Hoofdstuk 20 Ongeldigheid van rechtshandelingen
§ 20.1 Inleiding
Ontbreekt een met de verklaring corresponderende wil, maar kan de wederpartij een beroep
doen op een gerechtvaardigde verwachting, dan komt er toch een rechtshandeling tot stand.
Is er geen sprake van een gerechtvaardigde verwachting, dan is er in beginsel geen sprake van
een geldige rechtshandeling of kan deze, in geval van een geestelijke stoornis of wilsgebrek,
achteraf worden vernietigd.
§ 20.2 Ongeldigheid van rechtshandelingen: nietigheid en vernietigbaarheid
Is er een verklaring, dan maakt het mogelijk dat ook als een wil niet overeenstemt met de
verklaring toch, vanwege het gerechtvaardigd vertrouwen van de wederpartij, een geldige
rechtshandeling tot stand komt.
Ontbreekt een gerechtvaardigd vertrouwen bij de wederpartij dan is niet van toepassing en is
de rechtshandeling ongeldig. Omdat de rechtshandeling in dergelijke gevallen niet tot stand
komt, spreken juristen over een nietige rechtshandeling.
De rechtshandeling is dan automatisch ongeldig, dus zonder dat daarop een beroep hoeft te
worden gedaan of een uitspraak van een rechter nodig is. De nietigheid treedt van rechtswege
in.
Degene wiens wil ondeugdelijk is gevormd (vb door een geestelijke stoornis of wilsgebrek),
heeft echter de mogelijkheid om de rechtshandelingen vervolgens ongeldig te (laten)
verklaren. Er is dan geen sprake van een nietige, maar van een vernietigbare rechtshandeling.
Nietigheid van rechtswege en vernietiging van een rechtshandeling hebben beide de
ongeldigheid van rechtshandelingen tot gevolg.
De rechtshandeling is van rechtswege nietig
Als een rechtshandeling nietig is, is zij nooit tot stand gekomen. Nietigheid bestaat dus van het
begin af aan, zonder dat iemand een beroep daarop hoeft te doen en zonder dat er een rechter
aan te pas komt.
De rechtshandeling is vernietigbaar
De partij wiens wil ondeugdelijke is gevormd moet beroep hierop doen en daarmee actie
ondernemen om de rechtshandeling te vernietigen. Pas na vernietiging wordt de
rechtshandeling ongeldig. De vernietiging werkt terug tot het tijdstip waarop de
rechtshandeling is verricht. De rechtshandeling wordt na een vernietiging dus geacht nooit te
hebben bestaan. De rechtsgrond voor de inmiddels verrichte prestaties komt immers door de
‘terugwerkende kracht’ van de vernietiging te ontvallen.
Onverschuldigde betaling: dergelijke onverschuldigd presteren; elke onverschuldigde
prestatie van welke aard dan ook.
§ 20.3 Algemene gronden voor de geldigheid van rechtshandelingen
5 algemene gronden die tot ongeldigheid van rechtshandelingen kunnen leiden:
1. Het ontbreken van een vereiste;
, 2. Geestelijke stoornis en wilsgebreken;
3. Het ontbreken van handelingsbekwaamheid;
4. Strijd met de wet, openbare orde of goede zeden;
5. Benadeling van schuldeisers.
Ad 1.
Is er wel een verklaring maar stemt de wil niet hiermee overeen, dan is de rechtshandeling in
beginsel van rechtswege nietig.
Uitzondering: bestaat er namelijk bij de wederpartij van degene die verklaart een
gerechtvaardigd vertrouwen dat de verklaring wel mocht worden opgevat als uiting van een
met de verklaring overeenstemmende wil, dan kan voor degene geen beroep worden gedaan
op het ontbreken van een wil. De rechtshandeling kan dus niet ongeldig worden verklaard.
Ad 2.
Degene bij wie de wil ondeugdelijk is gevormd, kan de rechtshandeling vervolgens vernietigen
en daarmee dus ongeldig verklaren.
Vernietigbaarheid ligt in het feit dat een dergelijk systeem wel eens in het nadeel zou kunnen
werken van degene die juist beschermd wordt. Dat de geestelijke stoornis en wilsgebreken
alleen leiden tot vernietigbaarheid valt te halen uit.
Uitzondering: Is er sprake van een eenzijdige rechtshandeling van een gestoorde ‘die niet tot
1 of meer bepaalde personen gericht was’, zoals een uiterste wilsbeschikking, dan is de
rechtshandeling nietig.
Ad 3.
Handelingsbekwaamheid
De wet kan dus bepaalde personen de handelingsbekwaamheid ontnemen. Deze personen
worden dan handelingsonbekwaam.
Handelingsonbekwaam: een algemene ongeschiktheid om eigen rechtshandelingen te
verrichten.
Handelingsonbekwaam zijn:
1. Minderjarigen (jeugdigen beneden 18 jaar)
2. Onder curatele gestelde (volwassenen met een geestelijke stoornis, verkwisting of
drankzucht)
Deze 2 categorieën van personen mogen niet zelfstandig rechtshandelingen verrichten die hun
eigen vermogen raken. Voor het verrichten is de betrokkenheid van een wettelijke
vertegenwoordiger vereist.
Bij minderjarigen: zijn/ haar ouder(s) of voogd.
Bij onder curatele gestelden: zijn/haar curator.
Als een onbekwame toch een eigen rechtshandeling verricht is die rechtshandeling in het
algemeen vernietigbaar. D.w.z. dat een door een onbekwame verrichte rechtshandeling geldig
is totdat diens wettelijke vertegenwoordiger de rechtshandeling vernietigt.
2 eisen waaraan minderjarigen moeten voldoen om bekwaam te zijn rechtshandelingen te
verrichten:
Voordelen van het kopen van samenvattingen bij Stuvia op een rij:
Verzekerd van kwaliteit door reviews
Stuvia-klanten hebben meer dan 700.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet je zeker dat je de beste documenten koopt!
Snel en makkelijk kopen
Je betaalt supersnel en eenmalig met iDeal, creditcard of Stuvia-tegoed voor de samenvatting. Zonder lidmaatschap.
Focus op de essentie
Samenvattingen worden geschreven voor en door anderen. Daarom zijn de samenvattingen altijd betrouwbaar en actueel. Zo kom je snel tot de kern!
Veelgestelde vragen
Wat krijg ik als ik dit document koop?
Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.
Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?
Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.
Van wie koop ik deze samenvatting?
Stuvia is een marktplaats, je koop dit document dus niet van ons, maar van verkoper sadhanaD. Stuvia faciliteert de betaling aan de verkoper.
Zit ik meteen vast aan een abonnement?
Nee, je koopt alleen deze samenvatting voor €2,99. Je zit daarna nergens aan vast.