Hoorcolleges psychopathologie
Hoorcollege 1 – Introductie psychopathologie, basisbegrippen, psychiatrisch
onderzoek, psychiatrisch diagnostisch systeem:
Psychiatrie (Deel 1):
- Lichamelijk vs. psychisch: het zenuwstelsel
- Normaal vs. abnormaal (bv. bij het stellen van diagnoses)
o Geleidende schaal, maar ook een harde grens trekken
- Mens in zijn geheel (ook bv. omgeving en relaties)
1 op de 4 Nederlanders krijgt een psychische stoornis. Psychische systeem =
structuur en functie.
- Structuur: hersenen als orgaan
- Functie: signaalvorming met neurotransmitters, psychische functies (bv.
denkvermogen of emotie)
Beide kunnen ontregeld zijn, maar bijna altijd is de functie verstoord.
Psychische/psychiatrische stoornis:
- Verstoring van structuur en/of functie
- Gepaard gaand met lijden en/of sociaal disfunctioneren
Verstoring:
- Soms wel, soms geen pathologisch-anatomisch substraat en
pathofysiologisch ziekteproces
- Diagnose = vaststellen van kenmerkend patroon van klachten en
verschijnselen
- Accent op subjectieve beleving, sociaal disfunctioneren, behoefte aan
behandeling
Verschijnselen:
- Kernverschijnselen: veranderingen in de basisfuncties (emotieregulatie, taal,
geheugen)
o Verandering van structuur
Bv. geheugenstoornissen bij dementie
o Verandering van functie
Prikkelingsverschijnselen, dysfunctie (“positieve
symptomen”/teveel van iets)
Bv. hallucinaties, angst
Verlies van functiemogelijkheden (“negatieve symptomen”/te
weinig van iets
Bv. inactiviteit, niet kunnen genieten, desinteresse
- Gevolgen: secundaire veranderingen (veranderingen in gedrag)
o Symptomen
o Lijden
o Onvermogen (om lief te hebben, relatie te onderhouden, etc.)
, o Verlies van ziektegevoel (niet meer door hebben dat ze hulp nodig
hebben)
o Gevaar
o Afhankelijkheid van hulp
o Belasting omgeving
o Kosten
o Veranderde therapeut-patiëntrelatie
Filmpje vrouw 1: heftige reactie geeft ze op het blozen bij een economieleraar ze
reageert buiten proportie, daar gaat een belletje rinkelen. Bang om met iemand te
praten paniek. Ze lijdt hieronder, dysfunctionele gedachten. Ze disfunctioneert:
gaat grote groepen/mensen uit de weg. Overmatige zorg/angst, ze lijdt daaronder
en disfunctioneert sociale angststoornis (lichte variant!)
Ernst van de ontregeling:
- Ernstniveau (van licht naar ernstig):
o Alledaagse problemen
o Angst en lichte depressie
o Ernstige stemmingsproblemen (ook manie)
o Psychose
o Delier en dementie
- Belang van deze hiërarchie
Hoe ernstiger de ontregeling, hoe minder besef of inzicht dat er iets aan de hand is.
Syndromen:
- Syndroom = ziektebeeld; groep van symptomen
- Vaststelling d.m.v.:
o Anamnese (verhaal): beloop, aanleiding/oorzaak, risicofactoren
o Psychiatrisch onderzoek: symptomen
- Nagenoeg altijd: multifactoriële etiologie
- Meestal aspecifiek (oppassen met ik zie dit, dus het is dat) en cumulatief
Vrouw 2: continu heel angstig (ze wilde niet dood en ook niet leven), geen contact
meer met haar omgeving, ze was naar een film aan het kijken, geen binding met
haar omgeving, moe/slapen, aanvallen van angst (trillen, beven), overmatige zorg,
dissociatie/depersonalisatie ernstige angststoornis
Hoofdcategorieën: stemmingsstoornis, psychotische stoornis (niet bewust),
angststoornis, somatoforme stoornis
Hulpverlener: eerst beginnen met hele open vragen, als je een beetje een idee hebt
wat het is gerichte/gesloten vragen stellen om symptomen af te vinken.
Psychische functies (deel 2/H2 boek):
Waarvoor zijn psychische functies nodig?
- Functioneren in het leven: werk, relaties, persoonlijk
, - Omgaan met stress, problemen en stoornissen
Psychiatrisch onderzoek (H2):
Hoe onderzoek je psychische functies? observeren:
- Anamnese: het verhaal
o Van patiënt zelf (auto-anamnese)
o Van de omgeving (hetero-anamnese)
- Psychiatrisch onderzoek in engere zin:
o Wat zie je
o Wat hoor je
o Wat merk je (wat iemand doet of wat merk je aan jezelf)
Jezelf: te mooi verhaal, sociaal wenselijke antwoorden,
gedachten of gevoelens hebben over degene tegenover je
Filmpje man: zelfmoordpoging, ernstige problematiek, angst, bang om ziek te worden
als zijn broer, dacht dat hij aids had, overmatige zorgen, afvlakking emotie
depressie/stemmingsstoornis. Moeite om voor zichzelf te zorgen, veel slapen, veel
afgevallen, houdt wel rekening met gevoel van anderen. Ernst psychopathologie
groter opstapeling van verschillende symptomen, zowel depressie als
angstklachten als bijna een waan.
Psychiatrische anamnese:
- Speciële anamnese: uitvragen van de klacht
- Algemene anamnese: overige (psych) klachten
- Heteroanamnese
- Psychiatrische voorgeschiedenis
- Familie anamnese
- Somatische anamnese (en lichamelijk onderzoek)
o Ontregeling schildklier (te traag) kan leiden tot depressieve stoornis
o Behandeling: schildklierfunctie weer normaal krijgen
o Veel overlap tussen psychische en lichamelijke problemen
(gewichtsverlies/toename, slaaptekort/teveel)
- Sociale anamnese (thuis, opleiding/werk en vrije tijd)
o Iemands leven op dit moment (partner, werk, kinderen, dagbesteding)
- Biografische anamnese
o Gezin van oorsprong, levensgeschiedenis en zelfbeschrijving
Psychiatrisch onderzoek (status mentalis):
Denken, voelen, doen:
- Eerste indrukken
- Cognitieve functies (denken)
- Affectieve functies (voelen)
- Conatieve functies (handelen)
- Persoonlijkheid
, Eerste indrukken:
- Uiterlijk
- Contact
- Oogcontact
- Houding
- Klachtenpresentatie
- Gevoelens en reacties van onderzoeker
Cognitieve functies:
- Bewustzijn
- Aandacht
- Oriëntatie (welke dag is het)
- Geheugen
- Oordeelsvermogen/ziekte-inzicht
o Ziekte-besef: weet dat hij ziek is
o Ziekte-inzicht: weten wat voor ziekte het is, hoe vaak het voorkomt, wat
de triggers zijn, oplossingen kennen
- Abstractievermogen/executieve functies (plannen, organisatie, controle)
- Intelligentie
- Voorstelling/waarneming/zelfwaarneming
- Denken (vorm, inhoud)
o Wat er in het hoofd gebeurt hoor je terug in het verhaal
o Vorm: coherent/incoherent verhaal, snel/langzaam
Gaat over het moment van het gesprek, niet over het voorval waardoor iemand naar
de behandelaar komt.
Affectieve functies:
- Stemming (klimaat)
o Gevoel over een langere tijd/grondtoon (depressieve stemming)
- Affect (weer van vandaag)
o Gevoel in het hier en nu (vlak affect)
- Doodsgedachten
Conatieve functies:
- Psychomotoriek (mimiek, handgebaren)
- Motivatie en gedrag (snel afgeleid, spreekt zacht)
Persoonlijkheid:
- Opvallende kenmerken
- Copingstijl
- Eventueel ook stoornis:
o Cluster A: vreemd (achterdochtig, prikkelbaar, afstandelijk, eigenaardig)
