Europese expansie en verspreiding van het christendom, Staatsvorming, Centralisatie (elk land uitgebreid) , Investituurstrijd, Renaissance, Calvinisme in Nederland, Nederlandse Opstand, Gouden Eeuw, Absolutisme
Gewetensvrijheid = het recht om een eigen overtuiging of geloof te hebben. Dat betekende
nog geen godsdienstvrijheid, want dan worden alle religies op dezelfde manier behandeld.
Investituurstrijd
Investituur = het benoemen van een bisschop en hem de ring, staf en mijter geven.
In de 10e eeuw, de vroege Middeleeuwen, had de keizer medezeggenschap gekregen over
het benoemen van de bisschoppen in het Heilige Roomse Rijk. Hij had hier veel belang bij,
omdat een bisschop in die tijd niet alleen kerkelijke taken had, maar ook andere functies op
politiek en militair gebied. Zo zaten ze in het lokale bestuur en inden ze belastingen.
De keizer vond het daarom vanzelfsprekend dat hij de geestelijken na hun benoeming hun
zogenaamde Investituur gaf. Dit woord is afgeleid van het Latijnse vestitura, wat ‘aankleden’
of ‘bekleden’ betekent. De bisschoppen werden voor hun functie door de keizer figuurlijk
‘aangekleed’ met een ring als symbool voor hun geestelijke werk en met een staf als
symbool voor hun wereldlijke werk (bijvoorbeeld hun politieke taken).
Deze traditie leidde echter tot een paar misbruiken. Voor de vorsten waren deze
bisschoppen interessant, omdat ze bijvoorbeeld zorgden voor een grote belastingopbrengst.
Het bisschopsambt werd zo populair dat personen die bisschop wilden worden koningen veel
geld boden. Dit wordt simonie genoemd en zorgde ervoor dat er bisschoppen benoemd
werden die nooit door de Kerk zouden zijn gekozen. Veel van de benoemde bisschoppen
hielden zich bijvoorbeeld niet aan het celibaat en kregen zelfs kinderen (nicolaisme
genoemd).
Als reactie hierop sloten enkele Duitse edelen zich bij de paus aan en keerden de koning de
rug toe. Dit bracht Hendrik IV in een moeilijke positie: hij was bang om de troon te verliezen.
Hij besloot daardoor in 1077 een soort ‘boetetocht’ te ondernemen naar het Italiaanse
Canossa, waar de paus verbleef. Hij wilde hem daar smeken om de ban op te heffen, maar
werd eerst niet binnengelaten. Ter straf moest hij drie dagen wachten, voordat de paus
Hendrik wilde ontvangen en besloot zijn ban op te heffen.
De tocht naar Canossa betekende echter niet het einde van de Investituurstrijd. De
opstandelingen hadden in het rijk van Hendrik intussen een tegenkoning benoemd: Rudolf
van Zwaben. Dit zorgde voor een burgeroorlog van drie jaar in het rijk.
Daarna begon Hendrik IV zich opnieuw te verzetten tegen de paus, waarop hij opnieuw in
1080 in de ban werd gedaan. Dit werd door velen echter als onterecht beschouwd en haalde
weinig uit. Als reactie hierop trok de koning in 1083 met een leger naar Rome en zette de
paus af. Vervolgens installeerde hij een nieuwe paus: Clemens III, die Hendrik als keizer
kroonde.
Er werd uiteindelijk pas een eind gemaakt aan de 50 jaar durende Investituurstrijd in 1122.
Toen legden Hendrik V en paus Calixtus II nieuwe afspraken vast in het Concordaat van
Worms. De kerkelijke en wereldlijke taken van bisschoppen werden hierdoor beter
gescheiden. Er werd besloten dat de paus het benoemingsrecht kreeg, maar de Duitse
keizer mocht daarbij aanwezig zijn, waardoor hij toch een zekere mate van invloed behield.
Hij mocht namelijk beslissen of hij de bisschoppen wel of niet de wereldlijke macht wilde
toekennen. De keizer gaf hiermee zijn recht van investituur voor het grootste deel op en
mocht alleen territoriale/feodale taken aan de bisschop geven. Op deze manier werden 'ring'
(kerkelijke macht) en 'staf' (wereldlijke macht) van elkaar gescheiden. Dit kan worden gezien
als het begin van de scheiding tussen kerk en staat
, Europese expansie en verspreiding van het christendom
Redenen voor de Europese expansie:
Ze wilden weten waar het goud vandaan kwam dat via de Sahara naar Marokko werd
gebracht. De ‘’zandzee’’ was onbegaanbaar voor hen, dus zochten ze een zeeroute.
Handel: specerijen, goud, zilver etc
Verspreiding van het christendom
Nieuwsgiergheid en zucht naar avontuur
Begin van de Europese expansie
Tot 1453 kwam veel oosterse koopwaar Europa binnen via Constantinopel, maar nadat deze
stad was ingenomen door de Turken droogde de handel op. Omdat er veel geld mee te
verdienen was, wilden de Europese handelaren de specerijen zelf uit Indië halen. Maar
Arabieren en Turken stonden hun niet toe over land naar het verre oosten te rijzen. Voor
Europeanen zat er niets anders op dan zelf een route over zee te vinden.
Directe oorzaak kruistocht:
Rond 1050 veroveren de Seldjoeken (Turks nomadenvolk dat bekeerd is tot de Islam)
Anatolië en Syrië op de Byzantijnen en Arabieren. De Byzantijnen lijken de strijd te gaan
verliezen, waarna keizer Alexius II de paus om hulp vraagt.
1095: Paus Urbanus II ziet mogelijkheden (directe oorzaak kruistochten):
• Stop op onderlinge strijd in Europa
• Expansie katholieke kerk in Palestina
• Hereniging orthodoxe en katholieke kerk onder de paus
• Veiligheid pelgrims
Oorzaken van de kruistochten:
• Ideologie
• Door propaganda van de paus werd de islam afgeschilderd als valse godsdienst.
• Ridders vochten, maar geweld werd gezegend door deze paus. Normaal wordt dit
afgestraft.
• De paus kon zich in de strijd met de Duitse keizer als leider van de christelijke wereld
presenteren.
Handel en verspreiding van het christendom gaat hand in hand
Kruistochten maakten ook deel uit van de expansie van christelijk Europa. Italiaanse
kooplieden zochten nieuwe markten, edelen en boeren landbouwgronden en ridders zochten
nieuwe strijdtonelen.
In 1071 veroverden Normandiërs door het Arabieren bestuurde Sicilië. Italiaanse handelaren
brachten kruisvaarders naar de Middellandse Zeekust. Waarna Venetië koloniën stichtte op
de eilanden in de Middellandse-Zee. Er waren plantages waarop slaven werkten. Dit legde
de basis voor de Europese koloniën in Amerika
4e kruistocht (1202-1204)
Venetië speelde een belangrijke rol tijdens de kruistochten. Als belangrijke havenstad
regelden zij vaak het vervoer en namen een deel van de financiering op zich. Venetië
profiteerde enorm met nieuwe handelsroutes. Tijdens de vierde kruistocht speelt de Doge
een slim spelletje. Kruisvaarders maken zulke hoge schulden bij hem dat ze als compensatie
Constantinopel moeten veroveren. De oude stad zal hier nooit meer echt van herstellen.
Staatsvorming en Centralisatie
Voordelen van het kopen van samenvattingen bij Stuvia op een rij:
Verzekerd van kwaliteit door reviews
Stuvia-klanten hebben meer dan 700.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet je zeker dat je de beste documenten koopt!
Snel en makkelijk kopen
Je betaalt supersnel en eenmalig met iDeal, creditcard of Stuvia-tegoed voor de samenvatting. Zonder lidmaatschap.
Focus op de essentie
Samenvattingen worden geschreven voor en door anderen. Daarom zijn de samenvattingen altijd betrouwbaar en actueel. Zo kom je snel tot de kern!
Veelgestelde vragen
Wat krijg ik als ik dit document koop?
Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.
Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?
Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.
Van wie koop ik deze samenvatting?
Stuvia is een marktplaats, je koop dit document dus niet van ons, maar van verkoper Evavdtoorn. Stuvia faciliteert de betaling aan de verkoper.
Zit ik meteen vast aan een abonnement?
Nee, je koopt alleen deze samenvatting voor €3,49. Je zit daarna nergens aan vast.
