Openingscollege – M. Rijkeboer
Deel 1: Persoonlijkheidsstoornissen (algemeen)
Kenmerken PD
Chronisch disfunctioneren (minimaal 5 jaar, beginnend in de kindertijd of
adolescentie)
Disfunctionele patronen (denken, voelen en handelen) op vrijwel alle
levensgebieden
Patronen hebben uitwerking op interpersoonlijk functioneren
Gedrag is voor de persoon egosyntoon (i.p.v. egodystoon = ‘zo was ik
niet’)
Aanmelding GGZ vaak niet vanwege PD, maar door crisis of andere
mentale stoornis (bijv. depressie, paniekstoornis)
Problemen behorend bij PD worden niet (alleen) veroorzaakt door andere
mentale stoornissen (bijv. depressie, angststoornis), medische toestand of
middelengebruik
Andere mentale stoornis maakt uiting van PD sterker, maar PD problemen
waren er ook al voordat er sprake was van deze andere mentale stoornis
(zoals depressie)
Er is doorgaans veel co-morbiditeit
o Met name borderline PD, maar ook antisociale PD: hoog suïciderisico
(veel pogingen en helaas ook veel geslaagde pogingen)
Epidemiologische gegevens
Prevalentie: in de gewone bevolking 13.5% & in de GGZ 60.4%
Voor sommige PD geldt (bijv. antisociaal en borderline) symptomen nemen
af in ernst als men ouder wordt (= hangt samen met hormonen)
Men is vaker gescheiden of leeft alleen
Meer PD te vinden in steden (met name centrum => verslaving &
geïsoleerd leven)
Men heeft meer en heftiger life-events meegemaakt
Bij sommige PD speelt gender een rol
DSM-4 en DSM-5: 10 PD in 3 clusters:
1. Cluster A: vreemd of excentriek gedrag = paranoid; schizoïd; schizotypisch
2. Cluster B: dramatisch, emotioneel of grillig / impulsief gedrag =
antisociaal; borderline; histrionisch; narcistisch
3. Cluster C: angstig of vreesachtig gedrag = vermijdend; afhankelijk;
dwangmatig
Vraagtekens bij aparte as, zoals in DSM-3 en DSM-4
Zijn as-II stoornissen wezenlijk te onderscheiden van as-I stoornissen,
bijvoorbeeld gezien het volgende:
Stabiliteit
Leeftijd van ontstaan
Inzicht
Hoge co-morbiditeit en symptoom-specificiteit
Continuümgedachte / dimensioneel model:
onderliggende traits kenmerken zowel as-I als as-II
Normaal
, Originele voorstel DSM-5 dimensioneel model van PD
PD bestaan uit constellaties
AS-I van extreme posities
AS-II op trek-dimensies (traits)
Voorstel: 6 traits:
o Negatieve emotionaliteit
o Introversie
o Antagonisme
o Disinhibitie
o Compulsiviteit
o Schizotypie (denkstoornis)
Antisociaal / psychopathische type (antagonisme &
disinhibitie)
Vermijdende type (neg. Emotionaliteit & introversie &
compulsiviteit)
Borderline type (neg. Emotionaliteit & antagonisme &
disinhibitie & schizotypie)
Obsessieve-compulsieve type (compulsiviteit & neg.
Emotionaliteit & introversie & antagonisme)
Schizotypische type (schizotypie & introversie & neg.
Emotionaliteit)
Maar: een enorme commotie…
Kritiek vanuit de hele wereld op conceptversies:
Dimensioneel model is slechts verkapt dimensioneel (er blijven
categorieën, nu ‘typen’)
Diagnostiek wordt bijzonder ingewikkeld en tijdrovend, zonder echt
bewezen predictieve waarde
Een hoop kennis gaat verloren
Livesley en Verheul stappen op uit task-force
December 2012: APA keurt DSM-5 goed, met daarin (tot ieders
verbazing…) de oude indeling van PD!
Wel doorgevoerd: DSM-5 heeft geen aparte as voor PD
Cognitief verklaringsmodel (= hoe ontstaan PD)
Interactie van temperament & levenservaringen
Kernopvattingen over zelf en anderen opbouwen van 'overlevingsstrategieën'
structureren van eigen wereld
Sterk disfunctionele patronen van denken, voelen en handelen
Deel 2: Cluster A persoonlijkheidsstoornissen
Paranoïde PD
Zelfbeeld minderwaardig, kwetsbaar
Voordelen van het kopen van samenvattingen bij Stuvia op een rij:
Verzekerd van kwaliteit door reviews
Stuvia-klanten hebben meer dan 700.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet je zeker dat je de beste documenten koopt!
Snel en makkelijk kopen
Je betaalt supersnel en eenmalig met iDeal, creditcard of Stuvia-tegoed voor de samenvatting. Zonder lidmaatschap.
Focus op de essentie
Samenvattingen worden geschreven voor en door anderen. Daarom zijn de samenvattingen altijd betrouwbaar en actueel. Zo kom je snel tot de kern!
Veelgestelde vragen
Wat krijg ik als ik dit document koop?
Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.
Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?
Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.
Van wie koop ik deze samenvatting?
Stuvia is een marktplaats, je koop dit document dus niet van ons, maar van verkoper frouk1998. Stuvia faciliteert de betaling aan de verkoper.
Zit ik meteen vast aan een abonnement?
Nee, je koopt alleen deze samenvatting voor €3,99. Je zit daarna nergens aan vast.