Samenvatting ‘Omgaan met sociale complexiteit’ – Hans van Ewijk
1 Inleiding
Groeiende complexiteit
Sociaal werk staat voor sociale professionals die zich bezighouden met sociale
kwetsbaarheid in complexe contexten. Belangrijker dan de naamgeving is de inzet voor
breed gedragen problemen die mensen ondervinden in hun dagelijks leven.
Nederlanders maken veel gebruik van intensieve hulpverlening of ondersteuning bij
sociale of sociaalpsychologische problemen. Opvallend is dat het aantal Nederlanders dat
beroep doet op de tweedelijnshulpverlening jaarlijks met 10% toeneemt. Nederland is
een van de hoogst ontwikkelde verzorgingsstaten. Het volk is internationaal vergelijkend
erg tevreden en Nederland staat bovenaan e lijst op het gebied van kinderwelzijn.
Armen in de westerse wereld gedragen zich anders dan in andere delen van de wereld.
Ze menen op van alles recht te hebben en geven anderen de schuld van hun armoede. In
andere delen van de wereld zijn armen veel bescheidener.
oorzaak volgens Dalrymple: De samenleving verwent de burgers teveel. De
verzorgingsstaat maakt burgers afhankelijk van systemen en instituties en daar gaan
mensen zich naar gedragen.
oorzaak volgens Focault: Vroeger werden mensen in toom gehouden door strakke
hiërarchische structuren, straf en geweld. Dit verschoof naar een
sociaalpsychologische disciplinering waarin de mens vooral leerde zichzelf te
disciplineren. Als het niet lukte kwam er professionele hulp aan te pas. De staat en
samenleving veroorzaken bepaald menselijk gedrag.
Volgens anderen liggen oorzaken van sociale problemen liggen bij de tegenpartij:
neoliberalisme, globalisering en socialisme. Neoliberalisme is uit op bezuinigingen en
het afbreken van de verzorgingsstaat. Globalisering maakt van de wereld één grote
markt wat ten koste gaat van de armen. Mensen vrij maken van deze onderdrukking
zou de belangrijkste taak zijn van social workers.
De benaderingen die het vooral zoeken in systemen die uit zijn op zelfhandhaving,
verwennerij en zelfvergroting of in zachte disciplinering verklaren de toename van
zorggebruik door de cliënt of slachtoffer kiezende mechanismes behorende bij een
bepaald type maatschappij. We zouden dat de productiesamenleving kunnen noemen
noodzaak tot produceren.
Nederland is een land dat voorop loopt in sociaalpsychologisch diagnostisch vermogen,
maar heeft wel een toenemende sociale kwetsbaarheid waar weinig aandacht voor is.
Sociale kwetsbaarheid
De impact van sociale kwetsbaarheid heeft financiële gevolgen: een participatietekort. Als
mensen om sociaal of sociaalpsychologische redenen niet werken, geen vrijwilligerswerk
doen, niet thuis geven voor informele zorg dan is dat een productieverlies voor de
samenleving. Mogelijke opnames in gespecialiseerde zorg zijn duur. Een groot deel van
de sociaal kwetsbaren ontsnapt aan institutionalisering en is min of meer onzichtbaar. Het
maatschappelijk vraagstuk is hoe we kunnen voorkomen dat mensen tussen wal en schip
raken en onzichtbaar worden. Het gaat erom de sociale kwetsbaarheid te erkennen,
herkennen en respecteren. Het vraagt om nadenken hoe we hiermee omgaan in de
samenleving, als overheid en als professional.
, Een van de pijnlijkste punten bij sociale kwetsbaarheid is het verlies aan
zelfverwerkelijking. Mensen kunnen geblokkeerd raken in hun ontwikkeling, zowel door
externe omstandigheden als door henzelf. We erkennen dat er tussen mensen verschillen
zijn in intellectueel vermogen, fysiek vermogen en creatief vermogen, maar er is minder
aandacht voor verschil in sociaal vermogen en de capaciteit om je leven naar je eigen
hand te zetten.
Sociale kwetsbaarheid is niet eenduidig en niet eenduidig te diagnosticeren, maar kan
wel herkend worden door het volgende:
1. Gebrek aan zelfwerkzaamheid: het vermogen om het eigen leven ter hand te nemen;
om in termen van actief burgerschap te spreken.
2. Kwetsbaarheid ontstaat in interactie tussen persoon en context: Sociale kwetsbaarheid
komt niet rechtstreeks voort uit een sociaaleconomische of sociaal-culturele
achterstand, noch uit mentale, intellectuele of een fysieke beperking.
3. Het uit zich in het sociaal functioneren, vooral in hoe iemand zich gedraagt en
verhoudt tot anderen. De persoon kan zich nauwelijks staande houden.
4. Sociale kwetsbaarheid kan vooral ook een sociaaleconomische of sociaal-uitsluitende
achtergrond hebben. Dit zijn mensen die in onze samenleving een plaats zoeken maar
niet krijgen: asielzoekers, fysiek of mentaal gehandicapten. De interactie met de
buitenwereld leidt er meestal toe dat de zelfwerkzaamheid afneemt omdat de wereld
geen ruimte biedt voor hen.
5. Sociale kwetsbaarheid is niet makkelijk te categoriseren maar is duidelijk voelbaar.
In het beroep van maatschappelijk werk heeft altijd een spanning gezeten tussen
individueel werken, met groepen werken en met de samenleving werken. Evenals werken
met volwassenen, kinderen, jeugd of kwetsbare burgers. Er was eerst een
beroepenstructuur gemaakt in de jaren negentig om dit te ordenen, maar in 2006 kwam
de nieuwe beroepenstructuur ‘klaar voor de toekomst’: een breed beroependomein met
een gemeenschappelijke kern: ondersteunen bij het menselijk functioneren.
2 Sociale complexiteit en sociaal werk
Veel mensen hebben dagelijks moeite zich staande te houden vanwege
sociaalpsychologische problemen en stoornissen. Volgens recent onderzoek zou dat
ongeveer een derde van de Europese bevolking betreffen. Het lukt hen niet geheel om
sociaal de functioneren in een uiterst complexe samenleving waarin de mens zelf een
plek moet verwerven. De wijze waarop de hulpverlening georganiseerd is maakt het er
niet beter op.
Van een plaatsgevende naar een plaatszoekende samenleving
In de traditionele samenleving kreeg de mens vanaf zijn geboorte een plaats toebedeeld.
Intussen hebben we een plaatszoekende samenleving. De mens moet zijn plaats zoeken
op de arbeidsmarkt, in het onderwijs, op sociaal gebied en in het zingevingsdomein. Dit
wordt vaak geduid als individualisme, maar het is wel een wereld waar mensen zich
steeds weer moeten aansluiten bij nieuwe groepen. De voortdurende druk om zich een
plaats te verwerven zou je de dominante stressfactor van deze tijd kunnen noemen.
In de 19de eeuw stond de bestrijding van armoede en ongeletterdheid op de voorgrond.
Systemen baseerden zich op het idee van gelijke behandeling, toegankelijkheid en
publieke controle wat leidde tot het benoemen van achterstandsgroepen die een speciaal
beleid nodig hadden om hun achterstand in te halen. Toen de verzorgingsstaat opkwam
hadden mensen veel vertrouwen in vooruitgang. Later ging men twijfelen of het wel
vooruitgang was. We gingen de verzorgingsstaat beschouwen als bureaucratisch en
afhankelijk makend. Daarachter school het probleem van een steeds complexere
samenleving die het mensen moeilijk maakte hun plek te vinden. Dat kan je zien aan het
percentage mensen met een verstandelijke beperking in de GGZ, jeugdzorg en in de
gevangenis.
Voordelen van het kopen van samenvattingen bij Stuvia op een rij:
Verzekerd van kwaliteit door reviews
Stuvia-klanten hebben meer dan 700.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet je zeker dat je de beste documenten koopt!
Snel en makkelijk kopen
Je betaalt supersnel en eenmalig met iDeal, creditcard of Stuvia-tegoed voor de samenvatting. Zonder lidmaatschap.
Focus op de essentie
Samenvattingen worden geschreven voor en door anderen. Daarom zijn de samenvattingen altijd betrouwbaar en actueel. Zo kom je snel tot de kern!
Veelgestelde vragen
Wat krijg ik als ik dit document koop?
Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.
Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?
Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.
Van wie koop ik deze samenvatting?
Stuvia is een marktplaats, je koop dit document dus niet van ons, maar van verkoper ellenschaap. Stuvia faciliteert de betaling aan de verkoper.
Zit ik meteen vast aan een abonnement?
Nee, je koopt alleen deze samenvatting voor €3,09. Je zit daarna nergens aan vast.