Psychopathologie
Hoorcolleges
Hoorcollege 1 | Introductie
Kenmerken binnen een normaal ontwikkelingsperspectief
• Vroege kindertijd
- Bedplassen, driftbuien, separatieangst
• Midden kindertijd
- Bang in donker, bewegelijk
• Adolescentie
- Experimenteren, grenzen verkennen, stemmingswisselingen
Psychopathologie binnen een ontwikkelingsperspectief
• Vroege kindertijd
- Pervasieve ontwikkelingsstoornissen, ernstige leerproblemen, encopresis (verlies van
ontlasting), slaapproblemen
• Midden kindertijd
- ADHD, ODD/CD, tic stoornissen, angststoornissen, somatische problemen
• Adolescentie
- Stemmingsstoornissen, eetstoornissen, schizofrenie, drugsverslaving, obsessief-
compulsieve stoornis, agorafobie
Wanneer sprake van (ontwikkelings-)psychopathologie
• Klachten
- Bijv. op het gebied van lichamelijk functioneren, gedrag, emoties, cognities of relaties
(moeite met vrienden maken bijv.)
• Criteria klachten
- Die niet passen bij de leeftijd, moeilijk te corrigeren zijn, het algemeen functioneren
nadelig beïnvloed wordt, kind en/of omgeving lijdt en stagneren van de ontwikkeling
Classificatiesystemen
→ Deze 2 systemen komen tot stand door consensus tussen experts
1. International classification of diseases (ICD) > betrekking op alle psychiatrische
stoornissen
2. Diagnostic and statistical manual of mental disorders (DSM-5) > betrekking op
aanwezige stoornissen en uitgebreide specificaties & stressoren (V&Z codes) om de
ernst van stoornissen te bepalen
- Niveau van functioneren bepalen met WHO DAS > WHO disability assessment
schedule (36 items over 36 domeinen: communicatie, mobiliteit, zelfzorg, sociale
omgeving, activiteiten en deelname aan de gemeenschap, scoring 0% is goed
functioneren, 100% is volledig afhankelijk)
, • Voordelen classificatiesystemen > internationale eenduidigheid, duidelijke
beschrijving kern problematiek en richtinggevend voor behandeling
• Nadelen classificatiesystemen > er gaat mogelijk te veel informatie verloren door de
kern eruit te halen, categoriale indeling (duidelijk onderscheid tussen wel/niet
stoornis kan bepaalde groepen buitensluiten) en suboptimale basis voor behandeling
DSM 0 t/m 5 > men wilde af van de verdeling van verschillende assen omdat de focus vaak
teveel op as I kwam te liggen, daarom zijn alle assen nu samengevoegd
• AS I > stoornis
• AS II > relationele context (gedrag, affect en betrokkenheid)
• AS III > medische en ontwikkelingsstoornis en conditie
• AS IV > psychosociale stressoren
• AS V > niveau van ontwikkeling
Aandachtspunten bij classificatie
• Classificatie = alleen beschrijvend, niet verklarend
- Dit is dus niet diagnosticeren, diagnosticeren gaat verder dan alleen maat beschrijven
> dan hypothesen vormen aan de hand van informatie of symptomen,
ontstaansgeschiedenis, relevante omstandigheden, observaties in verschillende
contexten en reactie op bepaalde interventies
• Classificeren vindt plaats d.m.v. semi-gestructureerde klinische interviews met
ouders en kind > DSM-5 classificatie
- Diagnosticeren > classificeren, in kaart brengen levensgeschiedenis, risico- en
beschermingsfactoren kind en omgeving en eerdere interventies en het effect
daarvan
• Betrouwbaarheid & validiteit
- De betrouwbaarheid tussen verschillende beoordelaars ligt laag, maar dit komt mede
door comorbiditeit van stoornissen & overlap in symptomen
- Validiteit binnen stoornissen > grote heterogeniteit, verschillende
ontstaansmechanismen/risicofactoren, verschillende medicatie effectief
Onderliggend model psychopathologie > ‘je hebt een ziekte of niet’ lijkt niet te werken
binnen psychopathologie
• Een dimensioneel model past er wel goed bij om aan te geven hoeveel sprake er is
van bepaalde klachten > bijv. boven of onder gemiddeld
• Achenbach system of empirically based assesment (ASEBA) > dimensionele
benadering waarbij gedragingen gescoord worden om vast te stellen wat het
ernstniveau op een bepaalde dimensie van een bepaalde stoornis is
• 2 dimensies > dit zijn onafhankelijke dimensies
- Internaliserende problemen
- Externaliseerde problemen
,Classificeren vs. dimensioneel meten
Hoorcollege 2 | Slaapstoornissen & Zindelijkheidsstoornissen
De functie van slaap
• Rust (energiebesparing)
• Herstel (bijv. immuunsysteem) > nodig voor dagelijks functioneren en overleven
• Groei (hersencellen, lichaam)
• Geheugenprocessen (reorganisatie in de hersenen)
Kenmerken slaap
• Gereguleerd door gedrags- en biologische factoren > bijv. jetleg bij vliegen naar een
andere tijd
• Bestaat uit meerdere fasen en veel functies > bijv. door middel van EEG onderzoeken
in welke fasen iemand in zijn slaap zit
- Je kunt nooit zeggen ‘ik slaap te weinig’ alleen adhv de uren slaap
• Verander met leeftijd
- Jonge kinderen beginnen met REM-slaap (REM-slaap 55%), vervolgens ontwikkelen ze
een nacht-dag ritme, gaan ze veel bewegen tijdens de REM-slaap, het bewegen
neemt dan af, rond het 5e-6e levensjaar wordt een slaapcyclus ontwikkeld die lijkt op
die van een volwassenen (REM-slaap 20%)
• Diversiteit binnen slaaponderzoek > komt door verschillende manieren van meten,
verschillende leeftijden, verschillende culturen en veranderende definitie (criteria)
Indicatie prevalentie slaapstoornissen > chronisch slaaptekort adolescenten
• Onderzoek uitgevoerd gericht op het onderzoeken van symptomen die alleen samen
kunnen ontstaan bij slaapstoornissen > energieverlies, irritaties etc.
- Slaaptekort wordt gemeten onafhankelijk van persoonlijke behoefte aan slaap
- Chronisch slaaptekort lijkt veel voor te komen
• Chronisch slaaptekort en comorbiditeit > percentage ligt rond de 10% kans om naast
een slaapstoornis een andere stoornis te ontwikkelen
, Mogelijke gevolgen van slaapstoornissen
• Gedragsproblemen > bijv. hyperactiviteit, ADHD, impulsiviteit, agressie
• Leerproblemen > invloed op aandacht, concentratie, motivatie
• Emotionele problemen > depressie, prikkelbaarheid
- Onduidelijke causaliteit, wat veroorzaakt wat?
• Slechtere schoolprestaties
• Somatische klachten > hoofdpijn, stress
• Andere lange termijn problemen > nog onduidelijk, maar mogelijk relatie met
obesitas en suikerziekte
Slaapstoornissen
• Er vindt veel misdiagnostiek plaats > veel wordt pas op latere leeftijd ontdekt
• Insomnia & circadian rythm komen veel voor bij jonge kinderen
- Deze stoornissen hebben veel overeenkomsten > ze vinden plaats op het begin van
de nacht
- Insomnia = problemen met inslapen, doorslapen of slechte slaapkwaliteit, die niet
door iets anders worden veroorzaakt
• Stoornis vs probleem
- Chroniciteit > langer tijdproblemen ondervinden, bijv. meer dan 3 maanden
- Veroorzaakt problemen in functioneren (overdag)