Dit is een samenvatting van hoofdstuk 5 tot en met 7 van het boek literatuurgeschiedenis en theorie - literatuur voor vwo tweede fase. Deze samenvatting is handig voor het schoolexamen Nederlands vwo 6.
● Alinea 1: Inleiding: tussen 1875-1914 ontstaat het moderne Europa.
● Alinea 2: oorzaken: technische vernieuwingen/uitvindingen en economische bloei
● Alinea 3: gevolg in NL: sociale wetgeving, namelijk Kinderwetje & Arbeidswet
● Alinea 4: andere oorzaak hiervan: angst voor socialisme, want opkomst van linkse
partijen en vakbonden
● Alinea 5: maatschappelijke protesten met als gevolg: worgwetten (= het verbod op
stakingen van overheidspersoneel) en als gevolg hiervan weer de oprichting van
vakcentrales (= organisatie van vakbonden)
● Alinea 6: culturele achtergrond: Fin de siècle/overgang tussen oude en nieuwe kunst
○ oud: evolutietheorie over dieren, letterlijke interpretatie van de bijbel, oude
fysica (periodiek systeem, elektromagnetisme)
○ nieuw: evolutietheorie over mensen, theorieën van Freud, socialisme, nieuwe
fysica (Planck: quantumfysica, Einstein: relativiteitstheorie), estheticisme
Middeleeuwen Renaissance
Van den vos Reynaerde Vondel
Mariken van Nieumeghen Bredero
Karel ende Elegast P.C. Hooft
Verlichting Romantiek
Justus van Effen Piet Paaltjens
Hiëronymus van Alphen Nicolaas Beets
Multatuli
Alles vóór 1875 beschouwen we echt als geschiedenis.
Ontstaan: 1. eerste sociale wet (1874): Kinderwetje
2. tweede sociale wet (1889): Arbeidswet
De term die aan de periode 1875-1914 gekoppeld wordt, is Fin de siècle: overgang tussen
oude en nieuwe kunst.
Kunststromingen uit deze tijd:
1. impressionisme
2. naturalisme
3. symbolisme
4. neoromantiek
, Belangrijk voor het nieuwe wereldbeeld: Charles Darwin (Evolutieleer: Survival of the
fittest).
Felle reactie van gelovigen: Sigmund Freud (dromen; onderbewustzijn)
Dit alles leidt tot aantasting van de bestaande orde en dat was een gevaar voor de macht
van de heersende klasse.
● Marx: sociale romans, veel naturalisten waren socialisten
● Darwin: familieromans, milieu, erfelijke aanleg
● Freud: psychologische romans, nadruk op onderbewuste gevoelens
Oude zekerheden werden aangetast en de mensen wisten, maar moeilijke raad met de snel
veranderende wereld.
Natuurwetenschappen bloeide wel. Denk o.a. aan Einstein. Angst en hoopvol voor nieuwe,
onbekende eeuw. Fin de siècle ontstaat.
Vlucht uit de realiteit (escapisme) in een wereld van kunst, luxe, genotzoekerij (La Belle
époque - vredige periode tussen 1871-1914).
Dit vluchtgedrag leidde tot estheticisme (l’art pour l’art). Kunst moest uitsluitend mooi zijn;
geen maatschappelijke functie. De vorm telt (hoe) en niet de inhoud (wat).
§42: Impressionisme
Impressionisme is een reactie op het realisme. Een schilder probeert niet de werkelijkheid
weer te geven, maar zijn impressie van de werkelijkheid; het gaat om de sfeer.
Impressionistische schilderijen zijn: vage omtrekken.
Muziek
● heeft niet langer melodie en vorm vooropstaan
● Impressionistische muziek bestaat uit een soort mozaïek van klankcombinaties
● Er worden nu ook andere toonsoorten gebruikt. Zo wordt sfeer opgeroepen.
● Vb. Boléro van Ravel
Kenmerken in de literatuur
● indrukken, gevoelens, nuances verwoorden
● talrijke bepalingen (bijvoeglijk naamwoorden)
● neologismen (= woord dat of uitdrukking die in een bepaalde taal nog niet eerder
bestond) & archaïsmen
● beeldspraak, synesthesie (= verbinden van woorden met zintuiglijke kenmerken)
● alliteraties, enjambementen
● sonnet
● vroeger woordkunst (en/of lyrisch proza), nu vaak ‘schrijvertje’ spelen
§43: Naturalisme
Het leven wordt bepaald door 3 factoren; de mens is afhankelijk van deze factoren:
● erfelijke aanleg
● milieu waarin je opgroeit (plus opvoeding)
● tijd waarin je leeft
Voordelen van het kopen van samenvattingen bij Stuvia op een rij:
Verzekerd van kwaliteit door reviews
Stuvia-klanten hebben meer dan 700.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet je zeker dat je de beste documenten koopt!
Snel en makkelijk kopen
Je betaalt supersnel en eenmalig met iDeal, creditcard of Stuvia-tegoed voor de samenvatting. Zonder lidmaatschap.
Focus op de essentie
Samenvattingen worden geschreven voor en door anderen. Daarom zijn de samenvattingen altijd betrouwbaar en actueel. Zo kom je snel tot de kern!
Veelgestelde vragen
Wat krijg ik als ik dit document koop?
Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.
Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?
Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.
Van wie koop ik deze samenvatting?
Stuvia is een marktplaats, je koop dit document dus niet van ons, maar van verkoper Sophie2022xx. Stuvia faciliteert de betaling aan de verkoper.
Zit ik meteen vast aan een abonnement?
Nee, je koopt alleen deze samenvatting voor €4,39. Je zit daarna nergens aan vast.
