Samenvatting Inleiding orthopedagogiek –
PP + aantekeningen
Hoorcollege 1 – Inleiding Orthopedagogiek
Wat is opvoeden?
Een vorm van socialisatie: inlijven van nieuwkomers in een
groepsverband, iemand vertrouwd maken met de cultuur van een groep.
Wordt grotendeels ongeorganiseerd door amateurs uitgevoerd
Wordt bestudeerd in de sociologie en ontwikkeling en sociale psychologie
Opvoeden is geen activiteit op zichzelf
Moet je kinderen eigenlijk wel opvoeden?
Volgens Langeveld: is opvoeden wezenlijk voor mens-wording. Een mens is
een animal educandum
Als je mensen kinderen niet opvoedt gaat er heel veel mis praten etc
Theorieën over opvoeden zijn relatief want, Opvoeden is altijd tijd, plaats en
cultuur gebonden komen ook tegenstrijdigheden voor.
Opvoeden volgens ter Horst, 1980: Ontwikkelen is ook biologisch, mix tussen
biologisch en ouders.
Er zijn meerdere definities over opvoeden
Maar de algemene noemer: er is altijd een opvoedeling er dat wordt gevormd
door normen en waarden van opvoeders. socialiseren
Opvoeden is iedere invloed die mensen, bedoeld of onbedoeld, uitoefenen op de
ontwikkeling van een kind: Rene Diekstra & Malou van Hintum, 2010
Bovenstaande definitie kent geen doel!
- Volgens van Sprang, een volger van Langeveld, is alleen het bedoeld
uitoefenen van invloed opvoeden
- Er zijn wel medeopvoeders of secundaire opvoeders, hulpjes bij de
socialisatie
Samengevat: Theoriën met een doel
Opvoeding is het proces waarin een persoon - meestal een kind - wordt
gevormd naar de normen en waarden van diens opvoeder(s) en daarmee
meestal naar de voornaamste normen en waarden van de samenleving
waarin hij leeft.
Opvoeden beoogt behalve socialisatie een kind tot zelfstandigheid te
brengen.
De westerse opvoeding is er hoofdzakelijk op gericht het kind te helpen
mondig te worden, dat wil zeggen, in staat tot bekwaam en moreel en
betrouwbaar deelnemen aan
samenleving en 'zelfvorming' (Langeveld).
Opvoeden volgens kok
Functioneel proces.
Er is geen sprake van einddoelen in intentionele zin. Ouders hebben een
diffuse gerichtheid: hun kind wordt hopelijk gelukkig.
Er zijn wel tussendoelen (leren fietsen, een diploma halen etc.)
Doel van opvoedend handelen is de procesoptimalisering.
, Zowel kind- als ouderperspectief zijn van belang.
Perspectief afwezig, dan is professionele hulp nodig (zie later de POS).
Wat is opvoeden?
Opvoeden is het in relatie staan van opvoeder en opvoedeling, waarin de
opvoeder zich als persoon, als zijn wijze van mens-zijn presenteert, een
klimaat creëert dat persoonlijkheidsgroei bevordert en leefsituaties zo
hanteert dat deze optimale kansen bieden op zelfontplooiing (Kok, 1984).
Opvoeden tot zelfstandigheid mensen buiten sluiten verstandelijke
beperking : IQ lager dan 70
Z'n laag IQ dat ze niet zelfstandig kunne leven maar kun je ze niet opvoeden?
Door leeftijd dementeren steeds meer orthopedagogen die zich ermee bezig.
Orthopedagogen: mensen die in een onafhankelijke situatie zitten.
Het is moeilijk om concrete doelen vast te stellen voor opvoeden tijden
veranderen -> dus moeilijk te zeggen wat in de toekomst nodig is.
Tussendoel zijn wel realistisch leren fietsen, diploma halen.
Als professional: 2 perspectieven: kind en ouder.
Als ouders het niet meer lukt om op te voeden of het echt verkeerd is dan
komen professionals in beeld.
Wat is opvoeden?
Je kan vanalles zeggen, maar alles wat je doet als opvoeder is nog belangrijker.
Eerste wat je doet om op te voeden: relatie/klimaat creëren.
Opvoeden is kansen bieden.
1e graads strategie: klimaat creëren is ook een interventie
2e graads: strategieën en behandelingen
3e graads: (wordt vaak vergeten) personaliseert passend maken op een
kind.
Pedagogiek= wetenschap die het opvoeden als object heeft
Pedagogie= de praktijk van het handelen binnen de pedagogiek
Pedagogiek een normatieve wetenschap?
Opvoeden wordt geregeld door in de samenleving geldende normen.
Volgend die normen handelen opvoeders gericht op een einddoel, visie of
idee over wat wenselijk en haalbaar is.
Volgens andere stelt de pedagogiek echter ook normen op door ethiek te
vertalen naar pedagogische opdrachten
Normatieve element:
o Visie over wat wenselijk en haalbaar is
o Prescriptief: wat en hoe te handelen
Normale kind
Pedagogiek richt zich op het normale opvoeden van normale kinderen.
Maar wat is normaal?
Alles wat niet tot problemen leidt
Zoals het altijd was
Einddoel, de norma
Norm als gemiddelde
Maar een gemiddeld mens bestaat niet!!
Norm als modus, dat wat voor de grootste groep geldt. Normaal als
gewoonlijke situatie of conditie
, Regels, codes en wetten waaraan de mens zich volgens opvattingen in een
bepaalde cultuur zou moeten houden
Norm, normaal en abnormaal worden bepaald door een cultuur in een
bepaald tijdperk, normen zijn tijdsgebonden
Omdat opvoeden en cultuur tijdgebonden zijn heeft het geen zin statische
einddoelen te stellen want het eindpunt van de opvoeding ligt in de
toekomst
Om wie gaat het?
Mensen in afhankelijkheidsrelaties
Veel weten we van moeder-kind relaties vader-kind relaties zijn nauwelijks
onderzocht.
Hoofdopvoeder is meestal de moeder
Deel van wat we weten gaat vaak over het opvoeden door een moeder.
Wat moeten opvoeders kunnen?
Basisdoelen opvoeding volgens Riksen-Walraven 2011:
1. Bieden van emotionele veiligheid
2. Gelegenheid bieden voor het ontwikkelen van persoonlijke competentie
3. Gelegenheid bieden voor het ontwikkelen van sociale competentie
4. Overdragen van waarden en normen
Elke leeftijd heeft zo zijn fases.
Orthopedagogiek
Ortho betekent recht een vastgelopen opvoeding recht
Onderdeel van pedagogiek
Richt zich op de beschrijving van de aard en de achtergronden van
problemen bij het opvoeden met he toog op onderkenning, behandeling en
preventie (Nakken)
Houdt zich bezig met het opvoeden dat zodanig leed met zich meebrengt,
dat de betrokkenen menen niet verder te kunnen (Ten Horst, 1980)
Is de wetenschappelijke studie van het handelen
in als problematisch omschreven opvoedingssituaties
(Grietens, Vanderfaeillie & Maes, 2019)
POS problematische opvoedingssituatie
Is een opvoedingssituatie die door betrokken als perspectiefloos wordt ervaren
en die alleen met deskundige hulp weer perspectief biedend wordt (ter Horst,
1980)
, Crisis: ouder psychische problemen, werkloosheid, ziekte,
ongeluk, evt geldzorgen goed opvoeden kan even helemaal weg zijn. lukt
niet meer uit eigen netwerk opvang bv, soms kunnen ze er zelf wat aan doen,
soms ook niet.
POS: hardnekkige problemen bij kind en gezin behoefte aan intensieve
ondersteuning vaak ontbreekt er een netwerk.
Vaak stemmen ouders ermee in dat kinderen uit huis worden geplaatst besef
niet in staat zijn om op te voeden.
POS
Intern gedefinieerd: door personen in systeem
Extern gedefinieerd: door personen buiten systeem
Primair opvoedingsprobleem: opvoeder slaagt er moeilijk in om de
pedagogische vraag van het kind goed in te schatten of de benodigde
opvoeding te realiseren
Secundair opvoedingsprobleem: handelingsverlegenheid van opvoeder
is (mede) het gevolg van kenmerken van het kind, de opvoeder of de
context.
Waarom gaat het mis? (Micha de Winter)
Iedereen kan toch opvoeden en meestal gaat het goed
De bronnen van de opvoeding zijn volgens Ter Horst (1980):
Traditie
Intuïtie fracties van secondes, op gevoel
Gezond verstand
Bedreigingen voor bronnen van opvoeden: traditie
Modieuze schommelingen
Opgroeien in een andere cultuur
Eerste kind met afwijking/beperking in de familie
Intuïtie
Onzekerheid
Mismatch ouder en kind bv ten gevolge van temperament of
persoonlijkheid
Gezond verstand iets werkt niet, oké we gaan iets anders proberen
Ontbreken aan onvoorwaardelijke liefde en emoties
Stoornis bij ouder/opvoeder
Meer geld minder gedragsproblemen, betere relaties minder zorgen bij
ouders
Einddoel PWO: de Scientist practioner
3 werkvelden:
Gedrag en opvoedingsproblemen
Kinderen met beperkingen brein vaak anders ontwikkelt
Kinderen met school- en leerproblemen en begaafde kinderen
Hoorcollege 2 – Orthopedagogische werkwijzen
4 ontwikkelingen in de orthopedagogiek:
1. Van kind naar omgeving : Vooral aandacht voor context in dit
gebied!!