Samenvatting van de video's die docent M. v. Oostendorp voor het vak Fonologie online zet. Met onderwerpen:
- Wat is fonologie?
- Segmenten en kenmerken
- Klinkers in het Nederlands
- Autosegmentele fonologie
- Contouren in accenten
- Lettergrepen
- Klemtonen
- Onderliggende vormen
Wat is fonologie?
De klankleer, de studie van de klanken van taal. De studie van de kleinste samenstellende
onderdelen van taal. Gebarentaal heeft overigens ook fonologie.
Zusterdiscipline is fonetiek. Zij bestuderen het minder als aspecten van taal, maar meer in de
strekking van het fysiologische zoals de articulatie organen etc.
Klinkers als /e/ of /eu/ zijn categorisch, daar zit niets tussen in. Voor de fonetiek wel, voor
fonologie niet. Fonologie is meer een studie van de menselijke geest. Wat gebeurt er in onze
hersenen?
Verschil tussen fonologie en morfologie/lexicon
De shit-regel in het Engels wordt niet altijd als /s/ uitgesproken maar soms ook als /z/. Dit
zou te maken kunnen hebben met morfologie omdat het over de structuur van suffixen gaat.
De kennis van een bepaalde taal, het is een regel.
Verschillende vormen van evidentie voor fonologische verschijnselen
Wat bestuderen we precies als we fonologie bestuderen, wat is een feit?
Nieuwe manieren gevonden om feiten te kennen en onderkennen. Bijv. oordelen van
moedertaalsprekers, “wat vind je van deze zin?”. Bijv fish/es/ is een feit, omdat Engelse
moedertaalsprekers het anders raar vinden. We scheiden baard en paard, want
Nederlanders reageren anders op deze woorden. Dit zijn dus intersubjectieve feiten, want
het is grote groep mensen en deze geven allemaal hetzelfde antwoord.
Veel onderzoek ook gebaseerd op veldwerk; gebaseerd op het oordeel van
moedertaalsprekers.
Twee vormen van evidentie: Psycholinguïstiek: reacties en snelheid en de Fonetiek: meten,
versprekingen van mensen, hoe maken mensen klanken. Kan ook via corpus onderzoek, dat
zijn de grote verzamelingen data onderzoeken.
Kunstmatige evidentie: Het beoordelen van non-woorden of zelfs het beoordelen van een
kunstmatige taal. Hoe snel is deze taal te leren en klopt het idee dat we in ons hoofd hebben
over fonologie?
Hoe werken de hersenen dan en hoe berekenen de hersenen de taal?
“Bad guy” wordt uitgesproken als [bet guy] in het Nederlands. Dit vergt een bepaalde
berekening van de hersenen, omdat we in het Nederlands geen woorden hebben die
eindigen op een -d klank. Dus wordt de [d] een [t] aan het einde van het woord.
Experimentele evidentie: Waarom bestaan er sommige woorden met een bepaalde
eigenschap, is dat toeval of heeft dat met onze hersenen te maken? Om dat vast te stellen
kun je experimenten doen, met bijvoorbeeld Nederlands sprekers en Engels sprekers. Aan
alle soorten evidentie zitten haken en ogen. Verschillende soorten evidenties convergeren;
bewijs dat we op de goede weg zijn.
, Typologische evidentie: “Een heleboel talen hebben dit, een heleboel talen hebben dat”. En
waarom is dat. Alle talen van de wereld hebben een [t] klank. Blijkbaar heel simpel, waarom
is dat simpel.
Formele evidentie: Komt voort uit computermodellen, we maken een model van de geest en
de computer verwerkt klanken op dezelfde manier als de mens. De evidentie is dan dat het
systeem werkt. Als het systeem werkt is het een bewijs voor het theoretische model wat we
opbouwen. Fonologie eerste tak van taalwetenschappen die werkte aan formele modellen,
quasi-wiskundige modellen. Betekenis is moeilijker te vatten, het is niet makkelijk meetbaar.
In de fonologie proberen we een zo expliciet mogelijk model te maken, dit wordt ook wel
indirecte evidentie genoemd.
Niet een soort evidentie is het beste. Geen van de vormen van evidentie is op zichzelf goed
genoeg, we hebben convergentie nodig.
Met al deze soorten evidentie kunnen we dus zien hoe in het brein we klanken maken en
uitspreken. Wat we in ieder geval weten is dat in verschillende talen en verschillende
culturen hele andere woorden maken, maar dat er ook veel gelijkenissen zitten in onze
talen.
Video 2: Segmenten en kenmerken
Wat zijn de kleinste samenstellende delen van taal?
De individuele klanken (segmenten) die spelen wel een rol, maar er blijkt iets te zijn wat nog
kleiner is, dat noemen we kenmerken.
Segmenten
Alle talen hebben klinkers en medeklinkers. Een beperkt aantal. Sommigen hebben er 11 of
10, maar ook zijn er talen met 150. Alle talen hebben dus een legoset aan klanken en ieder
woord is dus opgebouwd door die legosteentjes.
Waarom is een geluid niet een bepaald woord? Zo werken talen blijkbaar niet, je kan ze
eigenlijk altijd alfabetisch op te schrijven.
Eigenlijk is dit heel onpraktisch, want woorden kunnen hierdoor heel erg op elkaar lijken.
Iedere taal verdeelt hun taal in twee segmenten: in klinkers en medeklinkers.
Hiervoor zijn verschillende soorten evidentie; er zijn talen die alleen consonanten schrijven
zoals Semitische talen en Arabische talen. Toch als je het leest, “spreek” je de klinkers wel
uit. We gebruiken medeklinkers vooral voor woordbetekenis, klinkers meer voor
grammaticale informatie. Je kan het Nederlands lezen met alleen medeklinkers, maar niet
alleen met klinkers.
Dit soort asymmetrie laat zien dat er verschil is tussen klinkers en medeklinkers.
Meer evidentie komen uit afasie. Er bestaan vormen van afasie dat mensen de medeklinkers
of klinkers niet meer kunnen herkennen. Kennelijk zitten die dus op verschillende plekken in
ons hoofd en kunnen die dus los van elkaar worden aangetast.
Nog meer evidentie zijn er bij versprekingen. Vaker klinkers en medeklinkers met elkaar
verwisseld.
Voordelen van het kopen van samenvattingen bij Stuvia op een rij:
Verzekerd van kwaliteit door reviews
Stuvia-klanten hebben meer dan 700.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet je zeker dat je de beste documenten koopt!
Snel en makkelijk kopen
Je betaalt supersnel en eenmalig met iDeal, creditcard of Stuvia-tegoed voor de samenvatting. Zonder lidmaatschap.
Focus op de essentie
Samenvattingen worden geschreven voor en door anderen. Daarom zijn de samenvattingen altijd betrouwbaar en actueel. Zo kom je snel tot de kern!
Veelgestelde vragen
Wat krijg ik als ik dit document koop?
Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.
Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?
Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.
Van wie koop ik deze samenvatting?
Stuvia is een marktplaats, je koop dit document dus niet van ons, maar van verkoper anoukteunissen3. Stuvia faciliteert de betaling aan de verkoper.
Zit ik meteen vast aan een abonnement?
Nee, je koopt alleen deze samenvatting voor €6,49. Je zit daarna nergens aan vast.
