Weblecture 1 Actoren in de rechtshandhaving: een inleiding
_________________________________________________________________________
3 centrale onderwerpen:
1) Ontwikkelingen in de rechtshandhaving
2) Het functioneren van actoren in de praktijk
- Hoe werken ze samen?
3) Law in the books vs Law in action
- Tegen welke problemen lopen deze actoren in de praktijk aan?
- Wat is het ideaal?
- Hoe gaat het in de praktijk?
From government to governance
- Government (alleen overheid) naar governance (meer instellingen en organisaties,
dus andere factoren dan alleen de overheid).
Hoe is dat zo gekomen?
- Samenleving is complexer geworden;
- Globalisering;
- Ontlokalisering; afname informele sociale controle;
- Groeiende sociale reflexiviteit; individualisering.
- Onvrede over omvang criminaliteit en onveiligheid;
- Roep om strenger straffen;
- Onvrede over de bestaande mogelijkheden om criminaliteit en onveiligheid te
bestrijden;
- Gezag en legitimiteit van overheidsinstanties tanende;
- Get practical; roep om een andere aanpak.
Ontwikkelingen in de rechtshandhaving
- Van repressief naar preventief en proactief
- Praktische noodzaak: strafrecht vaak te beperkt en komt achteraf
- Meer toezicht, controle en handhaving aan de voorkant → preventie
- Bijv. preventief fouilleren, samenscholingsverboden,
bewakingscamera’s
- Proactief → vroegtijdig ingrijpen, beveiligen maatschappij
- Risicojustitie; op grond van risicoverwachtingen en dreigingsbeelden
proberen te voorkomen dat criminaliteit en onveiligheid ontstaan
- Precrime en predictive policing
- Algoritmes, big data, koppelen van informatiesystemen
- Verbreding en samenwerking
- Toenemende rol openbaar bestuur en nieuwe toezichthouders
- Gemeenten en burgemeester
- Groter belang van bestuursrecht en bestuurlijke handhaving
- Nieuwe toezichthouders: boa’s, maar ook inspectiediensten,
markttoezichthouders, bijzondere opsporingsdiensten.
- Internationalisering opsporing en handhaving
- Verschillende instanties (publiek/privaat) werken samen aan veiligheid
- Van preventie tot repressie en nazorg
- Breed: criminaliteit, overlast, lawaai, etc.
,- Vermaatschappelijking
- Responsabilisering
- Inschakelen van het maatschappelijk middenveld bij de zorg voor
veiligheid
- Burgers, bedrijven, maatschappelijke organisaties (scholen,
ziekenhuizen, etc.)
- Opkomst private veiligheidszorg is sinds halverwege de jaren tachtig
verdriedubbeld.
- Zowel in het private als in het publieke domein: evenementen,
bedrijventerreinen, winkelcentra, maar ook klassieke politietaken (bijv.
Schiphol).
, Weblecture 2 Ondermijnende criminaliteit: de aanpak van multiproblematiek
_________________________________________________________________________
Ondermijnende criminaliteit als rode draad
- Niet alleen high impact crime, maar hidden impact crime
- Ondermijnende criminaliteit is een sluipend gif, dat langzaam maar zeker leidt tot het
afsterven van de wortels van de democratische rechtsstaat en gaat ten koste van
economische sectoren.
- Zelden is ondermijning diréct zichtbaar: er is vaak twijfel, als opsporingsdiensten wel
vermoeden dat drugscriminaliteit zich vermengt met de bovenwereld, maar het niet
direct hard te krijgen is. Sluipenderwijs neemt de ondermijning toe, tot in een
ogenschijnlijk verlaten boerenstal een drugslab blijkt te zitten, tot een jongen in een
achterstandswijk in een paar jaar van fietsendief naar drugsdealer naar
huurmoordenaar blijkt te zijn gegroeid.
- Onaantastbaren’: ‘wanen zichzelf onaantastbaar (en zijn het in sommige gevallen
praktisch ook) door een gebrek aan ingrijpen door de overheid of hun omgeving.
Deze onaantastbaarheid schaadt het rechtvaardigheids- en veiligheidsgevoel van
burgers, maar ook de beeldvorming van [en het vertrouwen in, KvW] de overheid.
- Multiproblematiek vraagt om integrale aanpak door allerlei actoren:
- Drugs, jongeren, geld, wijken, logistiek, lokaal, regionaal, nationaal,
internationaal;
- Risicolocaties (haven, luchthavens, veilingterreinen);
- Kwetsbare branches en gebieden;
- Weerbaarheid openbaar bestuur;
- Weerbaarheid van de samenleving;
- Voorkomen van jonge aanwas;
- Illegale geldstromen.
Wat is ondermijning?
- Te pas en te onpas gebruikt
- Eerder een politieke dan een maatschappelijke betekenis
- Een term die aanjaagt, mobiliseert, stimuleert
- Vaak vereenzelvigd met georganiseerde criminaliteit
- Pleonasme: is niet elke vorm van criminaliteit ondermijnend?
- Nederlands begrip
- Undermining, pervasive of subversive crime: komt in wetenschappelijke
stukken nauwelijks terug, vooral in Nederland.
- Een verschuiving van organised crime naar serious and organised crime.
- ‘Ondermijning is het verzwakken of misbruiken van de structuur van onze
maatschappij, leidend tot een aantasting van haar fundamenten en/of van de
legitimiteit van het stelsel dat haar beschermt.’ (Politie Amsterdam-Amstelland, 2009,
p. 46).
- ‘Ondermijnende criminaliteit is criminaliteit die de formele (rechtsstaat) of de
informele (fatsoenlijke verhoudingen) grondslag van onze samenleving systematisch
aantast.’ (Tops & Van der Torre, 2014, p. 24).
- ‘Er is sprake van georganiseerde criminaliteit indien groepen die primair gericht zijn
op illegaal gewin systematisch misdaden plegen met ernstige gevolgen voor de
samenleving, en in staat zijn deze misdaden op betrekkelijk effectieve wijze af te
schermen, in het bijzonder door de bereidheid te tonen fysiek geweld te gebruiken of