pInleiding rechtswetenschap periode 2
Theorie week 8
- Autonome rechtsvinding: een rechter laat zich bij zijn beslissing uitsluitend leiden door zijn
eigen oordeel en hij daarmee strijdige wettelijke bepalingen terzijde schuift. (komt niet voor
in ons systeem art. 11 Wet AB volgens de wet recht spreken).
- Heteronome rechtsvinding: rechter laat zich volledig leiden door bestaande regels van het
wettelijk, verdrags- en gewoonterecht. Zijn eigen opvatting blijft volledig buiten beeld.
Hoorcollege week 8
- Rechtsvinding <> rechtsvorming (in praktijk: geven toe dat rechter zelf in een creatief proces
deels de normen zelf formuleert die hij gaat toepassen meer autonomie)
- Rechtsvorming kan botsen met legaliteitsbeginsel (overheidsoptreden moet gebaseerd zijn
op een wettelijke grondslag) en trias politica (rechter is geen wetgever).
- Technieken van rechtsvorming:
Interpretatiemethoden/wetsinterpretatie (redelijk heteronome rechtsvinding: wetten
van anderen, buiten zijn eigen oordeel)
Aanvullende redeneerwijzen (wat autonome rechtsvinding):
1. Redenering naar analogie analogie is een gelijkenis. Geval A maar de wet zegt daar
niets over, nu constateer ik een wet die ter sprake is bij geval B. Er is een gelijkenis
tussen geval A en B waardoor zij de wet van geval B ook toepast op geval A.
Legaliteitsbeginsel (art. 1 Sr): geen feit is strafbaar dan uit kracht van een daaraan
voorafgegane wettelijke strafbepaling strafrechtelijke analogieverbod en dus in
strafrecht mag deze redenering niet worden toegepast.
2. A contrario-redenering Geval A maar de wet zegt daar niets over, nu constateer ik
een wet die ter sprake is bij geval B. Geval B verschilt ontzettend van geval A waardoor ik
het tegenovergestelde ga doen dan wat er bij geval B zal worden gedaan.
Rechtsbeginselen: kernwaarden van het recht (vaak ongeschreven) die aan het hele (of
een gedeelte van het recht) rechtsgebied ter grondslag liggen.
Systematiseren: er zijn allerlei wetten (wet A, wet B, wet C etc.) en uit die wetten liggen
er dieperliggende grondslag en die kan ik gebruiken om in mijn voorgelegde casus toe te
passen. Voorbeelden die in alle rechtsgebieden te vinden zijn: rechtszekerheidsbeginsel,
gelijkheidsbeginsel, proportionaliteit & subsidiariteit. Voorbeelden die in specifieke
rechtsgebieden te vinden zijn: legaliteit (publiekrecht), contractsvrijheid (privaatrecht,
redelijkheid & billijkheid (privaatrecht).
Rechtsbeginselen zeggen niet, zoals gedragsnormen, wat je moet doen. Het geeft enkel
waarden weer, nadere afwegingen maken van die waarden.
Toepassing evaluatieve termen: woorden die kunnen voorkomen als bestanddeel in een
bepaling moreel geladen bestanddelen van een wet: die zijn vaag omdat ze verwijzen
naar een rechtvaardigheidsgevoel zodat degene die de wet toepast uit zichzelf moet
halen.
Tongzoenarrest: Hoge Raad zegt ontucht zijn vormen van seksualiteit die in gaan tegen
sociale ethische normen. Wij bepalen dat het geen ontucht is als je een affectieve relatie
met elkaar hebt als een 15jarige en 17jarige. Buiten die relatie is dat wel ontuchtig want
dit gaat in tegen sociaal ethische normen.
Zo’n woord als ‘ontucht’, dwingt de rechter om zelf een moreel oordeel te vellen.
, Belangenafweging: als een rechter vrijheid heeft (wanneer heeft hij vrijheid: als de wet
geen oplossing geeft, evaluatieve termen etc.), kan het afwegen van belangen hem
helpen.
Opdrachten week 8
1)
I. Systematische interpretatie (ten aanzien van een beginsel conforme uitleg)
II. Wetsconforme interpretatie/Systematische interpretatie (ten aanzien van een statuut
conform)
III. A contrario-redenering
IV. Grammaticale interpretatie
V. Teleologische interpretatie
VI. Wetshistorische interpretatie
2)
Grammaticale interpretatie: heteronome rechtsvinding je kijkt dan naar de letterlijke tekst van de
wet.
Artikel 11 Wet AB: heteronome rechtsvinding hij moet volgens de wet recht spreken.
Artikel 6:2 BW: autonome rechtsvinding rechter mogelijkheid gegeven om eigen oordeel te vellen.
Artikel 1 van het Zwitserse Zivilgesetzbuch eerst heteronoom dan autonoom (eerst recht, dan
gewoonterecht en dan zijn eigen invullingen)
3)
De rechter wordt gevraagd om een verdergaande vorm van rechtsvinding en als je alleen de
heteronome rechtsvinding toepast, ontstaan er leemtes in de wet. Alle gevallen zijn daarbij anders.
Heteronome rechtsvinding bevorderd wel de rechtszekerheid, burgers weten precies waar ze aan toe
zijn. (belang van democratie, legaliteitsbeginsel etc. ook allemaal)
4)
A
a. Gerechtshof Arnhem 27-37
b. advocaat-generaal
c. hoge raad
d. regel 88-97, memorie van toelichting: 110-124
e. regels 221-230, memorie van toelichting 234-248
B
a. advocaat-generaal van het hof Arnhem (r. 71/72 icm 13)
b. onder art. 287 Sr, in de zin van “over de grenzen van het Rijk in Europa voeren”, ook is te verstaan
een kind dat van buitenland naar Nederland wordt gebracht.
, c. dit is de advocaat van het OM in hoger beroep (dus eigenlijk de officier van justitie in hoger
beroep) maar er bestaat ook een advocaat-generaal die een conclusie uitwerkt.
d. wetshistorische interpretatie (regelnummer 32 MvT)
e. grammaticale interpretatie (regelnummer 39 t/m 46) en teleologische interpretatie (regelnummer
47 e.v.)
f. wetshistorische interpretatie (regelnummer 249)
g. grammaticale interpretatie (regelnummers 126 e.v.) en teleologische (regelnummers 131 e.v.)
h. nee, er kan wel een voorkeur zijn maar er bestaat geen vaste rangorde.
5)
a. descriptief
b. wil van de wetgever, waar de wetshistorische interpreterende rechter naar op zoek is, eigenlijk
niet bestaat of in ieder geval zeer lastig te achterhalen valt.
c. heteronome rechtsvinding
d. rechter kijkt alleen naar wat de meerderheid met de wet wil
(=wetgever)
e. omdat de wil van de meerderheid wordt de wil van de wetgever (art. 67 lid 2 GW).
f. zij gaan alleen uit van wat er in de wet staat (wet is enige rechtsbron voor hen) wetshistorische
interpretatie heeft te maken met de totstandkoming van een wet en grammaticale interpretatie is
gewoon de letterlijke tekst van de wet, dit komt overeen met hun opvattingen over het recht. De
teleologisch en systematische rijmen minder met hun opvattingen.
g.
