Samenvatting GZW1022 bedreigingen van
gezondheid
Inhoud
Taak 1 ...................................................................................................................................................... 2
Taak 2: ..................................................................................................................................................... 8
Taak 3: ................................................................................................................................................... 16
Taak 4: ................................................................................................................................................... 20
Taak 5: ................................................................................................................................................... 25
Taak 6: ................................................................................................................................................... 27
Taak 7: ................................................................................................................................................... 40
Taak 8: ................................................................................................................................................... 47
Taak 9: ................................................................................................................................................... 53
Taak 10: ................................................................................................................................................. 60
Taak 11: ................................................................................................................................................. 69
Taak 12: ................................................................................................................................................. 78
Taak 13: ................................................................................................................................................. 84
Taak 14: ................................................................................................................................................. 90
extra termen.......................................................................................................................................... 92
College public health ............................................................................................................................. 95
College microbiology ............................................................................................................................. 96
College immunologie deel 1 .................................................................................................................. 98
College immunologie deel 2 .................................................................................................................. 99
College Public health en infectieziekten ............................................................................................. 100
college infectieziekten......................................................................................................................... 102
college atherosclerose......................................................................................................................... 102
College sociale controle en stigmatisering .......................................................................................... 104
College ziekenrol en arts-patiënt communicatie ................................................................................ 106
College COPD ....................................................................................................................................... 107
College dementie ................................................................................................................................ 109
College bedreigingen? Kansen! (laatste college) ................................................................................ 110
Responsiecollege ................................................................................................................................. 111
,Taak 1
Hoe verloopt een ziekte / epidemiologisch
Etiologie de leer der oorzaken
Chronische ziekte:
‘’irreversibele aandoeningen zonder uitzicht op volledig herstel en met een relatief lange ziekteduur’’
– Nationaal Kompas
4 typen: Afgemeten aan de aard van de ziekte en het ziektebeloop kunnen vier typen chronische
ziekten onderscheiden worden (Van den Bos et al., 2000):
levensbedreigende ziekten als kanker en beroerte;
aandoeningen die tot periodiek terugkerende klachten leiden, zoals astma en epilepsie;
aandoeningen die progressief verslechteren en invaliderend van aard zijn, zoals reumatoïde
artritis en chronisch hartfalen;
chronische psychische stoornissen.
Iemand die langdurig last heeft van dezelfde aandoening, (kan psychisch of lichamelijk zijn.)
Duurt: minstens 3 maanden of leidt tot meer dan 3 ziekteperioden per jaar.
Belangrijkste kenmerken;
De ziekte is niet te genezen;
Alleen symptomen kunnen met medicijnen, behandelingen en/of leefregels bestreden worden;
De ziekte is progressief, dus verergert in de loop der tijd;
De ziekte heeft gevolgen voor het lichamelijk en/of geestelijk functioneren;
Het verloop van de ziekte is grillig en onvoorspelbaar.
Determinanten van gezondheid;
Deelrapport van de VTV 2010 Van gezond naar beter RIVM - Hoeymans
Het volksgezondheidsmodel dat we hanteren voor de VTV, deelt de determinanten in drie groepen
in: gedrag, omgeving (gesplitst in sociaal en fysiek) en persoonsgebonden factoren.
,We krijgen op deze manier vier groepen van determinanten die we uitwerken:
1 Overgewicht (persoonsgebonden factor), inclusief relatie met voeding en beweging, omgeving en
psychosociale factoren.
2 Roken, alcoholgebruik, druggebruik en seksueel gedrag (risicogedrag), inclusief de relatie met
omgeving en persoonsgebonden factoren als weerbaarheid.
3 Fysieke omgeving, inclusief de relatie met sociale omgeving en gedrag.
4. Sociale omgeving, inclusief de relatie met gedrag en psychosociale factoren.
Factoren; directe en indirecte invloed
Directe invloed: Indirecte invloed
e.g. lichamelijke activiteiten, zoals sporten,
e.g. de sociale omgeving van
wandelen en fietsen, bevorderen de conditie
mensen heeft invloed op hun rook-
van het hart, waardoor de kans op
hartziekten afneemt. en drinkgedrag en daarmee op hun
gezondheid
Determinanten van gezondheid .
roken, overgewicht, te weinig lichaamsbeweging, een ongunstig voedingspatroon, een hoge
bloeddruk en een hoog cholesterolgehalte vergrotten de kans op hart- en vaatziekten.
Mensen met gezonde leefstijl krijgen ook ziekten, maar op latere leeftijd.
Maar juist omdat niet-rokers langer leven hebben ze in totaal ongeveer evenveel kans op een
hartinfarct of hartfalen
Vaak endogene (persoonsgebonden) en exogene (omgeving, leefstijl) factoren nodig. !
,SPRANGERS RIVM VTV:
Hoe de kwaliteit van leven door mensen wordt ervaren, wordt bepaald door de wisselwerking met
een groot aantal determinanten. Belangrijkste zijn;
Persoonsgebonden stressoren (zoals verlies van een naaste of van een baan) en leefwijzen
(zoals voeding en alcoholgebruik).
Maatschappelijke omgevingsfactoren (stressoren en kansfactoren).
Persoonsgebonden kenmerken (demografische kenmerken,sociaaleconomische status en
psychologische kenmerken zoals persoonlijkheid, behoefte, doelen, waarden, attituden,
vaardigheden).
Kenmerken van de sociale relaties (sociale netwerken, sociale steun).
Omgaan met stress (bijvoorbeeld hulp zoeken).
Omran; three major categories of disease determinants
1. Ecobiologic determinants of mortality indicate the complex balance between disease
agents, the level of hostility in the environment and the resistance of the host.
2. Socioeconomic, political and cultural determinants include standards of living, health
habits and hygiene and nutrition. Hygiene and nutrition are included here, rather than under
medical determinants because their improvement in western countries was a byproduct of
social change rather than a result of medical design.
3. Medical and public health determinant are specific preventive and curative measures
used to combat disease; they include improved public sanitation, immunization and the
development of decisive therapies.
Volksgezondheid meten
Deelrapport van de VTV 2010 Van gezond naar beter RIVM – Hoeymans
Levensverwachting = goede maat om veranderingen in de tijd te monitoren.
De levensverwachting bij geboorte = belangrijke maat voor de volksgezondheid / dit is een
gemiddelde
Berekening levensverwachting op basis van de huidige sterfte in elke leeftijdsgroep en kan
geïnterpreteerd worden als het aantal jaren dat een persoon kan verwachten te leven als de
sterftekans constant blijft.
bepaling levensverwachting bij geboorte door factoren die (vaak) al geruime tijd terug de
sterftekansen beïnvloed hebben. Sterftekansen kunnen in de loop der tijd veranderen, E.g. betere
zorg, gezondere voedingspatronen en minder milieu- en arbeidsrisico’s.
Bruggink Wat is de gezonde levensverwachting en hoe wordt deze berekend? VTV Nationaal Kompas
Volksgezondheid
De gezonde levensverwachting wordt hier op basis van vier gezondheidsmaten gedefinieerd
Levensverwachting in goede ervaren gezondheid (LGEG)
Levensverwachting zonder matige en ernstige lichamelijke beperkingen (LZB)
Levensverwachting zonder chronische ziekten (LZCZ)
Levensverwachting in goede geestelijke gezondheid (LGGG)
Ongezonde levensverwachting heeft vier varianten.
Levensverwachting in minder goede ervaren gezondheid (LMEG)
Levensverwachting met matige en ernstige lichamelijke beperkingen (LMB)
Levensverwachting met chronische ziekten (LMCZ)
Levensverwachting in minder goede geestelijke gezondheid (LMGG)
, Definities:
Health (gezondheid) “Health is a state of complete physical, mental and social well-being and not
merely the absence of disease and infirmity.” (WHO, 1948)
volksgezondheid “Public health is the science and art of preventing disease, prolonging life and
promoting health through the organized efforts of society.” (Acheson 1988)
geschiedenis public health In 4 perioden;
- het tijdperk van de publieke hygiëne (negentiende eeuw),
- het tijdperk van de gezondheidsleer (eerste decennia van de twintigste eeuw),
- het tijdperk van de sociale geneeskunde (midden van de twintigste eeuw tot ongeveer 1990),
- het pas kortgeleden gestarte tijdperk van de public health naar Angelsaksische snit
‘’tijdlijn’’ voorbeeld Cholera
voor 1850: 1854 van - betere riolering
1855 oorzaak
- ernstige individu naar (1866 rotterdam)
symptomen
gevonden: - Vaccin (Louis
populatie: -Bacterie Vibrio
- geen idee wat de - John Snow Pasteur)
oorzaak was Cholerae geïsoleerd - Antibiotica
(put)
VTV model – Lalonde, 1974 uitgebreider model
,Symptomen - diagnose - voorkomen
Uiting van een ziekte *Naam patiënt geconstateerde aandoening *frequentiematen
Objectieve symptomen; *Doel diagnostiek;
door een onderzoeker waarneembare - prevalentie
- maken onderscheid tussen aan-en - incidentie
verschijnselen
afwezigheid van een ziekte/aandoening
subjectieve symptomen; - bepalen ernst van de aandoening
door de patiënt waargenomen,
behandeling nodig of niet
subjectieve sensaties
*op basis van diagnostische testen
- ‘’normaal’’ vs. ‘’abnormaal’’
Frequentiematen;
* Algemeen format: epidemiologische break (EB)
aantal ′′zieken′′
EB =
aantal vatbare personen in de groep waaruit de zieken stammen
Incidentie = alleen het aantal nieuwe ziektegevallen / aantal nieuwe ziektegevallen die ontstaan in
een nauwkeurig omschreven periode in een afgebakende populatie
prevalentie = iedereen die ziek is / aantal ziektegevallen (oud + nieuw) op een bepaald tijdstip in een
afgebakende populatie
Ziekten met een lage incidentie en hoge prevalentie chronisch, niet fataal
Ziekten met een lage incidentie en lage prevalentie zeldzaam, fataal
Ziekten met een hoge incidentie en lage prevalentie veel voorkomend, fataal
Ziekten met een hoge incidentie en hoge prevalentie veel voorkomend, niet chronisch, niet fataal
Als er een hoge incidentie is en een hoge prevalentie, is de ziekte veel voorkomend en niet fataal
- waarom is deze niet chroniscch?
meeste chronische ziekte zijn niet hoog incident.
gaat om meetmoment; als ik nu meet….
e.g. niet veel mensen zullen vandaag COPD gekregen hebben
Soorten prevalentie;
- punt prevalentie = aantal ziektegevallen op een bepaald tijdstip
- periode prevalentie = aantal ziektegevallen in een bepaalde periode
- life time prevalentie = deel van de populatie dat ooit de ziekte heeft gehad
Preventie:
Hoe kun je gezondheidsproblemen voorkomen:
- Gezondheidsbescherming: voorkomen dat de bevolking blootgesteld wordt aan
risicofactoren voor ziekte. E.g. rookverbod
- Gezondheidsbevordering: bevorderen van gezond gedrag. E.g. veilig vrijen
campagne
- Ziektepreventie: voorkomen of vroeg opsporen van specifieke ziekten. E.g.
vaccinatie, borstkanker screening
, Preventie 3 niveaus;
Primaire preventie; hierbij wordt de nadruk gelegd op het dusdanig voorkomen van een ziekte
dat deze geen kans krijgt. E.g. gezond eten en handen wassen voor het eten (hygiëne)
Secundaire preventie; legt de nadruk op het vroeg ontdekken van een ziekte of afwijking. E.g.
bevolkingsonderzoek borstkanker waarbij vrouwen tussen de 50 en 75 jaar hun borsten kunnen
laten controleren op borstkanker
Tertiaire preventie; erop gericht dat een herhaling van de ziekte voorkomt
3 niveaus van preventie
1. Primaire = Erop gericht op het voorkómen van nieuwe gevallen van een ziekte en dus op het
wegnemen of verminderen van de oorzaken daarvan.
2. Secundaire = Erop gericht een aandoening in een zo vroeg mogelijk stadium te ontdekken,
zodat een vroege behandeling mogelijk is en verergering van de ziekte kan worden
voorkomen.
3. Tertiaire = Het voorkómen of beperken van de gevolgen van een reeds gediagnosticeerde
aandoening. Dit is de terminologie zoals die in Public Health wordt gebruikt. (bv. Het
voorkómen van een volgend infarct bij mensen die al een hartinfarct achter de rug hebben)
afhankelijk van het stadium van de aandoening die men probeert te voorkomen.
Dus: voorkómen van ziekte --- aandoening zo vroeg mogelijk te ontdekken --- voorkómen / beperken
van gediagnosticeerde aandoening
Prognose; beloop van een ziektebeeld
- identificeren van kenmerken die het beloop van een ziektebeeld bepalen (e.g. leeftijd)
behandeling kan de prognose verbeteren
Mortaliteit = sterfte = bruto-sterftecijfer = sterftecijfer = mortality rate = incidentie van overlijden
Meest gebruikte indicator van volksgezondheid
Morbiditeit = Pinkhof: de verhouding van het aantal lijders aan een bepaalde ziekte tot de gehele
bevolking, meestal uitgedrukt per 100.000 inwoners en per jaar prevalentie
Sterftecijfers;
- Mortality rate (MR) incidentie van overlijden; aantal sterfgevallen gedurende een
bepaalde tijd in een bepaalde bevolking
- Proportional mortality Ratio (PMR) deel van de totale sterfte in een populatie ten
gevolge van een bepaalde aandoening
- Case Fatality Ratio (CFR) deel van de patiënten met een bepaalde aandoening, die
ten gevogle van die aandoening gestorven is
MR =
𝐚𝐚𝐧𝐭𝐚𝐥 𝐬𝐭𝐞𝐫𝐟𝐠𝐞𝐯𝐚𝐥𝐥𝐞𝐧
𝐚𝐚𝐧𝐭𝐚𝐥 𝐯𝐚𝐭𝐛𝐚𝐫𝐞 𝐩𝐞𝐫𝐬𝐨𝐧𝐞𝐧 𝐢𝐧 𝐝𝐞 𝐠𝐫𝐨𝐞𝐩 𝐰𝐚𝐚𝐫𝐮𝐢𝐭 𝐝𝐞 𝐬𝐭𝐞𝐫𝐟𝐠𝐞𝐯𝐚𝐥𝐥𝐞𝐧 𝐬𝐭𝐚𝐦𝐦𝐞𝐧 (=𝐩𝐨𝐩𝐮𝐥𝐚𝐭𝐢𝐞 𝐚𝐭 𝐫𝐢𝐬𝐤)
𝐨𝐨𝐫𝐳𝐚𝐚𝐤𝐬𝐩𝐞𝐜𝐢𝐟𝐢𝐞𝐤𝐞 𝐬𝐭𝐞𝐫𝐟𝐭𝐞
PMR = 𝒙 𝟏𝟎𝟎%
𝐭𝐨𝐭𝐚𝐥𝐞 𝐬𝐭𝐞𝐫𝐟𝐭𝐞
𝐚𝐚𝐧𝐭𝐚𝐥 𝐩𝐚𝐭𝐢ë𝐧𝐭𝐞𝐧 𝐦𝐞𝐭 𝐝𝐞 𝐳𝐢𝐞𝐤𝐭𝐞 𝐝𝐚𝐭 𝐠𝐞𝐬𝐭𝐨𝐫𝐯𝐞𝐧 𝐢𝐬
CFR = 𝒙 𝟏𝟎𝟎%
𝐭𝐨𝐭𝐚𝐚𝐥 𝐚𝐚𝐧𝐭𝐚𝐥 𝐩𝐚𝐭𝐢ë𝐧𝐭𝐞𝐧
