Dit document weergeeft een gedetailleerde samenvatting van alle tijdvakken die in het school- & centraal examen voorkomen.
Alle tijdvakken hebben dezelfde gestructureerde lay-out: beginnend met een begrippenlijst, daarna een samenvatting over de belangrijkste onderwerpen, en als laatste een chr...
Algemene informatie
Verdeling van de geschiedenis Tijdvakken
1) Prehistorie Jagers en boeren regenten en vorsten
2) Oudheid Grieken en Romeinen pruiken en revoluties
3) Middeleeuwen Monniken en ridders
4) Nieuwe tijd/ vroeg moderne tijd Steden en staten
5) Nieuwste tijd ontdekkers en hervormers
Kenmerkende aspecten van de prehistorie
1) De levenswijze van jagers-verzamelaars;
2) Het ontstaan van de landbouw en landbouwsamenlevingen;
3) Het ontstaan van de eerste stedelijke gemeenschappen.
Kenmerkende aspecten van de oudheid
4) De ontwikkeling van het wetenschappelijk denken en het denken over
burgerschap en politiek in de Griekse stadstaat.
5) De klassieke vormtaal van de Griekse-Romeinse cultuur.
6) De groei van het Romeinse imperium waardoor de Griekse-Romeinse
cultuur zich in Europa verspreidde.
7) De confrontatie tussen de Griekse-Romeinse cultuur en de Germaanse
cultuur in Noordwest-Europa.
Kenmerkende aspecten van de middeleeuwen
8) De ontwikkeling van het joden- en christendom als de eerst
monotheïstische godsdienst.
9) De levenswijze van jagers-verzamelaars;
10) Het ontstaan van de landbouw en landbouwsamenlevingen;
11) Het ontstaan van de eerste stedelijke gemeenschappen.
1
, Geschiedenis- 5 Havo
Kenmerkende aspecten van de vroege moderne tijd
18) Het begin van de Europese overzeese expansie
19) Het veranderende mens- en wereldbeeld van de renaissance en het
begin van een nieuwe wetenschappelijke belangstelling
20) De hernieuwde oriëntatie op het erfgoed van de klassieke oudheid
21) De protestantse Reformatie die splitsing van de christelijke kerk in
West-Europa tot gevolgen had.
22) Het conflict in de Nederlanden dat resulteerde in de stichting van een
Nederlandse staat.
23) Het streven van vorsten naar absolute macht.
24) De bijzondere plaats in staatkundig opzicht en de bloei in economisch
en cultureel opzicht van de Nederlandse Republiek.
25) Wereldwijde handelscontacten, handelskapitalisme en het begin van
een handelseconomie
26) De wetenschappelijke revolutie
27) Rationeel optimisme en ‘verlicht denken’ dat werd toegepast op alle
terreinen van de samenleving.
28) Voortbestaan van het ancien régime met pogingen om het vorstelijke
bestuur op eigentijdse verlichte wijze vorm te geven
(verlicht absolutisme).
29) Uitbouw van de Europees overheersing, met name in de vorm van
plantagekoloniën en de daarmee verbonden Trans-Atlantische
slavenhandel, en de opkomst van het abolitionisme.
30) de democratische revoluties in westerse landen met als gevolg discussies
over: grondwetten, grondrechten en staatsburgerschap.
2
, Geschiedenis- 5 Havo
Hoofdstuk 1: prehistorie en oudheid
Agrarische revolutie (neolithische revolutie)= de overgang van jagen en
verzamelen als voornaamste middel
vaan bestaan naar een
sedentair bestaan als boer.
(Vond plaats in de nieuwe steen tijd;
het neolithicum.)
Aristocratie= vorm van bestuur waarbij de macht beperkt blijft tot een ‘de besten’
aantal families (adel).
Autocratie= één iemand heeft de macht: een Tiran.
Burgerrecht= een recht dat toebehoort aan de erkende bewoners (burgers) van een
stad of staat.
Bestuurders= moesten als taak: de orde handhaven, beschermde de stad tegen
vijanden en onderhielden waterwerken.
(Eén van hen werd erfelijke koning.)
Centraal bestuur= bestuur over een groter gebied vanuit één plaats, waarbij overal
in het bestuurde gebied dezelfde wetten en belastingen gelden.
Cultuur= denken en doen van een bepaalde bevolkingsgroep.
Economie: levensonderhoud en verdeling inkomsten;
Politiek: verdeling van de macht;
Sociale omstandigheden: gedrag en onderlinge omgang
Overige uitingen: godsdienst, kunst, onderwijs, rechtspraak, sport, taal en
wetenschap
Democratie= regering ‘door het volk’ (volksvergadering).
Directe democratie= vorm van bestuur waarbij alle burgers het recht hebben om in
een volksvergadering mee te beslissen over het beleid.
Filosofie= liefhebber van wijsheid; mensen die allerlei aspecten van het bestaan
onderzochten: natuurfilosofie, ethiek en politiek
Gelaagde samenleving= samenlevingen die uit verschillende groepen mensen
(lagen) bestaan die van elkaar verschillen in: macht,
aanzien en bezit.
Germanen= boerenvolken in het Midden-Europa, die daar rond het begin van de
jaartelling leefden.
Geweldsmonopolie= mensen arresteren, opsluiten en eventueel fysiek straffen.
Homo sapiens= de laatste en enige menssoort die nu nog bestaat en waartoe ook
wij behoren. (De moderne/wetende mens.)
Imperium= opperheerschappij, en vandaar een benaming voor een groot rijk.
(Het Romeinse keizerrijk.)
Jagers-verzamelaars= mensen die leven van de jacht, de visserij en het verzamelen
van voedsel.
Keizerrijk= een rijk dat wordt bestuurd door een keizer.
Kenmerkende aspecten van de prehistorie= 9) De levenswijze van jagers-
verzamelaars;
10) Het ontstaan van de landbouw en
landbouwsamenlevingen;
11) Het ontstaan van de eerste
stedelijke gemeenschappen.
Klassieke cultuur= Griek-Romeinse cultuur of beschaving.
Landbouwsamenleving= samenleving waarin de meeste mensen leven van
akkerbouw en veeteelt.
3
Voordelen van het kopen van samenvattingen bij Stuvia op een rij:
Verzekerd van kwaliteit door reviews
Stuvia-klanten hebben meer dan 700.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet je zeker dat je de beste documenten koopt!
Snel en makkelijk kopen
Je betaalt supersnel en eenmalig met iDeal, creditcard of Stuvia-tegoed voor de samenvatting. Zonder lidmaatschap.
Focus op de essentie
Samenvattingen worden geschreven voor en door anderen. Daarom zijn de samenvattingen altijd betrouwbaar en actueel. Zo kom je snel tot de kern!
Veelgestelde vragen
Wat krijg ik als ik dit document koop?
Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.
Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?
Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.
Van wie koop ik deze samenvatting?
Stuvia is een marktplaats, je koop dit document dus niet van ons, maar van verkoper yuliagobel. Stuvia faciliteert de betaling aan de verkoper.
Zit ik meteen vast aan een abonnement?
Nee, je koopt alleen deze samenvatting voor €6,49. Je zit daarna nergens aan vast.
