materie leven. Vervoermiddel
van de Ratio en valt samen met het actieve beginsel. Spiritus is de naam van de Ratio maar
dan vanuit een fysisch oogpunt gezien. Is dynamisch en is dus voortdurend in beweging.
zorgt ervoor dat alles bij elkaar blijft.
Fatum
Het noodlot (fatum), alles wordt bepaald en van tevoren vastgelegd door de Ratio. Fatum
geeft doelbewust aan alles leiding.