Samenvatting Reader
1. Het eerste decennium
Stromingen die hierbij horen, zijn: Fauvisme (Matisse), Expressionisme (Die Brücke: Kirchner, Der
Blaue Reiter: Marc en Kandinsky), Kubisme (Picasso, Bracque), De Stijl (Mondriaan, Van Doesburg)
Suprematisme (Malevitsj), Constructivisme (Tatlin).
In de eerste jaren van de 20e eeuw geloven de mensen in vooruitgang (= vooruitgangsdenken). In de
19e eeuw was dit tijdens de industriële revolutie in gang gezet.
- Grote interesse voor techniek; dit zou het leven makkelijker, interessanter, mooier en
prettiger maken.
- Grote ambities in de 20e eeuw: viaducten, vliegtuigen, schepen (Titanic), elektriciteit, foto en
film werd toegankelijk voor iedereen, bioscopen met ‘stomme’ (= geluidloze) films.
Freud (1856-1939) publiceerde Traumdeutung: hij zei dat wat de mensen dromen (het
onderbewuste) uitingen zijn van verborgen gedachten, wensen en verlangens van de mens. Dit heeft
grote invloed gehad op de manier hoe wij over onszelf denken.
1914 - Moord en brand
Op 28 juni 1914 werd de kroonprins van Oostenrijk-Hongarije, Frans Ferdinand, in Bosnië
doodgeschoten. De dader Princip was lid van de Zwarte Hand en wilde dat Bosnië, die in 1908
geannexeerd (= ingenomen) was, bij Servië ging horen. Oostenrijk-Hongarije stelde eisen hoe Princip
berecht ging worden, maar daar had Servië geen zin in en zette het leger in. Daar kwam Oostenrijk-
Hongarije achter en verklaarde Servië de oorlog. Oostenrijk-Hongarije begon een bombardement op
de Servische hoofdstad Belgrado. Begin eerste wereldoorlog.
Rusland ging zich bemoeien met de oorlog en sprak dreigende taal richting Oostenrijk-Hongarije.
Duitsland, bondgenoot Oostenrijk-Hongarije, verklaarde toen de oorlog aan Rusland. Frankrijk,
verbond met Rusland, bemoeide zich er ook mee, waardoor Duitsland en Frankrijk ook de oorlog
verklaarden.
Duitsland vroeg aan België of het met zijn troepen richting Frankrijk mocht, maar België wilde zich
hier niet mee bemoeien. Duitsland ging dus verder onder het motto: “als het niet goedschiks kan,
dan maar kwaadschiks.”. Op 4 augustus 1914 viel Duitsland dus ook België binnen. Groot-Brittannië
had weer een verbond met België, dus zij verklaarden weer de oorlog aan Duitsland.
Kortom, twee bondgenoten:
- Duitsland, Oostenrijk-Hongarije, Italië
- Servië, Rusland, Engeland, Frankrijk (+ koloniën), Amerika
Nederland in de Eerste Wereldoorlog
Nederland wilde graag neutraal blijven en om een Duitse inval te voorkomen wordt het leger
ingeschakeld. Het leger verdeelt zich over de grenzen van het land en de boodschap aan Duitsland is
duidelijk: Nederland neemt zijn neutraliteit serieus en is bereid deze te verdedigen. In deze tijd is
Nederland veel bezig met grensbewaking, opvang van vluchtelingen of geïnterneerde (vooral
Engelsen die op terugkeer wachten) soldaten. De verveling slaat op een gegeven moment toe, maar
die wordt tegengegaan door sportwedstrijden en onderwijs.
,1918 – Het einde van de Grote Oorlog
Ontzettend veel oorlogsdoden. In totaal 9 miljoen. Duitsland kreeg hoge straffen opgelegd: het
mocht geen leger meer hebben, er moesten grote sommen geld betaald worden en het moest
grondgebied afstaan, onder andere aan Polen.
Schuivende grenzen
Na de Eerste Wereldoorlog lagen de grenzen er anders bij:
1918 – De Spaanse griep is eigenlijk Amerikaans
In Amerika brak in januari 1918 een griep uit die vooral jonge, gezonde volwassenen trof. Soldaten
die vanuit Amerika naar Europese fronten werden gestuurd, namen het virus mee. De Spaanse
kranten publiceerden als eerste berichten over dit virus. Vandaar dat het de Spaanse griep heet.
Hoge idealen en de akelige praktijk
Onder leiding van de Communistische Partij werden de puinhopen van het oude Rusland vervangen
door een splinternieuwe communistische staat. Het zou een moderne Sovjet-Unie zijn, waarin
iedereen gelijk zou zijn en kennis en producten eerlijk gedeeld zouden worden. Zelfs West-
Europeanen verhuisden naar de SU. De werkelijkheid was anders..
De communistische partij van de SU ging al gauw op een dictatuur lijken, waar maar plaats was voor
één partij (communistische). Alle grond, fabrieken en bedrijven werden eigendom van de staat. De
communisten bepaalden wat er gebeurde in het openbare leven: wat er onderwezen werd, wie
welke functie kreeg en wat er gepubliceerd werd in de media. Iedereen die een andere mening had
werd beschouwd als vijand van de SU. Onder Stalin werden deze mensen in ‘heropvoedingskampen’
gezet, die uiteindelijk werk- en strafkampen bleken te zijn.
Miljoenen slachtoffers van het totalitaire regime
2 miljoen mensen die naar het werk- of strafkamp werden gestuurd overleefden het niet. In West-
Europa en Amerika ontstond een diep wantrouwen tegen de communisten, dat in de jaren ’50
uitmondde in een heksenjacht op communisten.
Communisme vs. Kapitalisme
Kapitalisme: banken en mensen stoppen hun geld in ondernemingen, met als doel om meer geld te
verdienen om dat vervolgens voor zichzelf te kunnen gebruiken. Politieke, economische en
individuele vrijheid is hierbij erg belangrijk. Er wordt wel neergekeken op de mensen die dit niet voor
elkaar kregen. Het motto wat ze daarvoor gebruiken was zo iets als: ‘hadden ze maar harden moeten
werken’.
Het communisme en het kapitalisme zijn dus tegenpolen.
Kunststromingen
Fauvisme 1904-1907 (vanuit Frankrijk)
Kenmerken:
Franse stroming: De schilderijen werden Les Fauves = ‘wilde beesten’ genoemd.
, Géén hechte groep, want elk individu heeft zijn eigen opvattingen en ideeën
Het gaat niet om de zichtbare realiteit, maar om de werkelijkheid van het schilderij
Ongeremd kleurgebruik, accent op de zuivere kleuren: ongemengd. Intensief gebruik om
licht en ruimte weer te geven.
Vereenvoudiging: weglaten van details
Geen aandacht voor diepte en perspectief
Vrolijk, spontaan en vol levensblijheid
Invloed van Gauguin en Van Gogh
Belangrijke kunstenaars: Matisse (leider), Derain, De Vlaminck, Manguin, Marquet
Voorbeelden van schilderijen van het Fauvisme:
Blauw Naakt, Matisse Boten bij Collioure, Derain
Expressionisme 1905 – 1930 (vanuit Duitsland)
Deze stroming ontstond in verschillende Duitse steden en toonde de angsten voor de moderne
maatschappij. Er werden verontrustende gevoelens geuit over het menselijk gedrag en de
hedendaagse wereld en het verloren gaan van spiritualiteit.
Kenmerken:
Vervorming van figuren
Intense kleuren voor het uiten van hun onvrede over de moderne maatschappij
Er werd voor het eerst aandacht geschonken aan het uiten van gevoelens
Overdreven heftige penseelstreken
Schilderijen van ontevreden personen, zoals prostituees en gemaskerde gezichten
Twee groepen binnen het expressionisme:
- Die Brücke (kunstenaar Kirchner, Heckel)
- Der Blaue Reiter (kunstenaar Kandinsky, Marc)
o Klassiek (West) tegenover mystiek-religieuze (Oost) op volkskunst steunende kunst
uit Rusland.
o Gericht op de ziel (geestelijke)
o Spiritueel boven materie
o Leidt tot abstractie
o Sterke relatie met muziek: A-tonale muziek: muziek die niet gebonden is aan een
toonsoort
Belangrijke kunstenaars: Kirchner, Heckel, Kandinsky, Marc
