Dit document bevat een samenvatting examenstof biologie van 4 & 5 vwo (klein deel van 6V over o.a. de longen, lever, nieren en de wet van Fick). Samenvatting geschreven aan de hand van aantekeningen en de methode biologie voor jou max. Voor 6V stof heb je dit boek nodig en de samenvattingen van de ...
Inleiding in de biologie
• Organisatieniveaus:
- Molecuul
- Organel (deel van een cel met een eigen specifieke functie)
- Cel
- Weefsel
- Orgaan
- (Organenstelsel)
- Organisme
- Populatie
- (Levensgemeenschap)
- Ecosysteem
- Biosfeer
• Organellen (functies):
- Celwand: alleen bij planten.
- Celkern: aansturen van de cel (bevat DNA → erfelijke eigenschappen).
- Kernmembraan: bescherming celkern transport in/uit celkern.
- Celmembraan: bescherming en transport.
- Endoplasmatisch recticulum (ER): transport van stoffen in de cel.
- Ribosomen: translatie (eiwitsynthese m.b.v. mRNA).
- Golgisysteem: eiwitten krijgen de juiste ruimtelijke structuur → zorgt voor
een werkzame vorm.
- Lysosomen: Afbraak van afvalstoffen m.b.v. enzymen.
- Chloroplast (alleen bij plantaardige cellen): Fotosynthese (CO2 + H2O →
C6H12O6 + O2).
- Mitochondrium: aerobe dissimilatie (verbranding: C6H12O6 + O2 → CO2 +
H2O).
- Vacuole: stevigheid (bij plantaardige cellen groot, bij dierlijke cellen klein).
• Diffusie: verplaatsing van een stof van een hoge concentratie naar een lage
concentratie.
, • Osmose: diffusie van water door een semi-permeabel membraan.
- Osmotische waarde: aantal deeltjes in een oplossing.
(dierlijke cellen)
- Hypertoon: de osmotische waarde van het externe milieu is hoger t.o.v. het
interne milieu.
- Isotoon: de osmotische waarde van het interne en externe milieu is gelijk.
- Hypotoon: de osmotische waarde van het externe milieu is lager t.o.v. het
interne milieu.
(plantaardige cellen)
- Hypertoon: Plasmolyse, geen turgor!
- Isotoon: geen osmose, vrijwel geen turgor.
- Hypotoon: tegendruk van de celwand, drukt H2O tegen celwand → turgor.
• Actief transport: transport waarvoor energie nodig is.
• Transporteiwitten: Een transporteiwit is een speciale proteïne ingebed in een
membraan, dat slecht oplosbare stoffen bindt op zo'n manier dat de stof elders
weer kan worden afgesplitst of afgegeven.
• Betrouwbaarheid: goed te reproduceren.
• Validiteit: Heb je onderzocht wat je wil onderzoeken?
,Voortplanting
• Ongeslachtelijke voortplanting: reproductie waarbij 1 ouderlijk individu
betrokken is.
- Voordelen/nadelen evolutionair:
- Snel, veel nakomelingen.
- Weinig genetische diversiteit.
• Geslachtelijke voortplanting: reproductie waarbij twee ouderlijke individuen
betrokken zijn.
- Voordelen/nadelen evolutionair
- Genetische diversiteit → voordeel bij veranderende milieuomstandigheden.
- Langzaam
• Geslachtelijke voortplanting (gewone lichaamscel)
- Chromosomenparen
- Ontstaan m.b.v. mitose
- Hoeveelheid DNA in de kern geven we weer als 2N.
• N: aantal unieke chromosomen in een cel.
- Bij de mens: N= 23 & 2N = 46
• Geslachtelijke voortplanting (geslachtscel)
- Van elk chromosomenpaar, 1 chromosoom.
- Ontstaan m.b.v. meiose.
- De hoeveelheid DNA in de kern geven we weer als N.
• Hormonen: chemische stoffen die door hormoonklieren aan het bloed worden
afgegeven en processen in het lichaam regelen.
• Terugkoppelingsmechanismen: De aanmaak van stoffen in het lichaam staat
onder invloed van terugkoppelingsmechanismen.
- Negatieve terugkoppeling: een toename van het resultaat zorgt voor een
remming van het proces en vice versa. → grafiek: schommeling om
normwaarde.
- Positieve terugkoppeling: toename resultaat, toename proces. Bij overmaat
vindt er wel remming plaats. → grafiek: exponentiële groei.
• Negatieve terugkoppeling: een stof remt zijn eigen aanmaak.
- Steroïd-hormoon (vet hormoon): de werking van een hormoon dat via het
celmembraan de cel binnengaat (kan wel door celmembraan heen). BINAS
- Peptide-hormoon (eiwit hormoon): de werking van een hormoon dat bindt
aan een receptoreiwit in het celmembraan → second messenger. BINAS
- Koppelen met genexpressie DNA
, Genetica
• Fenotype: alle waarneembare eigenschappen van een individu.
• Genotype: De informatie voor alle erfelijke eigenschappen van dat individu.
• Gen: is een deel van een chromosoom dat de informatie bevat voor één of
meerdere erfelijke eigenschappen of een deel van een erfelijke eigenschap.
• DNA-sequentie: specifieke volgorde van de stikstofbasen in een gen.
• Allel: In deze specifieke volgorde kunnen variaties ontstaan. Variatie → allel.
(uitingsvorm van een gen, codeert voor een bepaald eiwit die tot uiting komt in
fenotype).
• Locus: plek van een gen op een chromosoom.
• Manieren van overerven:
- Dominant (A) / recessief (a)
- Intermediar: twee ongelijk allelen komen beide tot uiting in het fenotype.
→ Aw Ar
- X-chromosomaal
- Gekoppelde overerving: twee genenparen liggen in hetzelfde
chromosomenpaar.
→In kruisingsopgaven wordt de koppeling aangegeven door het
chromosomenpaar schematisch weer te geven: ===.
→De koppeling van genen kan worden verbroken door crossing-over.
• Kruisingen
- Monohybride kruisingen: je let slechts op de overerving van één
eigenschap, waarbij één genenpaar is betrokken.
- Dihybride kruisingen: je let op de overerving van twee eigenschappen.
Voordelen van het kopen van samenvattingen bij Stuvia op een rij:
Verzekerd van kwaliteit door reviews
Stuvia-klanten hebben meer dan 700.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet je zeker dat je de beste documenten koopt!
Snel en makkelijk kopen
Je betaalt supersnel en eenmalig met iDeal, creditcard of Stuvia-tegoed voor de samenvatting. Zonder lidmaatschap.
Focus op de essentie
Samenvattingen worden geschreven voor en door anderen. Daarom zijn de samenvattingen altijd betrouwbaar en actueel. Zo kom je snel tot de kern!
Veelgestelde vragen
Wat krijg ik als ik dit document koop?
Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.
Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?
Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.
Van wie koop ik deze samenvatting?
Stuvia is een marktplaats, je koop dit document dus niet van ons, maar van verkoper KimLenting. Stuvia faciliteert de betaling aan de verkoper.
Zit ik meteen vast aan een abonnement?
Nee, je koopt alleen deze samenvatting voor €8,49. Je zit daarna nergens aan vast.
