Deze gedetailleerde samenvatting behandelt alles wat aan bod is gekomen tijdens de hoorcolleges en werkcolleges en alle belangrijke informatie uit het blokboek en is bedoeld voor studenten Biomedische Wetenschappen aan de Universiteit Utrecht die het vak Gedragsbiologie volgen (BMW11505).
,Ethologie
De ethologie wordt ook wel aangeduid met de term gedragsbiologie. Elk dier vertoont gedrag. Dit is
een patroon van verschillende acties, waarmee het organisme zichzelf handhaaft en homeostase
bereikt.
Een gedragsproces bestaat uit drie delen:
• Sign stimulus of prikkel → Organismen hebben zintuigen waarmee informatie uit de
omgeving opgevangen kan worden. Als deze informatie gedrag uitlokt, dan is er sprake van
een deblokkerende stimulus of sign stimulus.
• Informatie verwerking en integratie → De binnengekomen prikkels worden verwerkt in het
centrale zenuwstelsel, gevolgd door beslissingen voor acties. Dit wordt beïnvloed door
motivationele gedragssystemen.
• Acties of handelingen → Het organisme reageert door middel van uitvoerende organen zoals
klieren en spieren.
4 why’s van Tinbergen
De 4 why’s van Tinbergen helpen bij het bestuderen van gedrag:
1. Oorzaak → Waarom wordt dit gedrag vertoond (stimulus)? Het mechanisme als antwoord
op hoe het gedrag tot stand komt (hersenen en spieren).
2. Ontwikkeling en leren → Hoe het gedrag gedurende de levensjaren tot stand komt.
3. Functie → Biologische betekenis, aanpassingswaarde of adaptieve betekenis van het gedrag
(nut in de zin van de overlevingswaarde).
4. Evolutionaire oorsprong → Als antwoord hoe het gedrag zich in de loop van de evolutie
ontwikkeld heeft.
De eerste twee why vragen (1 en 2) zijn proximate vragen en de laatste twee why vragen (3 en 4) zijn
ultimate vragen:
• Proximate vragen → Directe oorzaken van de vorming van het gedrag.
• Ultimate vragen → Hoe evolutionaire krachten het gedrag gevormd hebben in de loop van
de tijd.
Evolutie
Darwin’s evolutietheorie kent drie elementen:
• Genetische variatie → Gedragsverschillen tussen individuen van dezelfde soort.
• Erfelijkheid → De verschillen zijn genetisch.
• Reproductiviteit → Individu met het gedrag dat het beste is aangepast aan de omgeving,
produceert meer nakomelingen die overleven tot adulten.
Gedrag heeft vaak ook negatieve gevolgen. Er vindt evolutionair een kosten-baten analyse plaats.
Zijn de baten (meer nakomelingen als gevolg van het gedrag) groter dan de kosten (minder
nakomelingen door het gedrag) dan zal zo’n gedrag zich handhaven doordat er meer nakomelingen
zijn.
4
, Zintuigen
Er zijn verschillen typen zintuigen/receptoren:
• Proprioreceptoren → Zintuigen in de spieren en pezen die de spierspanning meten en
doorgeven aan de kleine hersenen (cerebellum) die uiteindelijk zorgt voor de coördinatie.
• Interoreceptor → Meten stimuli van binnenuit (lichaam).
• Exteroreceptor → Meten stimuli van buitenaf (omgeving), deze zijn onder te verdelen in:
➢ Optisch → Zicht.
➢ Mechanisch → Oren, evenwicht en voelen.
➢ Chemisch → Ruiken en proeven.
➢ Elektrisch → Elektrisch velden waarnemen (komt niet voor bij mensen).
➢ Magnetisch → Magnetische velden waarnemen.
Gezichtsvermogen
Door de evolutie heen, zijn er verschillende soorten ogen ontwikkeld:
• Oogvlek (eencelligen) → Clustering van lichtgevoelige cellen.
• Oogbeker (slakken) → Clustering van lichtgevoelige cellen in een holte in de oogkas.
• Ooglens (inktvissen en mensen) → Clustering van lichtgevoelige cellen in een holte in de
oogkas met een lens waardoor het licht geconvergeerd wordt en een iris.
➢ Inktvis → De lens kan zich verplaatsen.
➢ Mensen → De lens kan afgeplat worden of boller worden (accommoderen).
• Facetogen → Bestaan uit vele ommatida (lensoogjes), zeer effectief in detectie van beweging
(vliegen en bijen).
Figuur 1 Overzicht evolutie van het oog.
Naast de vorm en het oplossend vermogen van ogen, kan ook de spectrale gevoeligheid verschillen
van soort tot soort. Zo kunnen bijen bijvoorbeeld geen rood licht zien, maar wel UV-licht.
5
Voordelen van het kopen van samenvattingen bij Stuvia op een rij:
Verzekerd van kwaliteit door reviews
Stuvia-klanten hebben meer dan 700.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet je zeker dat je de beste documenten koopt!
Snel en makkelijk kopen
Je betaalt supersnel en eenmalig met iDeal, creditcard of Stuvia-tegoed voor de samenvatting. Zonder lidmaatschap.
Focus op de essentie
Samenvattingen worden geschreven voor en door anderen. Daarom zijn de samenvattingen altijd betrouwbaar en actueel. Zo kom je snel tot de kern!
Veelgestelde vragen
Wat krijg ik als ik dit document koop?
Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.
Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?
Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.
Van wie koop ik deze samenvatting?
Stuvia is een marktplaats, je koop dit document dus niet van ons, maar van verkoper xnicolevdz. Stuvia faciliteert de betaling aan de verkoper.
Zit ik meteen vast aan een abonnement?
Nee, je koopt alleen deze samenvatting voor €5,49. Je zit daarna nergens aan vast.
