Maatschappijleer VWO 4
Parlementaire democratie
1. Wat is democratie?
1.1 Wereld bedekt met staten
Soeverein is een staat die op een bepaald gebied met duidelijke grenzen het hoogste gezag
uitoefent en het monopolie van geweldsuitoefening heeft. De soevereine staat bepaalt welke
religie op haar eigen gebied wordt toegelaten. De hele bewoonde wereld is bedekt met staten
en per gebied heerst er maar één staat.
1.2 Het belang van de politiek
Politiek gaat over het maken van keuzes waaraan allen in een staat zijn gebonden. De keuzes
worden in wetten vastgelegd die worden uitgevoerd door ‘’dienaren van de macht’’ zoals,
ministers, ambtenaren, politie en leger.
De meeste onderwerpen waarmee de politiek zich bezighoudt, zijn van algemeen belang,
omdat veel mensen er nu of later mee te maken krijgen bijvoorbeeld: openbare orde en
veiligheid, buitenlandse betrekkingen, infrastructuur, welvaart, welzijn en onderwijs.
Dilemma tussen politieke besluiten: snel, daadkrachtig en efficiënt besturen (doelmatig
resultaat) of voor een maximale participatie van burgers in de politiek (proces van
democratische besluitvorming met een zorgvuldige afweging van verschillende belangen)?
1.3 Democratie
Democratie betekent letterlijk: het volk regeert. Vroeger was een directe democratie, waarbij
volksstemming plaatsvond.
Bij een indirecte democratie kiest het volk vertegenwoordigers die de beslissingen nemen en
met een zekere regelmaat bij verkiezingen aan de bevolking verantwoording moeten afleggen
over hun beleid. Dit is praktischer, omdat
Kleine groep sneller tot besluit komt
Je grondig kan verdiepen in ingewikkelde onderwerpen
Kenmerken:
Vrijheid van meningsuiting
Politieke grondrechten; door te stemmen geef je mandaat (bevoegdheid) aan een
persoon of partij
Politie en leger hebben wettelijk beperkte bevoegdheden; niet zomaar aanhouden en
legitieme reden voor gebruiken van geweld
Onafhankelijke rechtsspraak; rechters staan los van parlement en regering en hoeven
uitspraken niet te verantwoorden
Persvrijheid; de massamedia controleert de machthebbers en hebben de taak om ons
goed te informeren.
Onderscheid tussen parlementaire en presidentiële stelsel:
Parlementaire stelsel: rechtstreeks gekozen parlement is hoogste machtsorgaan.
Kabinet met ministers en staatsecretarissen.
, Constitutionele monarchie: niet-gekozen staatshoofd van wie (koning) de macht
sterk beperkt wordt, gebonden aan grondwet.
Presidentieel stelsel: president aan hoofd regering, uitvoerende macht, met veel
bevoegdheden gekozen door het volk.
Ontbindingsrecht: het recht om het parlement te ontbinden.
Nederland is een parlementaire democratie met een constitutioneel vorst. De waarden
gelijkheid en vrijheid zijn belangrijk voor onze democratie. Dat is te zien in onze grondwet:
Taken en bevoegdheden van de drie politieke machten staan nauwkeurig omschreven.
Iedere Nederlander v.a. 18 jaar hebben stemrecht en mogen zichzelf verkiesbaar
stellen.
De regels voor de politieke besluitvorming zijn vastgelegd.
De overheid laat de media vrij en zorgt voor juiste informatie.
1.4 Dictatuur
Een dictatuur is dat de drie machten (wetgevende, uitvoerende en rechterlijke) niet van
elkaar gescheiden zijn, maar in handen van een kleine groep mensen. Gewone burgers hebben
niet tot nauwelijks invloed op de politiek, maar ook dat zij hun rechten (als die al hebben) niet
kunnen opeisen.
Dictatuur is niet een rechtstaat. Het parlement bestaat uit puur uit aanhangers van de
machthebbers die met alles akkoord gaan.
Kenmerken:
Beperkte individuele vrijheid
Nauwelijks politieke vrijheid: tegenstanders worden geintimideerd, gevangengezet,
gemarteld of vermoord, verkiezingsfraude.
Overheidsgeweld: politie, leger en geheime dienst hebben vergaande bevoegdheden.
Geen onafhankelijke rechtsspraak: rechters zijn aanhangers van machtshebbers.
Massamedia en kunstuitingen staan onder censuur van de overheid.
Door het ontbreken van tegenmacht kunnen machthebbers snel besluiten nemen, in voordeel
van de dictaturen uiteraard.
Soorten dictaturen:
Ideologie: de communistische partij heeft alle macht en burgers weinig tot geen
individuele vrijheden. Politieke invloed alleen voor de mensen die de ideologie
onvoorwaardelijk steunen.
Sprake van indoctrinatie, doordat media, onderwijs en verenigingen onder strenge
controle staan.
Religieus (theocratie): godsdienst is verheven tot staatsideologie. Het volk kiest een
parlement en president, maar voor alle politieke besluiten is goedkeuren nodig van
niet-gekozen geestelijke leiders.
Militair: het leger heeft alle macht in handen.
2. Politieke stromingen
, 2.1 Wat is een ideologie?
Ideologie is een samenhangend geheel van de denkbeelden over de mens en de gewenste
inrichting van de samenleving.
Een ideologie heeft standpunten over:
Normen en waarden
Sociaaleconomische verhoudingen: hierin onderscheiden we linkse en rechtse
ideologieën zich.
Links wil de ongelijkheid tussen mensen verminderen met goede uitkeringen en
andere voorzieningen. De overheid is er vooral om de zwakkere te beschermen.
Rechts wil zo min mogelijk bemoeienis van de overheid op sociaaleconomisch
gebied. Men is zelf verantwoordelijk voor een beter bestaan en dat economische
ongelijkheid niet te vermijden is.
Socialisme
Belangrijke waarden: solidariteit en gelijkheid
Ontstaan in de 19e eeuw als reactie op slechte
werkomstandigheden
Eerlijke verdeling van kennis, inkomen en
macht
Communisten wilden dat arbeiders door een
revolutie alle macht zou overnemen.
Sociaaldemocraten wilden maatschappelijke
verbeteringen bereiken langs parlementaire weg.
Vrijemarkteconomie is wenselijk, maar wel met een
uitgebreide verzorgingsstaat.
Confessionalisme
Belangrijke waarden: christelijk geloof
Confessie = geloofsovertuiging
Organische staatsopvatting = de samenleving is vergelijkbaar met het menselijk
lichaam waarin alle onderdelen van elkaar afhankelijk zijn en ook alleen in onderlinge
samenhang kunnen functioneren.
Tegenwoordig: christendemocraten
Gespreide verantwoordelijkheid
Naastenliefde = zorg voor de kwetsbare in de samenleving
Rentmeesterschap = de mens heeft de taak om goed voor de door God aan ons
toevertrouwde aarde te zorgen.
Voordelen van het kopen van samenvattingen bij Stuvia op een rij:
Verzekerd van kwaliteit door reviews
Stuvia-klanten hebben meer dan 700.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet je zeker dat je de beste documenten koopt!
Snel en makkelijk kopen
Je betaalt supersnel en eenmalig met iDeal, creditcard of Stuvia-tegoed voor de samenvatting. Zonder lidmaatschap.
Focus op de essentie
Samenvattingen worden geschreven voor en door anderen. Daarom zijn de samenvattingen altijd betrouwbaar en actueel. Zo kom je snel tot de kern!
Veelgestelde vragen
Wat krijg ik als ik dit document koop?
Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.
Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?
Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.
Van wie koop ik deze samenvatting?
Stuvia is een marktplaats, je koop dit document dus niet van ons, maar van verkoper Evavdtoorn. Stuvia faciliteert de betaling aan de verkoper.
Zit ik meteen vast aan een abonnement?
Nee, je koopt alleen deze samenvatting voor €2,99. Je zit daarna nergens aan vast.
