Dit zijn de aantekeningen van de hoorcolleges van AW (Adaptatie en Welzijn) van het tweede jaar van de studie Diergeneeskunde. De hoorcolleges waren soms erg vaag, waardoor niet alle aantekeningen even duidelijk zijn. Voor een duidelijkere samenvatting van dit vak verwijs ik je naar mijn samenvatti...
Gedrag
● Belang voor de veterinair
○ Gedrag is van groot belang voor het herkennen van o.a.:
■ Ziekte- en pijngedrag.
■ Mens-dier relatie:
● Bijv. reproductiefases herkennen
● Hanteertechnieken.
■ Eerste signalen van aan- of afwezigheid van aanpassingsproblemen
→ gedragsafwijkingen en/of welzijnsproblemen.
● Gedrag is geen chaos, maar heeft een bepaald patroon of ordening.
○ Een hond die jou net sociaal heeft begroet zal hoogstwaarschijnlijk
daaropvolgend niet uitvallen en bijten.
○ Gedrag is objectief en systematisch onderzoekbaar.
● Gedrag lijkt ook doelmatig en lijkt vaak te leiden tot een oplossing van ’’een
probleem’’
○ Honger (probleem) → op jacht → vogel vangen → eten (probleem is
opgelost)
● 4 ethologische hoofdvragen geformuleerd door Tinbergen
○ WAAROM
■ WAARDOOR → vraag naar directe veroorzaking
■ WAARTOE → vraag naar functie van gedrag
○ ONTWIKKELING van gedrag tijdens het leven
○ ONTSTAAN van gedrag tijdens evolutie
○ Speciaal bij diergeneeskunde: pathologie van abnormaal gedrag
● Ultimate en proximate veroorzaking van gedrag
○ Proximate veroorzaking: WAARDOOR?
■ Welke factoren reguleren het optreden, welke werkingsmechanismen,
etc.?
○ Ultimate veroorzaking: WAARTOE?
■ Waartoe doet een dier iets? Functie?
■ Welke evolutionaire invloeden? Prooibeschikbaarheid?
■ Draagt het gedrag bij aan de succesvolle reproductie van dat dier?
Fitness?
● B.F. Skinner (USA)
○ WAARDOOR vraag
■ Veroorzaking?
○ Bestudeerde leerprocessen in laboratoria
■ Ratten in een “skinnerbox”
● Rooster met elektriciteit → je kan het dier schokken om
bepaalde dingen te leren
● Konrad Lorentz en Nico Tinbergen (Europa)
○ WAARTOE vraagfunctie?
, ○ Ontwikkeling gedrag en ontstaan van gedrag tijdens het leven en tijdens de
evolutie.
● Klinische setting: hond bijt op poot
○ Hoe ziet het eruit?
○ Wanneer vindt het plaats?
■ Contexten?
■ Interne/externe prikkels trigger?
○ Hoe is het ontstaan in leven?
○ Dient dit gedrag ergens voor, danwel wat levert het op?
■ bv. hygiëne, aandacht van de baas, lichaamseigen opiaten,
pijnverlichting
○ Achterliggende motivatie(s)?
○ Is dit normaal hondengedrag of is het abnormaal?
● Definitie van gedrag
○ Gedrag bestaat uit een stroom van gedragselementen in de tijd.
■ Gedragselement = duidelijk herkenbare afzonderlijke handelingen
(patroonmatige activiteit)
○ Gedrag = systeem waarmee dieren veranderingen in de omgeving
detecteren, filteren en hier vervolgens gepast op reageren.
■ Perifere filtering: zintuigen beperken instroom van informatie.
● Wij zijn erg visueel ingesteld, maar andere dieren gebruiken
hun andere zintuigen veel meer
○ Gedrag = Een actie die ontstaat als reactie op een bepaalde prikkel uit de
omgeving.
■ Sleutelprikkel of deblokkerende stimulus = stimuli die het gedrag kan
doen optreden
Innate releasing mechanism (IRM)
● Zintuigen → er komen een paar stimuli door → er zijn maar een paar stimuli
belangrijk → beslissen in een coördinatiecentrum wat je gaat doen → gedragsuiting
● Kenmerken van “instinctief gedrag”
○ Alle individuen vertonen ongeveer dezelfde reactie op eenzelfde
sleutelstimulus.
, ○ Het is vormvast.
○ Indien in gang gezet dan wordt het veelal ook voltooid.
○ Aangeleerde aspecten zijn gering van invloed.
● Gedragsketens: gedragselementen niet willekeurig
○ Bepaalde stimuli roepen soms een keten van gedragingen op met een min of
meer vaste volgorde = gedragsketen.
○ Gedragsketen kan min of meer automatisch verlopen.
● Deblokkerende stimulus → belangrijkste stimulus dat voor gedrag zorgt
● Inhiberende stimulus → een stimulus wat bepaald gedrag voorkomt
● Sturende stimulus → nadat het gedrag is aangezet kan een stimulus het een klein
beetje aanpassen
● Supernormale stimulus → voorkeur geven aan een grotere stimulus, boven een
andere stimulus (rodere buis, groter ei, etc.)
○ Humaan: rode lippenstift
● Motivatie = wisselende gedragsbereidheid
○ Deblokkering door een sleutelprikkel gebeurt niet zomaar en niet altijd.
○ Ergens afwegingsmoment waarin belang van diverse in- en uitwendige
prikkels wordt gewogen.
■ Bv: honger vs aanwezigheid van een roofdier.
● Grootte van motivatie
○ Grootte van verschil tussen actuele waarde en normwaarde = “deficiëntie” →
grootte van te verwachte beloning
■ “Reward is the currency of the brain” - Cabanac.
○ Waar? Beslissingscentrum is het beloningssysteem in de hersenen.
■ Beloningssysteem = limbisch systeem
● Hippocampus, hypothalamus, amygdala en neocortex
● Feedbacksysteem
○ Honger → eten → stoppen met eten als je vol zit
● Normwaarden = homeostase & allostase
○ Homeostase: continu in evenwicht hebben/houden van fysiologische maten
○ Allostase: de gedrags inzet om de homeostase te bereiken
○ Normen zijn soms inflexibel (b.v. bloedsuikergehalte, leptine, bloeddruk),
maar kunnen tot op zekere hoogte ook flexibel zijn.
○ Instelling van normen door:
■ Genetische invloeden
■ Hormonen
, ■ Leerervaringen
○ Een gedragsnorm
■ Voorbeeld: verschillende hondenrassen hebben verschillende mate
van intolerantie bij territoriale indringers
● Hondenrassen hadden vroeger andere functies
■ Voorbeeld: reactie van zebra haremhengst op het weglopen van één
van zijn merries van de harem
● De norm wordt bepaald door de afstand
● Factoren die motivatie beïnvloeden
○ O.a. territorium, daglicht, bronst van partner, effecten van leren, stress,
vermoeidheid, ziekte, etc..
● Onderzoek: meten van motivatie
○ Standaard stimulus aanbieden en reactietijd vaststellen
○ Reactiesterkte = intensiteit van gedrag
○ Meten van drempelwaarde
■ Vacuümactiviteit: drempelwaarde = 0 (geen stimulatie nodig)
● Als het gedrag al uitgevoerd wordt zonder dat er een stimulus
is
○ Bv. stofbaden van kippen op een betonnen vloer
(zonder stof)
○ Meten van uiterlijke kenmerken
■ Bv. opzetten van kuif
○ Vaststellen van hoeveelheid aversieve stimulatie dat een dier bereid is te
doorstaan
■ Mannetjes rat wil naar het vrouwtje, maar moet over een onder stroom
staand rooster
● Mate van stroom + mate van bereidheid om naar het vrouwtje
te gaan → zegt iets over seksuele motivatie van de rat
Hoe weten we wat dieren leuk vinden, willen en nodig hebben?
● Consumer-demand tests:
○ Ask the animal: “How much energy will you invest for this resource
[wanting]?”
■ Veel energie willen geven → essenstieel gedrag
Voordelen van het kopen van samenvattingen bij Stuvia op een rij:
Verzekerd van kwaliteit door reviews
Stuvia-klanten hebben meer dan 700.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet je zeker dat je de beste documenten koopt!
Snel en makkelijk kopen
Je betaalt supersnel en eenmalig met iDeal, creditcard of Stuvia-tegoed voor de samenvatting. Zonder lidmaatschap.
Focus op de essentie
Samenvattingen worden geschreven voor en door anderen. Daarom zijn de samenvattingen altijd betrouwbaar en actueel. Zo kom je snel tot de kern!
Veelgestelde vragen
Wat krijg ik als ik dit document koop?
Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.
Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?
Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.
Van wie koop ik deze samenvatting?
Stuvia is een marktplaats, je koop dit document dus niet van ons, maar van verkoper ankejesse. Stuvia faciliteert de betaling aan de verkoper.
Zit ik meteen vast aan een abonnement?
Nee, je koopt alleen deze samenvatting voor €4,48. Je zit daarna nergens aan vast.
