1.1 Het leven van jager-verzamelaars
De tijd van jagers en boeren wordt de prehistorie genoemd, omdat er geen
schriftelijke bronnen van deze tijd bestaan. We zijn afhankelijk van de
archeologische opgravingen. Pas in 3000 v.C. konden we een beetje schrijven.
De enige persoon uit de prehistorie die wij kennen is Otzi. Otzi was een mummie die
werd opgegraven uit de Alpen. Door de kou was zijn lichaam en kleding bewaard,
waardoor we weten hoe hij eruitzag.
De aap is geëvolueerd tot mens. Deze mensen die beter recht op gingen lopen en
twee benen liepen, leefden in een samenleving van jagers-verzamelaars.
De mensensoort die overbleef was de homo sapiens, de moderne mens.
Tot 30.000 v.C. leefde de neanderthaler.
Tot 9000 v.C. was er een rolverdeling tussen mannen en vrouwen:
Mannen vissen en jagen, vrouwen verzamelen en zorgen voor de kinderen. Jager-
verzamelaars hadden veel kennis van de natuur en waarschijnlijk waren hun
zintuigen beter ontwikkeld. Ze leefden in kleine groepen, nomaden. Ze hadden geen
vaste woonplaats en zwierven rond voor voedsel. Ze bleven langer op een plek als
die plek voldoende voedsel bood.
Tot 50.000 v.Chr. hadden ze slechts grove stenen werktuigen, pas daarna meer
complexiteit, zoals een pijl en boog en een vishengel. Ontwikkeling van kleding en
hutten zorgde ervoor dat ze zich in de ijstijd over Europa konden verspreiden.
Vanaf 30.000 v.C. begonnen de jagers-verzamelaars hun gedachtes te uiten in
kunst, zoals vrouwenbeeldjes en wandschilderingen. Deze kunstvormen laat zien
dat de cultuur van jagers-verzamelaars ingewikkelder werd. Ze gingen denken in
symbolen.
1.2 De opkomst van de landbouw
Landbouw ontstond los van elkaar in verschillende gebieden.
Rond 9000 v.C. ontstond de akkerbouw. Mensen gingen ten oosten van de
Middellandse Zee voedsel verbouwen in een gebied dat vanwege zijn vorm de
vruchtbare halvemaan werd genoemd. Erwten, tarwe en gerst werd als eerste
verbouwd en dus veredeld.
Rond 8000 v.C. ontstond de veeteelt met schapen, geiten, varken, 6000 v.C.
runderen en vanaf 4000 v.C. paarden. Het ontstaan van de landbouw was een
revolutie die ervoor zorgde dat de samenleving veranderde. Vanuit het Midden-
Oosten verspreidden migranten de landbouw.
Rond 7000 v.C. ontstond landbouw in China: gierst en rijst. In Midden-Amerika mais
pompoenen en avocado. In Peru aardappelen en bonen.
Hoe kunnen we het ontstaan van de landbouw verklaren?
I. Klimaatverandering is altijd de grote katalysator achter grote veranderingen.
Verzachting klimaat, meer wilde granen en peulvruchten.
II. Mensen leren zaaien, oogsten en veredelen.
III. Wilde dieren domesticatie en ‘veredeling’ dieren.
IV. Door het gebruik van dieren is er een betere landbouwmethode en meer
opbrengst.
V. Bevolkingsdichtheid neemt toe.
, VI. Eerst nog een aanvulling op jagen, maar op een bepaald punt is er geen weg
meer terug.
Door de landbouwrevolutie ontstond de landbouwsamenleving. Boeren gingen
van een nomadisch naar een sedentaire levenswijze. Het leven in huizen en
dorpen. Elk dorp was autarkisch. Hun grond was het belangrijkste bezit. De mensen
met veel bezit hadden meer aanzien en macht. Er ontstond sociale ongelijkheid,
doordat ouders hun bezit en macht doorgaven aan hun kinderen. Boeren met veel
aanzien maakten mensen met weinig bezit hun eigen bezit, een slaaf. Het verschil in
bezit leidde tot ruzies, waarbij tegenstanders werden gedood of slaaf werden
gemaakt.
Sociale ongelijkheid is ook te zien in de graven van boeren. Hunebedden waren
monumenten waarmee nabestaanden hun voorouders vereerden. Ze gaven doden
hun grafgiften voor naar het hiernamaals. Mensen geloofden in goden en hadden
een natuurgodsdienst (rivieren of dieren) waarvoor ze aan rituelen en offers
deden.
De slechtste ideeën van de mens ooit:
I. Hiërarchie
II. Droogte, water, ongedierte (mislukte oogst)
III. Enorme bevolkingstoename
IV. Landen, grenzen
V. Oorlog
VI. Heel hard werken (nauwelijks vrije tijd)
VII. Alcohol
VIII. Slecht dieet dus zwakker lichaam
IX. Zeer slecht voor het gebit
1.3 De eerste steden
Rond 6500 v.C. kregen dorpen steeds meer inwoners. Het dorp was pas een stad als
het van het platteland is afgescheiden en de meeste mensen geen boer zijn. De
eerste steden ontstonden bij de rivieren Eufraat en Tigris, dat Mesopotamië
(tweestromenland) werd genoemd.
In 6500 v.C. ontstond de eerste stedelijke beschaving in Soemerië. Langs Eufraat en
Tigris ontstonden er grote steden als Uruk met rond 3000 v.Chr. al meer dan 50.000
inwoners. Dit gebied werd Mesopotamië (tweestromenland) genoemd.
De eerste steden ontstond, doordat boeren langs rivieren een overschot aan voedsel
produceerden. Hierdoor konden boeren anderen voeden die niet van de landbouw
leefden en ontstond de landbouwstedelijke samenleving. De minderheid leeft in
steden.
Om de landbouw te laten groeien waren dijken, dammen en kanalen nodig. Zo
overstroomden de rivieren niet in het voorjaar en werd de grond niet droog. Het
bouwen en onderhouden moest worden georganiseerd. Er ontstond een elite.
In de landbouw hielden boeren zich bezig met nijverheid en in de steden met
ambacht. In steden ontstonden gespecialiseerde beroepen. Steden waren
afhankelijk van handel; graan, kleding en aardewerk voor luxeartikelen als wierook,
parfums en edelstenen.
Voordelen van het kopen van samenvattingen bij Stuvia op een rij:
Verzekerd van kwaliteit door reviews
Stuvia-klanten hebben meer dan 700.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet je zeker dat je de beste documenten koopt!
Snel en makkelijk kopen
Je betaalt supersnel en eenmalig met iDeal, creditcard of Stuvia-tegoed voor de samenvatting. Zonder lidmaatschap.
Focus op de essentie
Samenvattingen worden geschreven voor en door anderen. Daarom zijn de samenvattingen altijd betrouwbaar en actueel. Zo kom je snel tot de kern!
Veelgestelde vragen
Wat krijg ik als ik dit document koop?
Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.
Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?
Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.
Van wie koop ik deze samenvatting?
Stuvia is een marktplaats, je koop dit document dus niet van ons, maar van verkoper Evavdtoorn. Stuvia faciliteert de betaling aan de verkoper.
Zit ik meteen vast aan een abonnement?
Nee, je koopt alleen deze samenvatting voor €2,99. Je zit daarna nergens aan vast.