WEEK 1; INLEIDING CAO RECHT
Het collectief arbeidsrecht bevat de regels die de
werknemersbelangenbehartiging door vakbond(en) en ondernemingsraad
enerzijds en de werkgeversbelangenbehartiging (al dan niet door
werkgeversorganisaties) anderzijds normeren. Het bestaat uit: het cao-, avv- en
collectiefactierecht met regels betreffende de werking van door vakbonden met
werkgevers(organisaties) gesloten collectieve arbeidsovereenkomsten (cao’s),
het algemeen verbindend verklaren van bepalingen daaruit (avv) en de regels
betreffende het organiseren van een collectieve actie. Ook omvat het
medenzeggenschapsrecht met de regels ziend op inspraak en medebeslissing
van ondernemingsraden bij grofweg het financieel-economische en sociaal-
economische reilen en zeilen van de onderneming van een werkgever.
Arbeidsvoorwaarden in een individuele arbeidsovereenkomst worden vaak
bepaald door collectieve arbeidsovereenkomsten.
De cao
De Wet op de collectieve arbeidsovereenkomst (Wet cao) definieert de cao als:
een overeenkomst aangegaan door een of meer werkgevers of volledige
rechtsbevoegdheid bezittende verenigingen van werkgevers enerzijds en een of
meer volledige rechtsbevoegdheid bezittende verenigen van werknemers
anderzijds, waarbij voornamelijk of uitsluitend worden geregeld
arbeidsvoorwaarden bij arbeidsovereenkomsten in acht te nemen. In de wet
worden nauwelijks voorwaarden gesteld aan cao’s, alleen dat het
arbeidsvoorwaarden moet regelen en tot stand wordt gebracht door partijen die
de bevoegdheid hebben om cao’s te maken, artikel 1 Wet cao.
In Nederland zijn er twee soorten cao’s, de ondernemings-cao en de bedrijfstak-
cao. Wordt een cao aan werkgeverszijde aangegaan door één werkgever en dus
niet door een werkgeversvereniging dan is er sprake van een ondernemings-cao.
Ondernemingscao’s zijn voor grote bedrijven die een eigen cao willen, zoals
Phillips. Wordt een cao aan werkgeverszijde aangegaan door een
werkgeversvereniging, waarvan individuele werkgevers lid zijn, dan is er sprake
van een bedrijfstak cao. Een cao wordt aangegaan bij authentieke of
onderhandse akte (schriftelijk). Een cao kan terugwerkende kracht hebben, dat
betekent dus dat de arbeidsvoorwaarden van vóór de cao vervangen worden
door de nieuwe arbeidsvoorwaarden. Dit kan natuurlijk voor veel problemen
zorgen. De inwerkingtreding van de cao kan met terugwerkende kracht
geschieden als dat in de cao wordt bepaald. Een cao wordt voor maximaal 5 jaar
aangegaan, maar 2 of 3 jaar is de praktijk. De normatieve werking van de cao
vinden we in artikel 9, 12 en 13 in de Wet cao.
Obligatoire bepalingen
Werkgeversorgani Werknemersorgani
satie satie
Lidmaat- Lidmaat-
schapsband schapsband
1
, Normatieve bepalingen
Gebonden Gebonden
werkgever werknemer
De kern van de cao is wat er aan de onderkant staat, er is een gebonden
werkgever (dat betekent dat hij lid is van een werkgeversvereniging) en die
gebonden werkgever sluit met de vakbonden, waarvan de werknemer lid is, een
cao. De afspraken die in de cao staan en de bedoeling hebben om de
rechtsrelatie tussen werkgever en werknemer te reguleren, die afspraken worden
letterlijk overgenomen in de individuele arbeidsovereenkomst. De normatieve
werking van de cao, je hoeft als werknemer nooit nakoming van de cao te
vragen, want je bent gebonden als lid. Iedere afspraak in strijd met de cao is
nietig, daarvoor in de plaats gelden de afspraken in de cao (artikel 12 Wet cao).
Een gebonden werknemer, die lid is van de vakbond, vraagt nooit nakoming van
de cao, die vraagt nakoming van zijn arbeidsovereenkomst.
Obligatoire bepalingen; de afspraken tussen de vakbonden en de
werkgeversorganisatie(s). Bijvoorbeeld over de wijze waarop het overleg moet
plaatsvinden of bijvoorbeeld dat de vakbond belooft aan de
werkgeversorganisatie niet te staken. Deze regelen de onderlinge
rechtsverhouding van de cao-partijen: zij scheppen rechten en verplichtingen
tussen de partijen die de cao’s afsluiten.
Diagonale bepalingen; bepalingen tussen gebonden werknemer om de
werkgeversorganisatie te compenseren. Vakbonden worden in belangrijke mate
bepaald door werkgevers. Bijvoorbeeld: vredesplichtclausules.
- Van sommige bepalingen in het individueel arbeidsrecht kan door cao worden
afgeweken.
Minimum en standaard cao’s
Een cao kan een minimumregeling inhouden. In dat geval is een afwijking ten
nadele van de gebonden werknemer nietig, maar zijn afwijkende bedingen ten
gunste van de werknemer volkomen geldig. Wanneer de cao echter is
geformuleerd als standaard-cao, dan treedt er een verdergaande beperking van
de individuele contractsvrijheid op, want dan zijn ook deze laatste bedingen
nietig. Bij de standaard cao is geen afwijking mogelijk. Bij de minimum-cao geldt
een ondergrens. Wanneer een cao een standaardregeling is, zal dus een
georganiseerde werknemer die minder krijgt dan zijn cao-loon het tekort kunnen
vorderen, maar evengoed kan een werkgever die meer heeft betaald dan het
cao-loon, dit teveel terugvorderen. Het is niet vereist dat in de betreffende cao
expliciet bepaald is dat er sprake is van een standaard-cao, het moet worden
gelezen in het licht van de gehele tekst van de overeenkomst. Daarbij gaat het
echter niet om een louter taalkundige uitleg maar om een uitleg naar objectieve
maatstaven waarbij onder meer relevant is welke formuleringen in de cao worden
gebruikt van de rechtsgevolgen waartoe de onderscheidende tekstinterpretaties
kunnen leiden.
2
, Voordelen cao
Er ontstaat macht. Het collectieve arbeidsrecht gaat over de vraag hoe je
rechtvaardige regels tot stand brengt. Die regels moeten met machtsgelijkheid
tot stand komen. Er moet fair onderhandelingen plaats vinden. Tegenwicht
bieden aan de werkgever. Collectief onderhandelen is een grondrecht. Het gaat
om machtsverhoudingen. Regels door eigen kring: meer draagvlak, wanneer jou
een regel wordt opgelegd vind je dat minder leuk dan wanneer je de regel zelf
maakt. De nakoming van afspraken die je zelf maakt is beter dan nakoming van
regels die worden opgelegd. Maatwerk: het gaat per sector of bedrijf. Het is
sneller dan wetgeving, een cao kan vrij snel gesloten worden. Dus alle reden om
het algemeen verbindend te verklaren. Wet op het algemeen verbindend
verklaren van cao, regelt dat een cao, als die aan bepaalde voorwaarden voldoet,
algemeen verbindend verklaart kan worden wat weer betekend dat hij gewoon
geldt als recht in de zin van 97 in de zin van Rv, en dus ook moet worden
toegepast aan werknemers die niets te maken hebben met de cao. Cao-recht is
privaatrecht, dus vrijheid van onderhandelen. De cao regelt de werkingssfeer zelf.
Hoe breng je een rechtvaardige cao tot stand? Als hij een breed draagvlak heeft,
dit doe je door representatieve onderhandelingen.
Toelaten tot overleg
Hoe kom je tot cao overleg? Cao recht is privaatrecht, dus er is vrijheid van
onderhandelen. Er is dus nauwelijks een verplichting tot onderhandelen. Een
werkgeversorganisatie is niet verplicht te onderhandelen over een cao.
Wanneer is een werknemer
verplicht zich te houden aan de
cao?
Lidmaatschap Door lidmaatschap dan automatisch gebonden
aan de cao en de dwingende doorwerking in de
arbeidsovereenkomst is dan geen keuze.
Artikel 9, 11, 12 en 13 Wet cao; de normatieve
werking.
Artikel 14 Wet cao Wanneer bij de collectieve
arbeidsovereenkomst niet anders is bepaald, is
de werkgever, die door de cao gebonden is,
verplicht, tijdens den duur van die
overeenkomst hare bepalingen omtrent
arbeidsvoorwaarden ook na te komen bij de
arbeidsovereenkomsten, als in de collectieve
arbeidsovereenkomst bedoeld, welke hij
aangaat met werknemers, die door de
collectieve arbeidsovereenkomst niet
gebonden is. De werknemer kan dit niet in
rechte afdwingen. De vakbonden kunnen dan
naleving vorderen. Dit artikel geldt alleen als
de werkgever gebonden is.
Incorporatie Door overeenkomst, dan bij aanvaarding bij
contract en wel een keuze. Incorporatie in de
arbeidsovereenkomst, meestal een gebonden
werkgever en ongebonden werknemer. De
3