In dit document worden alle hoorcolleges behandeld. Daarbij worden illustraties uit de hoorcolleges meegenomen die ook terug zullen komen op het tentamen. Succes met het tentamen!
Utrecht University – Psychologie 2022/2023
Klinische Neuropsychologie
Hoorcolleges
►Hoorcollege 1 Introductie; Intelligentie
Dr. Carla Ruis
Klinische Neuropsychologie bestudeert de relatie tussen hersenen en gedrag, zowel bij
gezonden personen als bij patiënten. Het gaat dus om een rol als science-practitioner (in de
klinische praktijk en in wetenschappelijk onderzoek). Je kijkt steeds naar de oorzaken en
gevolgen van bepaalde aandoeningen die in het gedrag tot uiting komen.
Er is heel lang een discussie geweest tussen het Holisme en het Lokaliseren. Het holisme
zegt dat de hersenen een geheel zijn dat samenwerkt. Het lokalisatiekamp zegt dat er juist
allemaal deelgebieden zijn die meer apart in de hersenen werken en allemaal eigen functies
hebben. De eerste die echt lokaliseerde was Descartes, hij wees de pijnappelklier aan als
specifieke locatie voor een bepaalde hersenfunctie. Voor Descartes werd er meer gedacht in
holistische denkwijze. Gall ging verder op dit idee met de Frenologie, waarbij er meer werd
gekeken naar het voelen van de schedel als basis voor eigenschappen van mensen. Aan de ene
kant kreeg dit principe veel kritiek, maar aan de andere kant gebruiken we dit begrip nog
steeds. Weer verder werd er gekeken naar de Clinico-Anatomische Methode die gaat over
het bestuderen van hersenen na laesies.
►Hoorcollege 2 Neuroanatomie & Beeldvorming
Nathan van der Stoep
Het gaat bij neuroanatomie en beeldvorming echt om inzicht in de organisatie en structuur
van de hersenen. Daarvoor is er anatomische kennis nodig en kennis van de functies van een
aantal bekende structuren.
■ Microscopisch Niveau
Binnen een plakje van het brein zie je grijze en witte stof. De Grijze Stof bevat cellichamen
en dendrieten. De Witte Stof bevat axonen en myeline (vet) die de witte stof zijn kleur geeft.
De hersengebieden leven nooit in isolatie maar zijn altijd met elkaar verbonden en werken
ook altijd samen. Vrijwel alle zenuwcellen hebben een cellichaam, dendrieten, een axon,
output en input. Neuronen communiceren door middel van prikkels waardoor hij gaat vuren.
Dit signaal gaat over de axon waarbij het elektrisch signaal aankomt bij de dendrieten van de
volgende cel. Door dit signaal worden er neurotransmitters uitgescheden die zorgen voor
ofwel inhiberende of exciterende werkingen op de volgende cel.
■ Macroscopisch Niveau
1
,Het zenuwstelsel is opgedeeld in het centrale en het perifere zenuwstelsel. Het Centrale
Zenuwstelsel bestaat uit de hersenen en de zenuwen in de ruggengraat. Het Perifere
Zenuwstelsel bestaat uit alle Motorische en Sensorische Zenuwen die verspreid liggen in
het lichaam. De motorische zenuwbanen zorgen voor output, of een reactie. De sensorische
zenuwbanen zorgen voor input.
De oriëntatie van de hersenen is opgebouwd uit de volgende wegen.
Oriëntaties
-Mediaal: naar het midden toe, weg van de periferie.
-Lateraal: aan de buitenkant of periferie, weg van het midden.
-Anterieur/Rostraal: Aan de voorkant van de hersenen, ofwel de neuskant.
-Posterieur/Caudaal: Aan de achterkant van de hersenen, ofwel de rugkant.
-Ipsilateraal: Aan dezelfde zijde (hersenhelft).
-Contralateraal: Aan de andere zijde (hersenhelft).
-Dorsaal: Letterlijk naar de rugkant, maar dit is gebaseerd op de rug van een dier. Voor ons
betekent dit verticaal omhoog.
Ventraal: In principe naar de onderkant of verticaal naar beneden.
Superieur: Aan de bovenkant van een gebied
Inferieur: Aan de onderkant van een gebied.
Doorsnedes
-Sagittaal: De hersenen worden door de neus
(van dorsaal naar ventraal) heen gesneden
-Horizontaal: De hersenen worden door de
ogen (van periferie naar mediaal naar periferie)
gesneden.
-Coronaal: De hersenen worden van oor tot oor
gesneden.
Bij de ruggengraat wordt alle sensorische
informatie dorsaal verstuurt en alle motorische
informatie wordt ventraal verstuurt. Er wordt
naar de indeling van de hersenen gekeken door
middel van de Brodmann Areas op basis van
microanatomie, dit heet de Cytoarchitectuur. Er kan ook worden gekeken met een
functionele onderverdeling.
Voor verdere anatomie spreken we over gyri en sulci. Een Gyrus is een kronkel in de
hersenen. Een Sulcus is een gleuf tussen de kronkels in de hersenen. Ook het Corpus
Callosum is een belangrijk onderdeel van de hersenen. Het wordt ook wel de hersenbalk
genoemd en is eigenlijk de grote verbindingsweg tussen de twee hersenhelften. Voor mensen
met epilepsie wordt deze balk soms doorgesneden, maar tegen verwachting in gaat het
eigenlijk verassend goed met deze patiënten.
■ Sensorische Gebieden
2
,De sensorische gebieden liggen verspreid in de hersenen. De visuele gebieden of cortex zijn
achter in de occipitaalkwab te vinden. Daarentegen is de auditieve cortex gelokaliseerd in de
temporaalkwab. Alle sensorische gebieden staan ook in connectie met elkaar. Verdere locaties
staan weergegeven in de volgende figuur.
Er zijn ook Multisensorische Gebieden waar informatie van meerdere gebieden samenkomt.
Al in de hersenstam komt informatie van zien en horen bijvoorbeeld samen. In deze gebieden
zijn neuronen te vinden die op verschillende soorten informatie kunnen reageren. Als er meer
dan een vorm van informatie binnenkomt, wordt deze info geïntegreerd en maakt het neuron
een som van het vuren. Het neuron vuurt dus harder als hij meer verschillende soorten info
binnenkrijgt. Dit zorgt ervoor dat we bijvoorbeeld beter kunnen identificeren als we iemands
gezicht zien op hetzelfde moment als we hun mond zien bewegen. Mondbewegingen kunnen
hetgeen wat je hoort ook beïnvloeden, denk hierbij aan het McGurk Effect.
■ Functies van de Kwabben
▲ Occipitaalkwab
De occipitaalkwab is vooral betrokken bij de visuele kenmerken. Voor zien is er een hele
schakeling nodig van optische informatie. Het is belangrijk te zien wat er gebeurt bij
beschadiging (X) in de hersenen. Komt er bijvoorbeeld geen informatie meer binnen, en zo ja
welke info komt niet meer binnen? Beschadigingen aan het visuele veld kunnen bijvoorbeeld
leiden tot Hemianopsie. Beschadigingen aan de visuele schakeling (hemianopsie) hebben wel
hersen van dat ze iets missen in tegenstelling tot mensen met beschadiging aan het aandacht
systeem (Neglect). Als de info bij de visuele cortex is aangekomen gaat het nog ergens anders
heen. Vanaf de occipitaalkwab zijn er 2 beschikbare paden.
Het Dorsale Pad gaat van de occipitaalkwab naar de pariëtaalkwab tot het bij de
frontaalkwab aankomt. Dit pad kijkt naar beweging en de locatie van dingen die we zien. Het
gaat dus meer om de vraag waar zien we iets.
Het Ventrale Pad gaat van de occipitaalkwab naar de temporaalkwab. Dit pad kijkt
naar objecten en gezichten en gaat dus meer om de vraag wat we precies zien.
▲ Temporaalkwab
3
, Onder andere de primaire auditieve cortex zit in de
temporaalkwab. Geluid wordt namelijk vanaf het slakkenhuis
omgezet tot elektrische impulsen. Vervolgens komt het langs
de Cochlear Nucleus en via de Thalamus komt het aan bij
de auditieve cortex.
Ook taalgebieden als Wernicke zit in de temporaalkwab om
de primaire auditieve cortex en daarbij ligt ook de c-vormige
hippocampus in de temporaalkwab, deze is aan de bovenkant
aan elkaar gespiegeld. De volgende figuur laat ook zien dat
er zeker in de mediale hersenen veel c-vormige structuren zij
te vinden.
▲ Pariëtaalkwab
In de pariëtaalkwab vinden we de primaire somatosensorische cortex die kijkt naar tast,
proprioceptie, pijn en temperatuur. De motor cortex ligt net voor de centrale sulcus en hoort
dus nog bij de frontaalkwab. Je ziet bij beide structuren een verdeling van het lichaam om de
cortex heen. Ruimtelijke aandacht is wel gekoppeld aan de pariëtaalkwab.
▲ Frontaalkwab
De frontaalkwab is eigenlijk nog een beetje een mysterie. Er zijn namelijk heel veel hogere
orde functies zoals plannen en aandacht gekoppeld aan deze kwab. Er is echter weinig bewijs
voor sociale inhibitie in verband met de frontaalkwab (Phineas Gage). Ook het Limbisch
Systeem is gerelateerd aan de frontaalkwab. Hieronder vallen verschillende delen zoals de
Cingulate Gyrus, de Hippocampus, de Amygdala, de (Hypo)Thalamus, de Basale Ganglia
en de Parahippocampale Gyrus.
De basale ganglia omvat een groep van structuren die het evenwicht, de houding, de
oogbewegingen en de aanzet tot bewegingen regelt. De basale ganglia zijn weer een aantal
structuren te onderscheiden. De Caudate Nucleus en de Putamen vormen samen het
Striatum. Daarentegen vormen de putamen en de Globus Pallidus de Lentiforme Nucleus.
Ook de Substantia Nigra heeft goede verbindingen met de basale ganglia waaruit
beschadiging kan leiden tot Parkinson. Hierdoor zie je dus ook de rol van de basale ganglia in
beweging terug.
▲ Ventrikels & Slagaders
De functie van de ventrikels ligt in 2 delen. Ten eerste zijn de ventrikels er om de hersenen
van vloeistoffen te voorzien. Ten tweede moet je het ook zien als een soort schokdempers.
Het is een groot c-vormig systeem dat als soort water of rioolsysteem werkt. Vanaf onderaf
gezien is er de Cirkel van Willis, het is een systeem van aders die de hersenen voorzien van
zuurstof. Binnen dit systeem zijn er weer 3 hoofdtakken.
-ACA (Anterior Cerebral Artery, die naar de voorkant van de hersenen leidt).
-MCA (Middle Cerebral Artery, die naar het middendeel van de hersenen leidt).
-PCA (Posterior Cerebral Artery, die naar de achterkant van de hersenen leidt).
■ Beeldvorming
4
Voordelen van het kopen van samenvattingen bij Stuvia op een rij:
Verzekerd van kwaliteit door reviews
Stuvia-klanten hebben meer dan 700.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet je zeker dat je de beste documenten koopt!
Snel en makkelijk kopen
Je betaalt supersnel en eenmalig met iDeal, creditcard of Stuvia-tegoed voor de samenvatting. Zonder lidmaatschap.
Focus op de essentie
Samenvattingen worden geschreven voor en door anderen. Daarom zijn de samenvattingen altijd betrouwbaar en actueel. Zo kom je snel tot de kern!
Veelgestelde vragen
Wat krijg ik als ik dit document koop?
Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.
Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?
Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.
Van wie koop ik deze samenvatting?
Stuvia is een marktplaats, je koop dit document dus niet van ons, maar van verkoper morrisverholt. Stuvia faciliteert de betaling aan de verkoper.
Zit ik meteen vast aan een abonnement?
Nee, je koopt alleen deze samenvatting voor €6,49. Je zit daarna nergens aan vast.
