Orthopedagogiek week 1, hoofdstuk 1: opvoeden, pedagogiek en orthopedagogiek
In alle culturen en tijden komen we opvoeden tegen. dit is de reden dat we opvoeden als een
cultuurverschijnsel beschouwen
Aan de manier waarop opvoeders met hun kinderen omgaan, ligt een bepaald uitgangspunt of
‘mensbeeld’ die ze van vroeger uit meegekregen hebben. Als de opvoeder de opvoedingsstijl van
vroeger als fijn heeft ervaren zal dit sneller doorgegeven worden aan zijn of haar eigen kind. Ook kan
er een nieuwe fijnere manier gekozen worden, of een meer theoretische opvoedingsstijl.
Rechten van het kind:
In het Kinderrechtenverdrag zijn 3 globale categorieën;
1. Recht op onderhoud: rechten op het gebied van voeding, gratis onderwijs, zorg en
begeleiding bij een beperking
2. Recht op bescherming: rechten op gebied van bescherming tegen uitbuiting, verwaarlozing,
mishandeling en seksueel misbruik -> het recht op veiligheid
3. Recht op participatie: het recht op inspraak, eigen meningsvorming, beslissingsrecht, eigen
geloof en cultuur
Pedagogiek:
De pedagogiek richt zich op het ‘normale’ kind en de opvoedingssituatie die een ‘normale
opvoedbaarheid’ heeft. Met ‘normaal’ wordt bedoeld: alle schakeringen die in het leven mogelijk zijn
en voorkomen zonder dat ze tot grote opvoedingsproblemen leiden -> ook wel de norm bij een
bepaalde cultuur en leeftijdsfase
Opvoeden betekent letterlijk: grootbrengen. Ouders of verzorgers begeleiden het kind naar
zelfstandigheid -> door liefde, aandacht en hulp zal het kind lichamelijk en geestelijk weerbaarder en
zelfstandig worden
Op welke wijze het kind zich ontwikkeld is afhankelijk van interne als externe factoren
- Interne factoren: de aanleg (erfelijkheid) -> de eigenschappen die het kind bij de geboorte
heeft meegekregen
- Externe factoren: de omstandig heden waar het kind opgroeit -> het milieu, omgeving, aard
van interacties, wijze of stijl van opvoeden
Opvoeden is:
- Leren van gewoonten, manieren en regels die leiden tot zelfstandigheid
- Leren te gedragen, wat mag wel/niet tot je zelfstandig bent
- Leren van normen en waarden zodat je zelfstandig kan participeren in de maatschappij
- Een kind helpen leren op eigen benen te staan
- Emotionele en lichamelijke veiligheid bieden
Opvoedingsstijlen:
Hoe er moet worden opgevoed is niet voorgeschreven of opgelegd. Hoe er kan opgevoed worden
wordt door de opvoeder zelf bepaald. Hierdoor zijn er een aantal opvoedingsstijlen die de opvoeder
kan aanhouden
,Autoritaire opvoedingsstijl:
- Kind heeft weinig inspraak
- Kind houdt zich aan strenge regels die door de opvoeder zijn bedacht
- Kind zal (streng) gestraft worden als het niet gehoorzaamt
- Opvoeder bepaalt veel wat wel en niet mag en staat weinig open voor mening of wensen van
het kind
- De spontane ontwikkeling van het kind wordt belemmert, er wordt weinig rekening
gehouden met de emoties en gevoelens van het kind
- Weinig wederzijds vertrouwen tussen opvoeder en kind
Democratische opvoedingsstijl: bij een structurerende of autoritatieve opvoeding
- De opvoeder staat open voor ideeën van het kind, er is veel verleg
- Naast de eisen en controle aan het kind, heeft het ook een bepaalde vrijheid
- Er wordt weinig gestraft en op een gepaste manier gecorrigeerd gehandeld
- Kind wordt in zijn activiteiten gestimuleerd
- Er is een open relatie op te bouwen waarbij sprake is van wederzijdse vertrouwen
Laissez-faire opvoedingsstijl: (laissez=laat maar waaien/laat maar gaan)
- Kind wordt aan zijn lot over gelaten en opvoeder is erg passief
- ‘alles kan en mag’, ook het kind kan veelal zelf bepalen wat het doet
- De opvoeder is weinig betrokken bij het kind
- Eigen belang van de opvoeder gaat vóór het belang van het kind
- Naast weinig eisen en regels, is er weinig controle op wat het kind doet
- Conflicten worden zoveel mogelijk vermeden
Permissieve (toegevende) opvoedingsstijl:
- Opvoeders zijn toegeeflijk, communicatief en zorgzaam
- Kinderen leren van de consequenties van hun handelen, opvoeders stellen weinig regels
- Besluitvorming wordt overgelaten aan de kinderen, ze mogen zelf beslissingen nemen
Orthopedagogiek en opvoeden
Als er in de opvoeding (ernstige) problemen voordoen, is het antwoordt op de situatie gewenst, dit
vormt de hulpvraag.
Anders dan in de algemene pedagogiek heb je dan te maken met bijzondere omstandigheden. Er is
en noodzaak tot een aangepaste manier van handelen
Orthopedagogiek:
De wetenschap die zich bezighoudt met de bijzondere opvoeding noemen we orthopedagogiek ->
wetenschappelijk handelen ten behoeve van specifieke opvoedvragen op basis van belemmeringen in
de ontwikkelingen
Orthopedagogiek is een handelingsgerichte wetenschap. Het gaat om het onderzoeken van welke
factoren in het opvoedingspatroon verstoord zijn, hoe dat komt, welke invloed van de omgeving en
onderzoeken welke oplossingen beschikbaar zijn.
In de orthopedagogiek komen de problemen scherper naar voren, zijn de weerstanden hardnekkiger
en onverbiddelijker en laten de grenzen van de mogelijkheden zich duidelijk gelden dan in de
algemene pedagogiek. Toch zijn ze nauw aan elkaar verwant. Orthopedagogiek is een verlengstuk
van pedagogiek:
- Beide gericht op opvoedingsprocessen, waarbij orthopedagogiek te hulp schiet wanneer
binnen de pedagogiek grenzen van ‘haalbaarheid’ worden overschreden
, Pedagogiek en orthopedagogiek bevatten beiden het begrip ‘agogie’ -> het deskundig/methodisch en
intentioneel omgaan met veranderingsprocessen.
- Pedagoog: hij/zij is zodanig met de ‘opvoeding van kinderen’ bezig
- Orthopedagoog: het methodisch handelen is gericht op de opvoedingshulp in ‘bijzondere’
situaties ten gevolge van (ernstige) ontwikkelings- en opvoedingsproblemen
In het gedrag van het kind geeft het min of meer aan waar orthopedagogisch handelen gewenst of
genoodzaakt is -> orthopedagogische vraagstelling -> help mij rust en structuur te bieden wat ik zelf
niet kan
Er zijn diverse manieren om onderscheid te maken tussen verschillende soorten beperkingen in het
functioneren;
- Zintuiglijke functioneringsbeperkingen; slechthorend of doof/slechtziend of blind
- Motorische beperkingen; belemmeringen in de beweging (=motoriek)
- Cognitieve functioneringsbeperkingen; problemen bij het leren, spreken, taalontwikkeling,
rekenen, schrijven en verstandelijke functioneringsbeperkingen
- Sociaal-emotionele functioneringsbeperkingen; probleemgedrag, gedragsproblemen,
contactuele problemen
- Meervoudige functioneringsbeperkingen; combinaties van bovenstaande genoemde
Een orthopedagoog werkt vaak samen in een multidisciplinair team die met elkaar zoeken naar de
meest wenselijke vorm van hulpverlening; psycholoog, kinderpsychiater, arts, fysiotherapeut,
logopedist, maatschappelijk werker etc.
