Aard, omvang, schade
PROBLEEM 4
Leerdoelen:
1. Wat is fraude en welke vormen zijn er?
2. Welke problemen zijn er bij het meten van de omvang & schade van
fraude?
3. Wat is slachtofferschap van fraude en welke schade hebben zij?
Overal ingaan op witteboordencriminaliteit
Bronnen:
- Friedrichs
- Newburn
- Whitty & Buchanan
- Rooyakkers & Weulen Kranenbarg
- Borwell
- Notté
- Smit, Ghauharali, Van der Veen, …
Leerdoel 1 Wat is fraude en welke vormen zijn er?
Friedrichs, D. (2009). Defining White Collar Crime. In T. Newburn (ed.), Key readings in
Criminology (pp. 425-429). Cullompton: Willan Publishing. (boek in studielandschap).
Traditionele en populaire definitie witteboordencriminaliteit: de illegale
en schadelijke acties van de elite en de mensen met respectabele (sociale) status
in de samenleving uitgevoerd voor economisch gewin of het handhaven en
uitbreiden van macht en privilege.
De term witteboordencriminaliteit kan het best gebruikt worden als een
probleemoplossende term, waarbij verschillende vormen van illegale en
schadelijke activiteit het best gezien kan worden als vormen van
witteboordencriminaliteit.
Criteria wittenboordencriminaliteit
- De context waarin illegale activiteiten worden gepleegd (corporatie,
overheid, enz.)
- De status of positie van de dader (rijk of middelklasse; directeur of
werknemer)
- Primaire slachtoffers (bevolking of individuele cliënten)
- Voornaamste vorm van schade (economisch verlies of fysieke schade)
- Juridische classificatie (vertrouwensschending, fraude)
3 kenmerken van wittenboordencriminaliteit
1. Vertrouwen
o Het vertrouwen dat de andere partij zal handelen naar
eer/integriteit. Door onpersoonlijk vertrouwen problemen
corruptie/fraude
2. Respect
o Sutherland definieert White collar crime als: ‘Crime in the upper of
white-collar class, composed of respectable or at least respected
business- and professional man’.
Echter, respect kan ook nep zijn en is moeilijk te definiëren. Volgens
Friedrichs kun je 3 verschillende betekenissen hebben van
respectabel:
1. Een normatieve betekenis: een beoordeling van de morele
integriteit
2. Een status-gerelateerde betekenis: een legitiem persoon/bedrijf
3. Een symptomatische betekenis: het naar buiten laten zien van
een acceptabele/superieure status
1
, Aard, omvang, schade
3. Risico
o Heeft verschillende betekenissen. Bijvoorbeeld een ‘gecalculeerde
gok’. Je beoordeelt eigenlijk de kansen met gevaarlijke gevolgen.
Vaak wil men niet bewust mensen pijn doen, maar is dat een gevolg
van de keuzes die worden gemaakt. Hierbij speelt de kosten-
batenanalyse een grote rol. Als je hiermee eigenlijk een bepaalde
grens overschrijdt, dus je zet veel op het spel, kan het zijn dat je
bezig bent met witteboordencriminaliteit.
o De kans om gepakt te worden is vaak klein
Vormen van fraude
- Corporate crime: illegale en schadelijke handelingen begaan door
functionarissen en werknemers van bedrijven om zakelijke (en
persoonlijke) belangen te bevorderen
o Bedrijfsgeweld, bedrijfsdiefstal, financiële manipulatie
- Beroepscriminaliteit/occupational crime: illegale of schadelijke
financieel aangedreven activiteiten begaan in het kader van een
rechtmatig, respectabele beroep
o Winkelcriminaliteit, werknemerscriminaliteit
- Overheidscriminaliteit/governmental crime: activiteiten waarbij de
overheid zelf (bijv. overheidsinstanties, overheidskantoren) illegale of
aantoonbare schadelijke handelingen genereren
o Criminele staat, staat georganiseerde criminaliteit
- State-corporate crime, finance crime and technocrime: vormen van
white-collar crime: overheids- en bedrijfscriminaliteit.
o Finance crime: criminele activiteiten op het gebied van financiering
op hoog niveau
o Technocrime: computers en technologie bij witteboordencriminaliteit
- Enterprise crime, contrepreneurial crime en avocational crime
o Enerprise crime: ondernemingen met criminaliteit en legitieme
bedrijven; combinatie legaal en illegaal
o Contrepreneurial crime: oplichting, fraude die het vermoeden van
legitieme bedrijven aanneemt; doen alsof legaal, maar volledig
illegaal
o Avocational crime: illegale maar onconventionele criminaliteit
gepleegd bij werknemers buiten een specifieke organisatie;
belastingfraude
Newburn, T. (2017). White-collar and Corporate Crime. In T. Newburn
(ed.), Criminology (pp. 397-429). London: Routledge. (boek in studielandschap).
White collar crime
- Sutherland heeft de term white collar crime bedacht, waardoor het
onderwerp meer aandacht kreeg. Witteboordencriminaliteit hield in dat de
daders uit hogere klassen kwamen, een respectabele status hadden en
criminaliteit pleegden in hun beroep. Later kreeg hij kritiek van Tappan,
drie hoofdpunten:
1. Sutherland geeft een label aan mensen die nooit veroordeeld zijn
(lawful but awful)
2. Overtredingen binnen een organisatie is anders dan een misdaad
staat niet in de wet
3. Wat Sutherland als deviant ziet is eigenlijk normaal binnen de
organisatiepraktijk
2
, Aard, omvang, schade
- Sutherland praat vooral over maatschappelijke schade, waar Tappan iets
alleen criminaliteit vindt als het in de wet staat. Hierdoor kan Sutherland
iets wittenboordencriminaliteit vinden en Tappan niet
Witteboordencriminaliteit
Twee soorten
- Occupational crimes: binnen organisaties
- Organisational crimes: organisatie/bedrijf frauderen (winst)
Criteria voor witteboordencriminaliteit volgens Sutherland
1. Criminaliteit gepleegd door mensen van een hoge status (ongeacht of de
misdaad gepleegd is in hun carrière)
2. Criminaliteit gepleegd namens bedrijf/organisatie (ongeacht de status van
de dader)
3. Criminaliteit gepleegd tegen bedrijf/organisatie (ongeacht of de persoon
voor de organisatie of een andere organisatie werkt)
Nelken is van mening dat witteboordencriminaliteit alleen de vorm van
criminaliteit is die binnen de overlap van de drie vormen past, omdat de brede
definitie gebrekkig is als gevolg van tekort aan interne coherentie.
Fraude en witteboordencriminaliteit
- Fraude is een vorm van witteboordencriminaliteit en voor
witteboordencriminaliteit is vrijwel altijd fraude nodig
o Sutherland: witteboordencriminaliteit is deviantie van mensen met
een hoge status en het gedrag is niet per se wettelijk strafbaar
gesteld
- Soorten fraude:
o Privaat: tussen individuen
o Publiek: (inter)nationale/lokale organen
Smit, P. R., Ghauharali, R., van der Veen, H. C. J., Willemsen, F., Steur, J., te Velde, R. A.,
… & Zaitch, D. (2018). Tasten in het duister. Den Haag: WODC.
Verschillende verschijningsvormen van fraude
Horizontale fraude algemeen
Heeft betrekking op gevallen van bedrog waar burgers of organisaties slachtoffer
van zijn geworden
- Fraude verhult zich altijd als een bonafide handeling of transactie wat het
moeilijk maakt om frauduleuze handelingen van bonafide handelingen te
onderscheiden.
- Strafrechtelijk moet er sprake zijn van een element van valse
voorwendselen. In de perceptie van de benadeelde is dit element echter
van ondergeschikt belang: men ervaart simpelweg dat men is opgelicht, of
dat nu strafrechtelijk zo is of niet.
Verticale fraude:
- Mensen die eronder staan hebben de gevolgen van wat de overheid
daarboven doet
- Machtsverhouding
Diagonaal:
Faillissementsfraude
3